Bakırköy
İstanbul ilçesi (Avrupa Yakası) Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Bakırköy, eskiden Makriköy, İstanbul ilinin Avrupa yakasında yer alan ilçelerden biridir. İstanbul'un batı yarısında, Çatalca Yarımadası üzerinde, Marmara Denizi'nin kuzeydoğu sahillerinde yer alır. 1926 yılında kurulan bu ilçe, 1992 yılında bugünkü sınırlarına ulaşmıştır. İlçeyi batıdan Küçükçekmece, kuzeyden Bahçelievler, kuzeydoğudan Güngören, doğudan Zeytinburnu ve güneyden Marmara Denizi çevrelemektedir.
İstanbul'un en eski ve gelenekli semtlerinden biri olan Bakırköy'ün tarihinin Roma İmparatorluğu'na kadar gittiği, imparatorluğun Avrupa kesimini Bizantion'a bağlayan anayol Egnatia Yolu (Via Egnatia)'nun üzerinde bulunduğu, o dönemde "Hebdomon" adıyla tanındığı bilinmektedir. Bizans'ın son dönemlerinde, bugünün Bakırköy'ü kimi kaynaklara göre "Makro Hori" (Uzun Köy), kimi kaynaklara göre "Makriköy" (Uzak Köy) adıyla anılıyordu. Osmanlı döneminde de kullanılan Makriköy adı, Cumhuriyetin ilanından sonra, 1925'te yer adları Türkçeleştirilirken Bakırköy'e çevrilmiştir.[3]
1989'a kadar sahip olduğu 275 km²'lik alanıyla[4] İstanbul'un en büyük yüzölçümlü ilçelerinden olan ve o dönem batıda Çatalca, kuzeyde Eyüpsultan ve Gaziosmanpaşa'yla komşu olan Bakırköy 1989 ve 1992 yerel seçimleri ile önce Küçükçekmece daha sonra Bahçelievler, Bağcılar ve Güngören ilçelerinin ayrılması ile hem nüfus, hem de alan olarak küçülmüştür.
Bakırköy genelinde ortalama yükselti 20-30 metre kadarken ilçenin kuzeyinde bu değer 70 metreye çıkar. Sırtlar kuzey-güney doğrultuda Marmara Denizi'ne doğru eğimlidir. Bakırköy'ün kıyı uzunluğu da 13 km olup Yeşilköy ve Yeşilyurt mahallelerinde ufak boylu falezler yer alırken, Florya kesiminde kumsal gözlenir.[5]
Kuzeyinde E-5 Karayolu ile komşu olduğu Güngören ve Bahçelievler ilçeleri; güneyinde Marmara Denizi, doğusunda Çırpıcı deresi sınır olup, Zeytinburnu ilçesi, batısında ve kuzeybatısında ise Küçükçekmece ilçesi bulunmaktadır. Bu sınırlar içerisinde Bakırköy ilçesi 29,22 km² alana kuruludur.[6] Toplam 15 mahalleden oluşmaktadır. 1926'da ilçe olan Bakırköy'den; 1957'de Zeytinburnu (Fatih'in batı mahallelerini de alarak), 1987'de Küçükçekmece ayrılarak ilçe olmuştur. 1992'de Bağcılar, Bahçelievler ve Güngören (Esenler 1994'te Bağcılar ve Güngören ilçelerinin bazı mahallelerinden oluşmuştur) Bakırköy'den; Avcılar ise Küçükçekmece'den ayrılarak ilçe olmuştur. İstanbul'un gelişmiş ve eski ilçelerinden biridir.
