Sakaca
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Bazı araştırmacılar; Sakacanın Sakalar tarafından Kotan Krallığı, Shule Krallığı ve Tomşuk gibi Tarım Havzasında hüküm sürmüş Budist devletlerce konuşulmuş ve dilbilimciler tarafından Hotanca ve Tomşukça da denen 2 adet şiveye ayrılmış bir Doğu İran dili olduğunu iddia etmektedirler.[1] Fakat bazı araştırmacılar da Sakacanın Ön-Türkçe ile ilişiği olduğunu düşünmektedirler.[2]
Metinler
Özetle
Bakış açısı
Dunhuang el yazmaları Sakacanın çözülmesinde önemli bir rol oynamıştır. Dilin kökenlerinin anlaşılması ve çözülebilmesi bu yazmalardaki yaklaşık 2,300 metnin Harold Walter Bailey tarafından incelenmesi ve tercüme edilmesi sayesinde gerçekleşmiştir.[3] Bu çalışmalar Sakaca dilinin Doğu İrani diller grubuna üye olduğuna dair önemli bir araştırmadır.[4] Günümüzde bu dilde yazılmış tarihi metinler ile bu metinlerin transkripsiyonları ve çevirilerine internet ortamında da ulaşmak mümkündür (bkz. Or.6400/2.3).
Esik Kurganı
Esik el yazması
Dil hakkındaki neredeyse tüm kaynaklar Hotan ve Tomşuk bölgelerinde bulunmaktır, ancak dilbilimciler tarafından Esik Kurganında bulunan gümüş bir çanağın Sakacanın ilk örneği olabileceği düşünülmektedir. Janos Harmatta isimli çeşitli Farsi dillerin çözülmesinde rol oynamış dilbilimci yazının Kharosthi alfabesi kullanılarak Hotan Sakacısında yazıldığını iddia etmiştir.[5]
Metnin okunuş ve çevirisi:[6]
| “ | za(ṃ)-ri ko-la(ṃ) mi(ṃ)-vaṃ vaṃ-va pa-zaṃ pa-na de-ka mi(ṃ)-ri-to ña-ka mi pa-zaṃ vaṃ-va va-za(ṃ)-na vaṃ.
[Bu kap üzüm şarabı, pişmiş gıda ve taze tereyağı içerir, o kadar çok ki, ölümlü?.] |
„ |
Her ne kadar bazı araştırmacılar Saka ve İskit halklarının bir Doğu İran diline sahip olduklarını ve Saka ve İskitlerin bir Hint-Avrupa kavmi olduklarını iddia etse de bu araştırmalar kesinlik kazanmış değildir ve hiçbir şekilde bilim insanları bu konudan yüzde yüz emin olamamışlardır. Sakacanın Ön Türkçe ile ilişkisi olduğu iddiaları da, özellikle Türk araştırmacılar tarafından desteklenen bir önermedir. Esik Kurganı'nda bulunmuş tabaktaki yazının Ana Türkçe ile ilişiği olduğu iddiaları bulunmaktadır. Tabaktaki Türk araştırmacılar tarafından iddia edilen Proto-Türkçe okunuşu ise şöyledir:[2]
Aγa, saηa očuq! Bez, cök! Boqun ičrä(r) azuq!
[Ağabey, sana (bu) ocak! Yabancıyı dize getir, yen! Halkta yiyecek (bol olsun)!][2]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.