Hürremiyye

Hürremilik (Farsça: خرمدینان - Khorrām-Dīnān- Farsçada "Neş'eli Dînin mensûpları"; Arapça: خُرَّمِيَة - Khurrāmīyah). İranlı^[1][2][3] kökleri Mazdek^[3] tarafından oluşturulan mezhebin içerisinde yatan dini ve siyasi bir hareket.

İsimlerinin anlamı

İsimleri ise Farsçada "Mutlu" anlamına gelen "Hürrem"^[4] kelimesinden alınmıştı. Hareketin diğer bir ismi ise daima sembolik olarak kızıl elbiseler giymelerinden ötürü "Kızıllar - Kızıl giyinenler" (Arapça: محمرة "Muḥammira"; Farsça: سرخ جامگان "Surxjāmagān") adını taşımaktaydı.

Kızılbaşlar ile olan akrabalıkları

Abdülbaki Gölpınarlı'ya göre ise "Kızılbaşlar" Hürremiler'in ruhani torunlarndan başka bir şey değillerdi.^[5]

Ayrıca bakınız: Muhammira, Mazdek ve Mazdekçilik

Hürremilik inancı

Ana maddeler: Ghulat-i Şîʿa, Keysân’îyye, Ebû Mûslim Horasanî, Sinbâd ve Hâşim el-Mukannaʿ

Ünlü tarihçi "Abd'el-Gâni El-Makdisî" Hürremiler'in düalist bir mezhebe bağlı olduklarını, isyan bayrağı altında toplandıkları zamanlar haricinde kan dökmekten kaçındıklarını, kainatın aslının ışık olduğuna inandıklarını, temizliğe aşırı özen gösterdiklerini, insanlara nezaketle yaklaştıklarını, bazılarının da evlenmeye gereksinim duymaksızın kadınlarla birliktelik sürdürdüklerini ve başkalarına zarar vermemek kaydıyla her türlü ilişkiyi mübah saydıklarını anlatmaktadır.^[6] Aralarında çok değişik inançları barındıran bu insanlar peygamberlerin farklı dinler getirmiş olmakla birlikte hepsininde ayni ruhtan olduklarına inanıyorlardı.^[6] "Naubakhti" ise bunların şarap ve içki içtiklerini, Ebû Mûslim Horasanî'ye aşırı saygı duyduklarını ve onu kendilerinin imâmı olarak tanıdıklarını, ayrıca tenasühe inandıklarını nakletmektedir. İçki içmeyi ve zorlama olmamak kaydıyla gayri meşrû cinsel ilişkiyi mübah sayan Hûrremiler, bu çeşit ve benzer uygulamalarıyla hedonist bir ahlak görüşünü benimsemekteydiler. Neticede El-Makdisî'ye göre bunlar kendilerini İslam kisvesi altında gizleyen Mazdekçiler'den başka bir şey değillerdi.

Ayrıca bakınız: Bâbek’îyye, Babek Hürremi, Babek Ayaklanması, Kızılbaşlar, Safevîler ve Safevî-Kızılbaş tarihi

Kaynakça

1. Arthur Goldschmidt, Lawrence Davidson, “A concise history of the Middle East”, Westview Press; Eighth Edition (July 21, 2005). Pg 81: “..a Persian named Babak whose rebellion lasted twenty years. These uprisings were inspired by Persia’s pre-Islamic religions, such as Zoroastrianism (the faith of the Sassanid ruler) and a peasant movement called Mazdakism”
2. Whittow (1996), The Making of Orthodox Byzantium, 600-1025. New studies in medieval history, London: Macmillan, pp. 195, 203 & 215 Azerbaijan was the scene of frequent anti-caliphal and anti-Arab revolts during the eighth and ninth centuries, and Byzantine sources talk of Persian warriors seeking refuge in the 830s from the Caliph's armies by taking service under the Byzantine emperor Theophilos. [...] Azerbaijan had a Persian population and was a traditional centre of the Zoroastrian religion. [...] The Khurramites were a [...] Persian sect, influenced by Shiite doctrines, but with their roots in a pre-Islamic Persian religious movement.
3. W. Madelung, "Khurrammiya" in Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2009. Brill Online. Excerpt: "Khurrammiya or Khurramdiniyya refers in the Islamic sources to the religious movement founded by Mazdek in the late 5th century A.D. and to various anti-Arab sects which developed out of it under the impact of certain extremist Shi'i doctorines."
4. Yarshater, Ehsan. The Cambridge history of Iran, volume 2. P.1005
5. Roger M. Savory (Kaynak: Abdülbaki Gölpınarlı), Encyclopaedia of Islam, "Kizil-Bash", Online Edition 2005
6. Yarshater, Ehsan. 1983. The Cambridge history of Iran, volume 2. P.1008