2024 yılında yapılan Bakırköy ve Zeytinburnu odaklı bir kentsel ekoloji çalışmasına göre Bakırköy'ün yeşil alanları 520 hektar olup ilçenin genel alanının % 17,39'unu kaplar. Bu yeşil alanlar ilçenin mezarlıkları değil yolları, sokakları ve büyük parkları/kent ormanlarından oluştuğundan; Bakırköy, İstanbul ortalamasına göre daha yeşil bir görünüm sunar. İlgili çalışma ayrıca Bakırköy'de meskun mahalde 6 adet anıt ağaç (Üçü sakız ağacı, üçü çitlembik) da saptamıştır. Karşılaştırma yapmak gerekirse komşusu Zeytinburnu büyük çoğunluğu mezarlıklarda olan 151 hektarlık bir yeşil dokuya sahiptir, bu yeşil alanlar da ilçenin % 13,02'sini oluşturur. Bakırköy'ün yeşil alan miktarı, Zeytinburnu'ndaki yeşil alan miktarından çok daha fazla olsa da Bakırköy ile Zeytinburnu'nun yeşil alan yüzdeleri (sırasıyla % 17,39 ve % 13,02) arasında beklenenden daha az fark olmasının nedeni; Bakırköy'de 9 km²'yi aşan yüz ölçümleriyle Ataköy Atık Su Arıtma Tesisi, Atatürk Havalimanı gibi komplekslerin yer alması ve normal olarak bu yapılaşmış alanların, aslında daha yüksek olan yeşil alan oranını düşürmesidir.[7]
Bakırköy 4. yüzyılda, Büyük Konstantin döneminde saraylar, köşkler ve kiliselerle donanmış bir sayfiye yeriydi. Roma döneminde Antik Çağ'daki önemini koruduğu gibi, aynı zamanda askerî ve siyasi bir merkez olan "Hebdomon" adıyla anılmaktaydı. Roma döneminden sonra "Septimum/Jeptimun" adıyla anılan ve Bizans döneminde bir askerî merkez haline gelen yerleşim, sırasıyla Avar, Arap ve Bulgar saldırılarına uğradı ve yağmalandı. Sonraları 12. yüzyıldaki Konstantinopolis'in Latinlerce işgali sırasında büyük ölçüde yakılıp yıkıldı. Bizans'ın son dönemlerinde "Uzunköy" anlamına gelen "Makrohori" olarak adlandırılan yerleşim birimi, 14. yüzyılın ortalarında Osmanlıların eline geçince adı "Makriköy"e dönüştü. Yöreye müslümanların yerleşmesi 17. yüzyılda gerçekleşti. II. Abdülhamid döneminde gelişen ve köşklerle donanan Makriköy, 19. yüzyıl sonlarından beri İstanbul'un bir ilçesi durumundaydı. Makriköy, 1925'te ulusal sınırlar içindeki yabancı kaynaklı adların değiştirilmesi sırasında "Bakırköy" adını almıştır. İlçe sınırları içinde bulunan Yeşilköy (Ayastefanos) 1877-1878'de Rus işgaline uğramış, 3 Mart 1878'de Ayastefanos Antlaşması da burada imzalanmıştır. Burada yaşanan bir diğer önemli tarihi olay ise, 31 Mart Vakası'nı bastırmak için Selânik'ten gelen Hareket Ordusu'nun 1909'da buraya gelerek II. Abdülhamit'in tahttan indirilmesi kararını almasıdır.[4]
Tarihi gelişmesi içinde, Antik Çağ'dan günümüze çeşitli tarihî eser bırakan Bakırköy'ün önemli tarihî eserleri olarak, Bizans döneminden kalma Fildamı (Fildamı Sarnıcı), 17. yüzyıl Osmanlı mimarisini yansıtan Baruthane, aynı dönemde yapılan, ancak 1875'te Abdülaziz tarafından yeniden inşa edilen Çarşı Camii ve Çeşmesi, aynı dönemde yaptırıldığı sanılan Şifa Hamamı, 19. yüzyılda yaptırılan Bez Fabrikası (Bakırköy Pamuklu Sanayi Müessesesi), Yeşilköy yalıları, Bakırköy evleri, kiliseler, köşkler, Florya Deniz Köşkü sayılabilir.
