Talatuntunan ng Kaunlarang Pantao

Ang Talatuntunan ng Kaunlarang Pantao^[1][2] (Ingles: Human Development Index, daglat: HDI) sa Ingles ay isang talatuntunan o indeks na ginagamit upang sukatin o iranggo ang mga bansa ayon sa antas ng kaunlarang panlipunan at ekonomiya ng isang bansa at karaniwang nagpapahiwatig kung ang isang bansa ay maunlad, umuunlad, o kulang sa pag-unlad.

World map representing the inequality-adjusted Human Development Index categories (based on 2018 data, published in 2019).^[3]

0.800–1.000 (very high)   0.700–0.799 (high)   0.550–0.699 (medium)

0.350–0.549 (low)   Data unavailable

Human Development Index ng mga bansa noong 2011.

Napakataas	Mababa
Mataas	Walang data
Medium

Pamamaraan ng Pagkakalkula

Bago ang 2011

Upang mabago ang hilaw na Bariabelo sabihing ang ${\displaystyle x}$ sa isang unit-free index sa pagitan ng 0 at 1 (na pinapayagan ang magkaibang indices na dapat pagsamahin ang dalawa), ang sumusunod na formula ang ginamit:

• ${\displaystyle x}$-index = ${\displaystyle {\frac {x-\min \left(x\right)}{\max \left(x\right)-\min \left(x\right)}}}$

kung saan ${\displaystyle \min \left(x\right)}$ at ${\displaystyle \max \left(x\right)}$ ang mga pinakamababa at pinakamataas na balyu, ang bariabelo ${\displaystyle x}$ ang maaaring mag-attain.

HDI trends between 1975 and 2004

OECD   Central and eastern Europe, and the CIS   Latin America and the Caribbean   East Asia

Arab States   South Asia   Sub-Saharan Africa

Ang HDI ay binubuo ng:

• Indeks ng inaasahang panahon ng buhay = ${\displaystyle {\frac {LE-25}{85-25}}}$
• Indeks ng edukasyon = ${\displaystyle {\frac {2}{3}}\times ALI+{\frac {1}{3}}\times GEI}$
  • Index ng literasya ng matatanda (ALI) = ${\displaystyle {\frac {ALR-0}{100-0}}}$
  • Indeks ng Gross na Enrollment (GEI) = ${\displaystyle {\frac {CGER-0}{100-0}}}$
• GDP = ${\displaystyle {\frac {\log \left(GDPpc\right)-\log \left(100\right)}{\log \left(40000\right)-\log \left(100\right)}}}$

Mula 2011 at patuloy

Ang 2011 ng HDI ay nagsasama ng tatlong mga dimensiyon:

• Isang mahaba at malusog na buhay: Inaasahang panahon ng buhay mula sa kapanganakan
• Indeks ng edukasyon: Ang mean na pag-eeskwela at inaasahang mga taon ng pag-eeskwela
• Isang disenteng pamantayan ng pamumuhay: Gross na pambansang sahod kada capita (PPP US$)

Sa 2010 Human Development Report, ang UNDP ay nagsimulang gumamit ng bagong paraan sa pagkakalkula ng HDI at binubuo ng tatlong mga indeks: 1. Indeks ng inaasahang panahon ng buhay (LEI) ${\displaystyle ={\frac {{\textrm {LE}}-20}{82.3-20}}}$

2. Indeks ng edukasyon (EI) ${\displaystyle ={\frac {\sqrt {{\textrm {MYSI}}\cdot {\textrm {EYSI}}}}{0.951}}}$

2.1 Index ng mean na taon ng pag-eeskwela (MYSI) ${\displaystyle ={\frac {\textrm {MYS}}{13.2}}}$^[4]

2.2 Indeks ng inaasahang mga taon ng pag-eeskwela (EYSI) ${\displaystyle ={\frac {\textrm {EYS}}{20.6}}}$^[5]

3. Indeks ng sahod (II) ${\displaystyle ={\frac {\ln({\textrm {GNIpc}})-\ln(100)}{\ln(107,721)-\ln(100)}}}$

Ang HDI ang mean na heometriko ng nakaraang mga tatlong normalisadong indeks:
${\displaystyle {\textrm {HDI}}={\sqrt[{3}]{{\textrm {LEI}}\cdot {\textrm {EI}}\cdot {\textrm {II}}}}.}$

LE: Inaasahang panahon ng buhay sa kapanganakan
MYS: Mean na mga taon ng pag-eeskwela (Mga taon na ang isang 25 taong gulang na tao o mas matanda ay gumugol sa eskwela) EYS: Inaasahang mga taon ng pag-eeskwela(Mga taon na ang isang 5 taong gulang na bata ay gugugol ng kanyang edukasyon sa kanyang buong buhay)
GNIpc: Gross na pambansang sahod sa paridad na kapangyarihang bumili kada capita |}

Ulat noong 2011

Ang mga bansa na may pinakamataas na pag-unlad na pantao:^[6] Note: Ang mga beredeng palaso (), mga pulang palaso () at mga dash na asul () ay kumakatawan sa mga pagbabago sa ranggo kapag inihambing sa bagong data na 2011 ng HDI para sa 2010.

