Chimpanzee

Ang karaniwang chimpanzee (Pan troglodytes) na karaniwang tinatawag lang na chimpanzee o chimp at tinatawag ring robust chimpanzee ay isang espesye ng Hominidae. Ito ay kabilang sa henus na pan. Ang ebidensiya sa mga fossil at pagsesekwensiyang DNA ay nagpapakitang ang parehong mga espesye ng Pan ang mga kapatid na takson ng modernong lipi ng tao.

Common chimpanzee[1] Temporal na saklaw: 4–0 Ma PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓
Katayuan ng pagpapanatili
Nanganganib  (IUCN 3.1)[2]
Klasipikasyong pang-agham
Kaharian:	Animalia
Kalapian:	Chordata
Hati:	Mammalia
Orden:	Primates
Pamilya:	Hominidae
Tribo:	Panini
Sari:	Pan
Espesye:	P. troglodytes
Pangalang binomial
Pan troglodytes (Blumenbach, 1776)
distribution of common chimpanzee. 1. Pan troglodytes verus. 2. P. t. ellioti. 3. P. t. troglodytes. 4. P. t. schweinfurthii.
Kasingkahulugan
Simia troglodytes Blumenbach, 1776 Troglodytes troglodytes (Blumenbach, 1776) Troglodytes niger E. Geoffroy, 1812 Pan niger (E. Geoffroy, 1812)

Taksonomiya

Ang ebidensiyang DNA ay nagmumungkahing ang bonobo at karaniwang chimpanzee ay naghiwalay mula sa bawat isa ng mababa sa isang milyong taon ang nakalilipas(katulad ng relasyon sa pagitan ng mga Homo sapiens at Neandertal).^[3][4] Ang linyang chimpanzee ay naghiwalay mula sa huling karaniwang ninuno ng linyang tao ng tinatayang anim na milyong taon ang nakalilipas. Dahil walang espesye maliban sa Homo sapiens ang nakapagpatuloy mula sa linyang tao sa pagsasangang ito, ang parehong mga espesye ng Pan ang pinaka-malapit na mga nabubuhay na kamag-anak ng mga tao. Ang henus na Pan ay nag-diberhente mula sa henus ng gorilya mga pitong milyong taon ang nakalilipas. Ang ilang mga subespesye ng karaniwang chimpanzee ang: ^[5]

• Central chimpanzee o tschego, Pan troglodytes troglodytes, sa Cameroon, the Central African Republic, Equatorial Guinea, Gabon, the Republic of the Congo, and the Democratic Republic of the Congo
• Western chimpanzee, Pan troglodytes verus, sa Guinea, Mali, Senegal, Sierra Leone, Liberia, Côte d'Ivoire, Ghana, and Nigeria
• Nigeria-Cameroon chimpanzee, Pan troglodytes vellerosus (o Pan troglodytes ellioti), in Nigeria and Cameroon
• Eastern chimpanzee, Pan troglodytes schweinfurthii, sa Central African Republic, the Sudan, the Democratic Republic of the Congo, Uganda, Rwanda, Burundi, Tanzania, and Zambia

Mga sanggunian

1. Groves, C.P. (2005). Wilson, D.E.; Reeder, D.M. (mga pat.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (ika-3rd (na) edisyon). Baltimore: Johns Hopkins University Press. p. 183. ISBN 0-801-88221-4. OCLC 62265494. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
2. Oates, J.F., Tutin, C.E.G., Humle, T., Wilson, M.L., Baillie, J.E.M., Balmforth, Z., Blom, A., Boesch, C., Cox, D., Davenport, T., Dunn, A., Dupain, J., Duvall, C., Ellis, C.M., Farmer, K.H., Gatti, S., Greengrass, E., Hart, J., Herbinger, I., Hicks, C., Hunt, K.D., Kamenya, S., Maisels, F., Mitani, J.C., Moore, J., Morgan, B.J., Morgan, D.B., Nakamura, M., Nixon, S., Plumptre, A.J., Reynolds, V., Stokes, E.J. & Walsh, P.D. (2008). Pan troglodytes. 2008 IUCN Red List of Threatened Species. IUCN 2008. Hinango noong 4 January 2009. Database entry includes justification for why this species is endangered
3. Won YJ, Hey J (2005). "Divergence population genetics of chimpanzees". Mol. Biol. Evol. 22 (2): 297–307. doi:10.1093/molbev/msi017. PMID 15483319. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
4. Fischer A, Wiebe V, Pääbo S, Przeworski M (2004). "Evidence for a complex demographic history of chimpanzees". Mol. Biol. Evol. 21 (5): 799–808. doi:10.1093/molbev/msh083. PMID 14963091. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
5. Hof, Jutta; Sommer, Volker: Apes Like Us: Portraits of a Kinship, Edition Panorama , Mannheim 2010, ISBN 978-3-89823-435-1, p. 114.