Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Ana İranca, Ön İranca ya da Proto-İranca, Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri kolunun yeniden yapılandırılmış ana-dilidir. Farsça, Peştuca, Soğdça, Zazaca, Osetçe, Mazandaranca, Kürtçe, Talışça gibi İran dillerinin atasıdır. Bu dili konuşanların, yani varsayımsal Proto-İranlıların MÖ 2. binyılda yaşadıkları varsayılır ve genellikle Andronovo arkeolojik ufku ile bağlantılıdır (bkz. Hint-İranlılar).
Ana İranca | |
---|---|
Dil ailesi | Hint-Avrupa
|
Dil kodları | |
ISO 639-3 | – |
Proto-İran dili, Proto-Hint-İran dilinden türeyen bir satem diliydi ve bu dil de Proto-Hint-Avrupa dilinden geliyordu. Muhtemelen Avestaca dilinden bin yıldan daha az bir süre önce ve Proto-Hint-Avrupa dilinden iki bin yıldan daha az bir süre önce kaybolmuştur.[1]
Skjærvø, Proto-İran dilinden gelişen en az dört lehçenin olduğunu ve bunlardan ikisinin metinlerle doğrulandığını öne sürüyordu:[2]
Modern diller için farklı terminolojinin kullanıldığına dikkat edin: Osetçe sıklıkla "Kuzeydoğu İran" dili olarak sınıflandırılırken, "Kuzeybatı İran" genellikle Zaza veya Hazar dilleri gibi Farsçanın kuzeybatısındaki dilleri ifade eder.
PIE[3] | Av | PIE | Av | |
---|---|---|---|---|
*p | → | p | *ph₂tḗr "baba" | pitar- "baba" |
*bʰ | → | b | *bʰréh₂tēr "erkek kardeş" | bratar- "erkek kardeş" |
*t | → | t | *túh₂ "sen" | tū- "sen" |
*d | → | d | *dóru "odun" | dāuru "odun" |
*dʰ | → | d | *dʰoHneh₂- "tahıl" | dana- "tahıl" |
*ḱ | → | s | *déḱm̥t "on" | dasa "on" |
*ǵ | → | z | *ǵónu "diz" | zānu "diz" |
*ǵʰ | → | z | *ǵʰimós "soğuk" | ziiā̊ "kış fırtınası" |
*k | → | x ~ c | *kruh₂rós "kanlı" | xrūda "kanlı" |
*g | → | g ~ z | *h₂éuges- "kuvvet" | aojah "kuvvet" |
*gʰ | → | g ~ z | *dl̥h₁gʰós "uzun" | darəga- "uzun" |
*kʷ | → | k ~ c | *kʷós "kim" | kō "kim" |
*gʷ | → | g ~ j | *gʷou- "öküz" | gao- "öküz" |
Ana İranca | Avesta[4] | Eski Farsça | Farsça | Zazaca | Vedic Sanskrit |
---|---|---|---|---|---|
*ph₂tḗr "baba"[5][6][7] | pitār | pidar | پدر pedār | pi/pêr | pitaraa |
*méh₂tēr "anne"[lower-alpha 1][8][9] | mātar | mādar | مادر mādar | mae/mare | maataraa |
*Hácwah 'at' | aspa | asa [10] | اسب esb (< Medce) | estor | áśva |
*bagáh 'parça, bölüm' | baγa | baga (god) | باج bâc (tax) | bhága | |
*bráHtā 'erkek kardeş' | brātar | brātā | برادر berâder | bırar | bhrā́tr̥ |
*búHmiš 'yer, yeryüzü' | būmi | būmiš | بوم bum | bûm | bhū́mi |
*mártyah 'ölümlü, insan' | maṣ̌iia | martiya | مرد merd | merde, merdım | mártya |
*mā́Hah 'ay' | mā̊ | māha | ماه mâh | aşme | mā́sa |
*wáhr̥ 'ilk bahar' | vaŋri | vahara | بهار behâr | wesar | vāsara 'sabah' |
*Hr̥táh 'doğru' | aša | arta | راست râst | raşt | r̥tá |
*drúkš 'yalan' | druj | drauga | دروغ doruğ | zur | druh- |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.