Norway 0.943 ()  Australia 0.929 ()  Netherlands 0.910 ()  United States 0.910 ()  New Zealand 0.908 ()  Canada 0.908 ()  Ireland 0.908 ()  Liechtenstein 0.905 ()  Germany 0.905 ()  Sweden 0.904 ()  Switzerland 0.903 ()  Japan 0.901 ()  Hong Kong 0.898 ( 1)  Iceland 0.898 ( 1)  South Korea 0.897 ()  Denmark 0.895 ()

Israel 0.888 ()  Belgium 0.886 ()  Austria 0.885 ()  France 0.884 ()  Slovenia 0.884 ()  Finland 0.882 ()  Spain 0.878 ()  Italy 0.874 ()  Luxembourg 0.867 ()  Singapore 0.925 ()  Czech Republic 0.865 ()  United Kingdom 0.863 ()  Greece 0.861 ()  United Arab Emirates 0.846 ()  Cyprus 0.840 ()  Andorra 0.838 ()

Brunei 0.838 ()  Estonia 0.835 ()  Slovakia 0.834 ()  Malta 0.832 ()  Qatar 0.831 ()  Hungary 0.816 ()  Poland 0.813 ()  Lithuania 0.810 ( 1)  Portugal 0.809 ( 1)  Bahrain 0.806 ()  Latvia 0.805 ()  Chile 0.805 ()  Argentina 0.797 ( 1)  Croatia 0.796 ( 1)  Barbados 0.793 ()

Ulat noong 2009

Ang mga sumusunod na bansa ang nakasama sa Top 38.

Norway 0.971 ()  Australia 0.970 ()  Iceland 0.969 ()  Canada 0.966 ()  Ireland 0.965 ()  Netherlands 0.964 ( 1)  Sweden 0.963 ( 1)  France 0.961 ( 3)  Switzerland 0.960 ()  Japan 0.960 ()  Luxembourg 0.960 ( 3)  Finland 0.959 ( 1)  United States 0.956 ( 1)

Austria 0.955 ( 2)  Spain 0.955 ()  Denmark 0.955 ( 2)  Belgium 0.953 ()  Italy 0.951 ( 1)  Liechtenstein 0.951 ( 1)  New Zealand 0.950 ()  United Kingdom 0.947 ()  Germany 0.947 ()  Singapore 0.944 ( 1)  Hong Kong 0.944 ( 1)  Greece 0.942 ()  South Korea 0.937 ()  Brunei 0.920 ()  Kuwait 0.916 ()  Cyprus 0.914 ()  Qatar 0.910 ( 1)  Portugal 0.909 ( 1)  United Arab Emirates 0.903 ( 2)  Czech Republic 0.903 ()  Barbados 0.903 ( 2)  Malta 0.902 ( 3)

Mga Bansang Hindi Kasali sa Tala

Ang mga bansang hindi nakasali sa Talaan ng 2009 sa kadahilanan ng kakulangan sa istatistika , kawalan ng kaayusan at hindi miyembro ng UN

Africa Somalia Zimbabwe

Asia Iraq  Hilagang Korea

Europe Monaco San Marino Vatican City

Oceania Kribati Marshall Island  Micronesia Nauru Palau Tuvalu

Mga sanggunian

1. Albert, Jose Ramon G. "Para sa kapakanan at kaunlaran, mahalaga ang Geograpiya". Philippine Statistics Authority. Inarkibo mula sa orihinal noong 2015-11-13. Nakuha noong Nobyembre 14, 2015.
2. Pascual, Fr. Anton (Setyembre 27, 2014). "Human Development – Bumagal Ngayon". Radyo Veritas 846. Inarkibo mula sa orihinal noong 2015-03-24. Nakuha noong Nobyembre 14, 2015.
3. "Human Development Report 2019 – "Human Development Indices and Indicators"" (PDF). HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. pp. 22–25. Nakuha noong 9 December 2019.
4. Mean years of schooling (of adults) (years) is a calculation of the average number of years of education received by people ages 25 and older in their lifetime based on education attainment levels of the population converted into years of schooling based on theoretical durations of each level of education attended. Source: Barro, R. J.; Lee, J.-W. (2010). "A New Data Set of Educational Attainment in the World, 1950–2010". NBER Working Paper No. 15902.
5. (Expected years of schooling is a calculation of the number of years a child of school entrance age is expected to spend at school, or university, including years spent on repetition. It is the sum of the age-specific enrolment ratios for primary, secondary, post-secondary non-tertiary and tertiary education and is calculated assuming the prevailing patterns of age-specific enrolment rates were to stay the same throughout the child’s life. (Source: UNESCO Institute for Statistics (2010). Correspondence on education indicators. March. Montreal.)
6. 2011 Human Development Index