Galiyye

Ghulat-i Şîʿa ya da Galiyye, Şii teolojide Ehli beytten bazı kişilere ilahlık atfeden veya ana akım Şiiler tarafından "aşırı" olarak tanımlanan ekstremist grupları (fırka) tanımlamakta kullanılan bir tâbirdir. Müellihe de denir.^[1] Daha sonraki dönemlerde 12 imamcılar, Zeydiler veya bazen de mutedil İsmaililer tarafından kabul edilmeyen Şii gruplar için kullanılmıştır.^[2] İmâmet i'tikadı konusunda aşırı görüşler besleyerek Şîʿa'ya bağlanan gruplar ve Müslüman görünüp Ali ve onun soyundan gelen imâmlara ilâhlık veya peygamberlik isnâdında bulunanlar için kullanılmıştır.^[3]

Kelimenin kökeni

"Galiyye" itidal çizgisini aşanlara verilen isimdir. Haddi aşmak mânasına elen "güluv" kökünden çoğul anlamında bir nisbet ismi olup "İtidal çizgisini aşanlar" anlamına gelmektedir.^[4] Bu kökten üretilen "Ghulât, eh’ûl-gulüv, ashâb’ûl-gulüv" terkipleri de aynı anlama gelmektedir.^[5]

İnançları

İmamiye ekstremizm için üç özellik belirlemiştir: Hulul, tenasüh ve ibaha.^[6]

Galiyye fırkaları

Kurulan ilk Ghulat mezhep, "ʿAbd Allâh İbn-i Sebe" isimli Yemenli bir Yahudi tarafından inşâ edilen Sebe’îyye'dir.^[7]

Ayrıca bakınız: Abdullah İbn-i Sebe, Sebeiyye, Ebû’l-Hattâb el-Esedî, Hattâbiyyetû'l-Mutlâka, Hurûfiyye, Bektâşiyye, Alavi ve Nusayriyye

Ghulat Şîʿî fırkalar

• Ghulat-i Şîʿa
  • Sebeiyye (ʿAbd Allâh İbn-i Sebe)
  • Hattâbiyye (Ebû’l-Hattâb el-Esedî)
    • Bezîgiyye
    • Hattâbîyyet-ûl Mutlâka
  • Keysâniyye
    • Muhtâriyye/Keysâniyyetû'l-Hullas
      • Harbiyye
      • Muâviyye/Cennâhiyye
        • Hârisiyye
      • Beyâniyye
    • Râvendiyye
      • Rizâmiyye
        • Bû' Müslimiyye
          • Sinbâdiyye
          • Berkûkiyye
          • Havâliyye
        • Muhammira
          • Mukannaiyye
          • Hûrremdîniyye
            • Bâbekiyye
            • Mazyâriyye
          • Kûliyye
        • İshâk et-Türkiyye
      • Riyâhiyye
    • Kebriyye
  • Ghulat İmamiyye
    • Mûgıriyye
    • Mansûriyye
    • Azâfire
    • Albâiyeyye (Ulyâniyye)
    • Zemmiyye
    • Ayniyye
    • Mimiyye
    • Sîniyye
    • Muhammise
    • Şûrayiyye
    • Gurâbiyye
    • Zübâbiyye
    • Nusayriyye
  • Ghulat Zeydîyye
    • Cârûdiyye
    • Nâimiyye
    • Ya'kûbiyye
  • Ghulat Bâtıniyye (Bâtınîler)
    • Keyyâliyye
    • Hâkimiyye (Dürzîler)
    • Sabbahiyye (Elemûtlar)

Ayrıca bakınız: Keysâniyye, Ebû Mûslim Horasanî, Sinbâdiyye, Mübeyyezâ, Babek Hürremi, Hûrremiyye, Hasan Sabbah, Sabbahiyye, EbûʿAlî el-Mansûr el-Hâkim bi-EmrʿAllâh ve Dûrziyye

Kaynakça

1. Not: Ali Allahilik (Ali Allahiyyun) adı verilen dinin mensupları da bazen Galiyye'den olarak sınıflandırılabilirler.
2. Hodgson, M. G. S. (1965). "GHULĀT". Encyclopaedia of Islam. 2 (2.2 yayıncı = Brill Academic Publishers bas.). ss. 1093-1095.
3. Şehristânî, El-Milel, Cilt 1, Sahife 173
4. "Encyclopedia Iranica, "ḠOLĀT"". 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2014.
5. Diyânet İslâm Ansiklopedisi, Cilt 13, Sahife 333, TDV 1996.
6. Halm, Heinz (21 Temmuz 2004). Shi'ism. Edinburgh University Press. s. 154. ISBN 978-0-7486-1888-0.
7. Kaynak: Mustafa Öz, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar, İstanbul, 2011.