.jpg)
İstanbul'un kuruluşu ile işgal ortadan kalkarak Cumhuriyet dönemine geçildi. İlk yoğun ve yaygın gecekondu alanları da 1947'den başlayarak ilçedeki sanayi kuruluşlarının çevresinde ortaya çıktı. Öte yandan, II. Dünya Savaşı sonrasında Yugoslavya'dan gelen göçmenlerin önemli bir bölümü o yıllarda henüz Bakırköy'e bağlı olan Zeytinburnu'na yerleştirildi. Vakıf arazilerinde kurulan gecekondularla hızla büyüyen Zeytinburnu, 1953'te Bakırköy'e bağlı bir bucak merkezi ve 1957'de de 60 bin nüfusuyla ayrı bir ilçe yapıldı. 1950-1960 döneminde Baruthane arazisi üzerinde Türkiye Emlak Kredi Bankası (bugünkü Türkiye Emlak Katılım Bankası) tarafından Türkiye'nin ilk toplu konut yerleşimlerinden biri olan Ataköy kuruldu. Yerleşim, kıyıdaki plaj ve turistik tesislerle tamamlanıyordu.[4]
1960 sonrasında nüfus hızla arttı. Bu hızlı büyüme sonucu; 1950'lerde kırsal nitelik gösteren Güngören, Kocasinan ve Sefaköy gibi yerleşimler hızla tapulu gecekondu alanlarına dönüştüler. Benzer bir gelişme de, 1970'lerde Halkalı ile Londra Asfaltı çevresindeki Esenler, Yenibosna ve Yeşilbağ'da yaşandı. Ancak, Bakırköy ilçe sınırları içerisinde ilk hızlı gelişmeyi gösteren ve 1956'da ayrı bir belediye haline gelen yerleşim Küçükçekmece'ydi.[4]
1981 öncesinde Bakırköy ilçe sınırları içerisinde, Bakırköy Belediyesi'nden başka dokuz yerleşimde (Avcılar, Halkalı, Küçükçekmece, Sefaköy, Esenler, Güngören, Kocasinan, Yenibosna ve Yeşilbağ) daha belediye örgütü vardı. 1981'de yapılan bir düzenlemeyle Esenler ve Yeşilbağ, Güngören Belediyesi'ne; Yenibosna, Kocasinan Belediyesine; Avcılar, Sefaköy ve Halkalı da Küçükçekmece Belediyesi'ne bağlı birer şube haline getirildi. 1984'te yapılan yeni bir düzenleme ile Güngören, Kocasinan ve Küçükçekmece belediyeleri de Bakırköy Belediyesi'ne bağlandı ve Bakırköy, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı bir ilçe belediyesi konumuna getirildi. 1987 yılında yapılan yönetsel bir düzenlemeyle ilçenin batı kesiminde Küçükçekmece ilçesi kuruldu. 5 Mart 1992 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla da Bakırköy sınırları içerisinde Bağcılar, Güngören ve Bahçelievler ilçelerinin kurulmasına karar verildi.
Bakırköy, Türkiye'nin ilk metropolleşen kenti İstanbul'un organik bir parçasıdır. İlçe ekonomisi genel olarak sanayi ve ticarete dayalıdır.
Bu yörede kurulan ilk sanayi tesisleri 1768'de açılan Baruthane ile 19. yüzyılın ikinci yarısında üretime geçen bez fabrikasıdır. Bakırköy, ekonomik anlamdaki asıl büyümesini ise 1950 sonrasında yaşadı. 1947'de Belediye İmar Müdürlüğü'nce yayımlanan bir yönetmelikle Yedikule-Bakırköy arası örgütlü sanayinin yerleşmesine açıldı. 1949'da yayımlanan ikinci bir raporla, sanayiye açılan alanlar genişletildi ve bu arada Bakırköy'ün dışı ile Yeşilköy, Küçükçekmece ve Zeytinburnu çevresi de bu kapsama alındı.
