Ang 2023 (MMXXIII) ay ang isang karaniwang taon na magsisimula sa Linggo sa kalendaryong Gregoryano, ang ika-2023 taon ng mga pagtatalagang Karaniwang Panahon at Anno Domini (AD), ang ika-23 taon ng ika-3 milenyo, ang ika-23 taon ng ika-21 dantaon, at ang ika-4 na taon ng dekada 2020.
Enero
- Enero 5 - inilibing sa ilalim ng Saint Peter's Basilica ang dating Papa na si Papa Benedicto XVI.[1]
- Enero 17 - Bumitiw bilang pangulo ng Biyetnam si Nguyễn Xuân Phúc matapos ang iba't-ibang iskandalo at alegasyon ng katiwalian.[2]
- Enero 25 - nanungkulan bilang bagong punong ministro ng Bagong Silandya si Chris Hipkins[3] matapos ang anim na araw ng pagbitiw ni Jacinda Ardern sa puwesto.[4]
Pebrero
- Pebrero 3 – Inanunsyo ng Estados Unidos na sinusubaybayan nito ang mga di-umano'y Chinese spy balloon sa ibabaw ng Amerika, kung saan ang isa ay naanod mula Yukon patungong South Carolina bago binaril kinabukasan, at ang pangalawa ay naglipad sa Colombia at Brazil. Ang kaganapang ito ay sinusundan ng mga kasunod na pag-detect at pagbaril sa mga bagay na nasa matataas na lugar gayundin as pagdetekto ng mga nakakahina-hinalang lumilipad na bagay sa iba't-bang dako ng bansa.[5][6][7]
- Pebrero 5 – Idinaos ang 2023 Cypriot presidential election, kung saan si Nikos Christodoulides ang nahalal na pangulo.[8][9]
- Pebrero 6 – Isang 7.8 (Mww) na lindol ang tumama sa probinsyang Gaziantep sa timog-silangang Turkiya. Isang 7.5 Mww na aftershock ang naganap sa parehong araw sa kalapit na Lalawigan ng Kahramanmaraş. Ang malawakang pinsala ay nagdulot ng mga hindi bababa na 50,000 na pagkamatay sa Turkiya at Syria, kung saan higit na 122,000 ang nasugatan.[10][11]
- Pebrero 21 – Inanunsyo ni Vladimir Putin na sinuspinde ng Rusya ang paglahok nito sa Bagong START, isang nuclear arms reduction treaty kasama ang Estados Unidos.[12]
Marso
- Marso 2 – Itinalaga ng Pambansang Asembleya ng Biyetnam bilang bagong pangulo si Võ Văn Thưởng matapos ang biglaang pagbitiw sa puwesto ni Nguyễn Xuân Phúc.[13]
- Marso 9 – nanungkulan bilang bagong pangulo si Petr Pavel ng Republikang Tseko.[14]
- Marso 10 – nanalo ng ikatlong termino bilang pangulo si Pangulong Xi Jinping ng Tsina.[15]
- Marso 17 – Naglabas ang International Criminal Court ng warrant of arrest para kay Pangulong Vladimir Putin ng Rusya, ang una laban sa isang permanenteng miyembro ng United Nations Security Council.[16][17]
- Marso 26 – 2023 Protestang Israeli laban sa repormang judicial: Isang malakihang protesta ang sumiklab sa buong Israel matapos alisin sa puwesto ni Punong Ministro Benjamin Netanyahu ang kanyang defense minister. Ang defense minister na ito ay nagsalita laban sa hudisyal na planong overhaul ng gobyerno.[18][19][20]
Abril
- Abril 2 – nagaganap ang Eleksyon sa Finland pagkatapos ng resulta nahalal bilang Prime Minister na si Petteri Orpo matapos kontra kay Sanna Marin.
- Abril 4 – Ang Finland ang naging ika-31 kasapi ng NATO, kung saan nagdoble ang alyansang palugit nito laban sa Rusya.[21]
- Abril 15 – Sumiklab ang labanan sa buong Sudan sa pagitan ng Sandatahang Lakas ng Sudan at ng paramilitar na Rapid Support Forces. Nakuha ng RSF ang Khartoum International Airport, at ang palasyo ng pangulo sa Khartoum.[22]
- Abril 20 – Ang Starship rocket ng SpaceX, ang pinakamalaki at pinakamakapangyarihang rocket na ginawa, ay inilunsad sa panahon ng isang pagsubok sa paglipad mula sa isang base sa Boca Chica, Texas, Estados Unidos. Ito ay sumabog apat na minuto pagkatapos ilunsad.[23]
- Abril 26 – Tinawag ni Pangulong Xi Jinping ng Tsina si Pangulong Volodymyr Zelenskyy ng Ukranya, isang buwan pagkatapos ng summit ni Xi kasama ang pangulo ng Rusya na si Vladimir Putin.[24]
Mayo
- Mayo 1 – Krisis pambangko ng 2023: Ang First Republic Bank na nakabase sa San Francisco ay nabigo at na-auction ng US FDIC sa JPMorgan Chase sa halagang $10.7 bilyon. Ang pagbagsak ay nalampasan ang pagbagsak ng Bangkong Silicon Valley noong Marso upang maging pangalawang pinakamalaking sa kasaysayan ng US.[25]
- Mayo 6 – Ang koronasyon nina Charles III at Reyna Camilla bilang Hari at Reyna ng Reyno Unido at iba pang Commonwealth na kaharian ay ginanap sa Westminster Abbey, London.[26]
- Mayo 7 – Ang Syria ay muling ipinasok sa Ligang Arabo matapos masuspinde mula noong 2011.[27]
