From Wikipedia, the free encyclopedia
Ang wikang Italyano ay kabilang sa malaking pamilya ng mga wikang kilala sa tawag na Indo-Europeo. Ito ay nabibilang sa sangay ng mga wikang Romanse, na nagmula sa Latin, na kinabibilangan ng Espanyol, Pranses, Portuges, Rumano, Galyego at Katalan. Ginagamit ang wikang ito sa Italya, San Marino, ilang bahagi ng Suwisa, at mga dating kolonya ng Italya sa Aprika. Ang Italiano ay may mga diyalektong tinatawag na Neo-Romanse, na matatagpuan sa ibat-ibang bahagi ng Italya. Ang modernong Italiano ang opisyal na wika, at base sa diyalektong Florentino o Toscano, mga wika na ginamit ng mga manunulat na sina Dante Alighieri, Francesco Petrarca, at Boccaccio, mga itinuturing na pambatong manunulat na Italiano. Noong Gitnang Panahon, ang Latin, ang wika ng mga Romano, ang malaganap na ginagamit sa Europa dahil sa sakop ng mga ito ang malaking bahagi ng Europa, kasama na ang ngayon ay Espanya, Pransiya, Portugal, Romanya, Inglatera, Alemanya, at marami pang iba.[4]
| Italian | |
|---|---|
| italiano, lingua italiana | |
| Bigkas | [itaˈljaːno] |
| Katutubo sa | Italya, Suwisa (Ticino and Southern Grisons), San Marino, Lungsod ng Vaticano, Slovene Istria (Slovenia), Istria County (Croatia) |
| Rehiyon | Italy, Ticino and Southern Grisons, Slovenian Littoral, Western Istria |
| Pangkat-etniko | Mga Italyano |
Mga natibong tagapagsalita | 67 milyon sa Unyong Europeo (2020) 13.4 milyon (ikalawang wika) c. 85 milyon total speakers |
Indo-European
| |
Mga sinaunang anyo | Old Latin
|
| Mga diyalekto |
|
| Latin (Italian alphabet) Italian Braille | |
Mga anyong pasenyas | Italiano segnato "(Signed Italian)"[1] italiano segnato esatto "(Signed Exact Italian)"[2] |
| Opisyal na katayuan | |
4 countries
An order and various organisations
| |
Kinikilalang wika ng minorya sa | |
| Pinapamahalaan ng | Accademia della Crusca (de facto) |
| Mga kodigong pangwika | |
| ISO 639-1 | it |
| ISO 639-2 | ita |
| ISO 639-3 | ita |
| Glottolog | ital1282 |
| Linguasphere | 51-AAA-q |
 Official language
Former official language
Presence of Italian-speaking communities | |
Masasabi na maraming pagkakatulad ang kasaysayan ng wikang Italyano at ng kasalukuyang pinagdadaanang proseso ng pagsasapantay o standardization ng wikang Filipino. Batayan ng parehong pambansang wika ang diyalektong/wikang may pinakamatatag na written literary tradition (Toskano sa Italyano, at Tagalog naman sa Pilipino) at parehong napakabagal ang pagsulong ng pagsasapantay. Halos tumagal ng daan-daang taon ang proseso ng pagsasapantay ng Italyano.
Noong dating panahon, bago ang Imperyong Romano, ang wikang Etrusko ang kalat sa lugar na ngayon'y Italya. Ito'y sinasalita sa Toscana at Lazio. Subalit, sa paglawig ng Imperio, ito ay napalitan ng Latin, na siyang naging pangkalahatang wika (lingguwa prangka) ng mga tao roon. Pagkatapos mawala at bumagsak ang Imperio Romano (476), dumating ang mga Ostrogodo at Longobardi, mga tribung Aleman (ika-5 at 6 daantaon). Ang kanila lamang naging implwensiya sa wikang lokal ay sa paraan ng pagsulat.
Sa ngayon, maraming mga dialektong Italo-Romanse. Ang mga ito'y ang sumusunod na klasipikasyon: Dalawang malaking grupo, ang Romanse Occidental at Romanse Oriental.
Sa ilalim ng Occidental o settentrional:
Sa ilalim ng Oriental o meridional:
Pansinin: Ang Pantesco, wikang siciliano na ginagamit sa Pantelleria, ay may malakas na impluwensiya at halong wikang Arabe.
Ang wikang Italyano ay may halos sakdal na pagkakatugma ng bawat titik at ang pagbigkas ng mga ito. Sa wikang ito, hindi likas na ginagamit ang mga titik Jj, Kk, Ww, Xx at Yy bukod sa mga hiram o dayuhang salita; ang mga ito ay may kapantay na tunog sa katutubong alpabeto: ge/gi, ca/co/cu/che/chi, o/u, e/i, atpb.[5]
Ang Italiano ay opisyal na wika sa Italia, San Marino, at Vaticano; sa Kroasia (parteng Istria), at sa Swisa (Kanton ng Titsino at Grigiani). Ito'y kalat sa Malta - kung saan ito'y sinasalita o nauunawaan ng marami - at sa Kroasia at Albania. Sa Eritrea, Etiopia, Somalia, at Libya-mga dating koloniya ng Italya- ito ay opisyal na wika mula noong 1963. May mga komunidad Italyana rin sa Estados Unidos, Latino-Amerika, Australia, Canada, Pransiya, Alemanya, at Belhika na binubuo ng mga lahing Italiano. Ito'y itinuturo at ginagamit ng kanilang mga anak, kaanak at mga sunod na saling-lahi. Ang Italiano ay gamit ng may 70 milyong tao, at siyang ika-3 sa pinakamaraming mag-aaral sa mundo. Kung isasama ang mga gumagamit nito bilang pang-2 wika sa iba pang lugar sa mundo, ang bilang ng gumagamit ay may 120 milyon. Ayon sa pag-aaral ng Kaisahang Europeo (EU), ang Italiano ay pangalawa sa pinakamalawak na wikang ginagamit sa loob ng kontinenteng Europa. [6]
Isa itong talaan ng mga pagbating Italyano. [7]
| Tagalog | Italyano |
|---|---|
| Maligayang Pagdating | Benvenuto (isahan, panlalaki)
Benvenuti (maramihan, panlalaki) Benvenuta (isahan, pambabae) Benvenute (maramihan, pambabae) |
| (Pagbati) | Ciao
Salve |
| Kumusta? | Come va?
Come stai? ('di-pormal) Come sta? (pormal) |
| Mabuti naman. | Bene grazie. |
| Matagal na kitang hindi nakikita. | Quanto tempo! (Matagal na panahon!) |
| Ano ang pangalan mo? | Come ti chiami? ('di-pormal)
Come si chiama? (pormal) |
| Ang pangalan ko ay... | Mi chiamo |
| Mula ako sa... | Vengo da...
Sono di... |
| Magandang umaga | Buongiorno |
| Magandang hapon | Buongiorno |
| Magandang gabi | Buonanotte |
| Salamat | Grazie |
Omniglot: Useful Italian PhrasesTalaan 16 Free Online Italian Language LessonsTalaan ng mga Araling Italyano na Walang Bayad
Learn Italian With Free Online Lessons Bahagi ng Proyektong Pangwika ng BBC Learn Italian Online Free
Uni-Italia Naka-arkibo 2018-03-01 sa Wayback Machine. Website sa wikang Italyano
Gabay panlakbay sa Italian mula sa Wikivoyage
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