İlçede bulunan Galleria, Atrium AVM, Carousel, Town Center, Capacity ve Marmara Forum gibi alışveriş merkezleri ticari hayatı canlı tutmaktadır. Mart 2013 istatistiklerine göre Bakırköy'de 11 olan AVM sayısı, Slovenya, Hırvatistan, İzlanda, Lüksemburg, Estonya, Karadağ, Makedonya, Malta, Kıbrıs Cumhuriyeti, Arnavutluk ve Bosna-Hersek olmak üzere 11 ülkeyi geride bırakmıştır.[8]
Bakırköy Belediyesi tarafından 1989'da yaptırılmaya başlanan ve 1991'de hizmete açılan Bakırköy Yeraltı Çarşısı'nda 2009 itibarıyla toplam 101 dükkân bulunmaktadır ve bu çarşı da ilçenin ekonomisine katkıda bulunan ögelerden biri olmaya devam etmektedir.[9]
1990 yılında Türkiye'nin en kalabalık ilçesi olan Bakırköy, aynı zamanda İstanbul halkının beşte birini barındırmaktaydı.[4]
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[10] | 23.732 | 13.419 | 10.313 |
| 1935[11] | 28.377 | 18.844 | 9.533 |
| 1940[12] | 33.532 | 22.406 | 11.126 |
| 1945[13] | 40.595 | 29.870 | 10.725 |
| 1950[14] | 42.596 | 30.090 | 12.506 |
| 1955[15] | 107.287 | 89.702 | 17.585 |
| 1960[16] | 102.617 | 61.459 | 41.158 |
| 1965[17] | 168.694 | 82.142 | 86.552 |
| 1970[18] | 341.743 | 148.312 | 193.431 |
| 1975[19] | 568.799 | 200.942 | 367.857 |
| 1980[20] | 882.505 | 234.226 | 648.279 |
| 1985[21] | 1.238.342 | 1.236.204 | 2.138 |
| 1990[22][a] | 1.328.276 | 1.328.276 | veri yok |
| 2000[23][b] | 208.398 | 208.398 | veri yok |
| 2007[24] | 214.821 | 214.821 | veri yok |
| 2008[25] | 214.810 | 214.810 | veri yok |
| 2009[26] | 218.352 | 218.352 | veri yok |
| 2010[27] | 219.145 | 219.145 | veri yok |
| 2011[28] | 220.663 | 220.663 | veri yok |
| 2012[29] | 221.336 | 221.336 | veri yok |
| 2013[30] | 220.974 | 220.974 | veri yok |
| 2014[31] | 221.594 | 221.594 | veri yok |
| 2015[32] | 223.248 | 223.248 | veri yok |
| 2016[32] | 222.437 | 222.437 | veri yok |
| 2017[32] | 222.370 | 222.370 | veri yok |
| 2018[32] | 222.668 | 222.668 | veri yok |
| 2019[32] | 229.239 | 229.239 | veri yok |
| 2020[32] | 226.229 | 226.229 | veri yok |
| 2021[32] | 228.759 | 228.759 | veri yok |
| 2022[32] | 226.685 | 226.685 | veri yok |
| 2023[32] | 220.476 | 220.476 | veri yok |
İlçedeki mahallelerin haritadaki yeri
Toplam 15 mahalle vardır:
İlçenin en bilinen hastanelerinden biri Türkiye'de ilk açılan ruh ve sinir hastalıkları hastanesi olan Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi'dir. Hastanenin kurucusu ise Ord. Prof. Dr. Mazhar Osman'dır. Hastane, 15 Haziran 1927'den beri hizmete devam etmektedir.[33]
Bir dönem Türkiye 1. Futbol Ligi'nde de mücadele eden Bakırköyspor ilçenin futboldaki en başarılı kulübüdür. Bunun dışında Emlakbank ve Yeşilyurt gibi spor kulüpleri Basketbol ve Voleybol gibi branşların 1. liglerinde, Bakırköy Rugby Kulübü'de Rugby ligi'nde ilçeyi temsil etmektedir. Ayrıca Bakırköy Gençlik Spor Kulübü; yüzme, su altı voleybol, paletli yüzme, bocce, çim hokeyi, jimnastik, atletizm ve tenis branşlarında da gençlere hizmet vermektedir.
İnşaatı 2010 yılında tamamlanan Sinan Erdem Spor Salonu, spor faaliyetlerinde 16.500, konser, sanat gösterisi gibi organizasyonlarda 22.500 seyirci kapasitesi ile Türkiye'nin en büyük, Avrupa'nın 3. büyük spor salonu olarak hizmet vermektedir. 2010 FIBA Dünya Basketbol Şampiyonası ve 2012 Dünya Kısa Kulvar Yüzme Şampiyonası'na ev sahipliği yapan salon, hâlen Anadolu Efes'in Türkiye Basketbol Ligi ve EuroLeague maçlarına ev sahipliği yapmaktadır.
İlçe sınırları içinde bulunan bir diğer önemli spor kompleksi olan Ataköy Atletizm Salonu, Türkiye'deki ilk ve tek atletizm salonudur.[34]
Sosyal demokrat seçmenin çoğunlukta olduğu bir ilçedir. Bu durumda halkın yaş ortalamasının[35] ve eğitim seviyesinin yüksek olması[36] etkilidir. Bu durum 2007 seçimlerinde de değişmemiştir. CHP, Bakırköy'de %50'nin üzerinde oy almıştır. 2010 Türkiye anayasa değişikliği referandumu'nda da CHP'nin "hayır" isteğini %72,91'lik bir oranla karşılarken, %27,09'u ise "evet" oyunu kullanmıştır.[37]
| Seçim | Belediye Başkanı | Parti | Oy Oranı | |
|---|---|---|---|---|
| 1984 | Kemal Naci Ekşi | Anavatan Partisi | %49,73 | |
| 1989 | Yıldırım Aktuna | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | %39,34 | |
| 1991* | Ali Talip Özdemir | Anavatan Partisi | %25,12 | |
| 1994 | Ali Talip Özdemir | %48,99 | ||
| 1996* | Ahmet Bahadırlı | %39,00 | ||
| 1999 | %50,41 | |||
| 2004 | Ateş Ünal Erzen | Cumhuriyet Halk Partisi | %42,74 | |
| 2009 | %56,50 | |||
| 2014 | Bülent Kerimoğlu | %68,76 | ||
| 2019 | %56,86 | |||
| 2024 | Ayşegül Ovalıoğlu | %67,72 | ||
| Kaynak:[38] | ||||
- Ali Talip Özdemir yapılan ara seçimlerde belediye başkanı seçilmiştir.
- Ahmet Bahadırlı yapılan ara seçimlerde belediye başkanı seçilmiştir.
Bakırköy İlçesi'nin batı kesiminde yer alan Atatürk Havalimanı, 11.77 km²'lik (1178 ha) yüzölçümüyle ilçenin yaklaşık 3'te 1'ini kaplamaktadır.[39] Atatürk Havalimanı, Yeşilköy, Yeşilyurt, Florya ve Sefaköy semtleri arasında bulunur. Havalimanı, askeri amaçlarla 1912 yılında Yeşilköy'de hizmete girdi. 1985'e kadar bulunduğu Yeşilköy semtinin adını taşıyan havalimanı, 1985 yılında Atatürk Havalimanı adını aldı. 29 Ekim 2018 yıllında hizmete giren İstanbul Havalimanı ile beraber 6 Nisan 2019 yılında tüm sivil uçuşlar İstanbul Havalimanı'na aktarıldı. Havalimanında bir süre kargo uçuşları devam etti. 5 Şubat 2022 tarihinde kargo uçuşları da İstanbul Havalimanı'na aktarıldı.[40][41]
- Küçükçekmece ilçesinin kurulması ile nüfus artış hızı önceki yıllara göre azalmıştır.
- Bağcılar, Bahçelievler, Esenler ve Güngören ilçelerinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