- Mayo 19 – 21 – Ang ika-49 G7 summit ay ginanap sa Hiroshima, Hapon. Dumating sa Hapon ang pangulo ng Ukranya na si Volodymyr Zelenskyy sa ikalawang araw ng summit.[28]
- Mayo 28 – Idinaos ang ikalawang pag-ikot ng eleksyong pampanguluhang 2023 sa Turkiya. Tinalo ni Recep Tayyip Erdoğan si Kemal Kılıçdaroğlu na may 52.18% ng boto upang manalo sa ikatlong termino bilang pangulo.[29]
Hunyo
- Hunyo 6 – Pagsalakay ng Rusya sa Ukranya: Ang Nova Kakhovka dam sa rehiyon ng Kherson na kontrolado ng Rusya ay nawasak, na nagbabanta sa rehiyon na may mapangwasak na tubig-baha.[30][31]
- Hunyo 14 – Iniulat ng mga siyentipiko ang paglikha ng unang sintetikong embryo ng tao mula sa mga stem cell, nang hindi nangangailangan ng sperm o egg cell.[32]
Hulyo
- Hulyo 3 – Sa pinakamalaking paglusob ng Israel sa West Bank mula noong Ikalawang Intifada, ang militar ng Israel ay nagdeploy ng mga pwersang panglupa at armadong drone sa kampo ng Jenin, na ikinamatay ng 13 at ikinasugat ng higit sa 100. Isang pag-atake na inaangkin ng Hamas bilang pagganti sa pagsalakay , naganap sa Tel Aviv nang sumunod na araw, na ikinasugat ng siyam.[34][35]
- Hulyo 9 – Nilagdaan ng Bagong Silandiya ang isang kasunduan sa libreng kalakalan sa Unyong Europeo, kung saan tumaas ang pagkakaroon ng bilateral trade.[36]
- Hulyo 10
- Ang Tsina at Solomon Islands ay lumagda sa isang kasunduan sa pakikipagtulungan sa pagitan ng People’s Police at Royal Solomon Islands Police Force sa pagpapalakas ng mga relasyong bilateral.[37]
- Ang Komisyong Europeo at ang gobyerno ng Estados Unidos ay lumagda sa isang bagong kasunduan sa komunikasyon ng datos na naglalayong lutasin ang mga legal na kawalan ng katiyakan na kinakaharap ng mga kumpanyang Europeo at Amerikano kapag naglilipat ng personal na datos.[38]
- Hulyo 26 – Napatalsik si Pangulong Mohamed Bazoum ng Niger sa isang coup d’état pagkatapos na kunin ng mga miyembro ng kanyang presidential guard at ang sandatahang lakas ang kontrol sa bansa at iluklok si Heneral Abdourahamane Tchiani bilang pinuno ng isang hunta militar.[39]
Agosto
- Agosto 1 – Pagkainit ng mundo: Ang mga karagatan ng mundo ay umabot sa bagong record na mataas na temperatura na 20.96°C, na lumampas sa nakaraang tala noong 2016. Ang Hulyo ay kinumpirma rin bilang naging pinakamainit na buwan na naitala para sa pangkalahatang karaniwang pang-ibabaw na temperatura ng hangin sa malaking margin (0.3°C).[40][41][42][43][44][45]
- Agosto 24 – naluklok sina Hun Manet bilang Punong Ministro ng Cambodia at Srettha Thavisin bilang Punong Ministro ng Thailand.
Setyembre
- Setyembre 5 - naganap ang ika-43 ASEAN Summit dito sa Jakarta, Indonesia kasama ang kasapi ng Miyembro na Timor Leste.
- Setyembre 14 - Itinaas ng Bangko Sentral ng Europa (ECB) ang eurozone na rito ng interes sa lahat-ng-panahong taas na 4%, sa gitna ng patuloy na mga panggigipit ng inplasyon sa buong kontinente.[46]
- Setyembre 19 – Salungatan sa Nagorno-Karabakh: Naglunsad ang Azerbaijan ng isang opensibang militar laban sa Republika ng Artsakh na suportado ng Armenia, na nagtapos sa isang mabilis na tagumpay ng mga Azerbaijani.[47] Sumiklab ang mga protesta sa Armenia, inanunsyo ng Artsakh ang pagbuwag ng mga institusyon ng gobyerno, at mahigit 100,000 etnikong Armenyan ang tumakas sa Nagorno-Karabakh.[48][49]
- Setyembre 24 – Krisis sa Niger ng 2023: Inanunsyo ng Pangulo ng Pransiya na si Emmanuel Macron na tatapusin ng Pransiya ang presensyang militar nito sa Niger at babalikan ang embahador nito mula sa bansa.[50]
Oktubre
- Oktubre 7 - Inilunsad ng Hamas ang Operasyon Al-Aqsa Flood, isang malawakang pag-atake mula sa Gaza Strip, na pumapasok sa katimugang Israel, na nag-udyok ng ganap na tugon ng militar mula sa Israel Defense Forces.[51] Naglunsad ang Israel ng maraming air strike sa Lebanon at Syria, pagkatapos magpaputok ng mga rocket ng Hezbollah at gumawa ng mga pagtatangka na makapasok sa Israel. Ang Gabinete ng Seguridad ng Israel ay pormal na nagdeklara ng digmaan sa unang pagkakataon mula noong Digmaang Yom Kippur noong 1973.[52][53]
- Oktubre 14 - naganap ang Eleksyon sa Bagong Silandya. Pagkatapos ng resulta, nahalal bilang Punong Ministro si Christopher Luxon matapos talunin ang katunggaling si Chris Hipkins, ang kasalukuyang Punong Ministro.
- Oktubre 17 – Naganap ang pagsabog sa Al-Ahli Arab Hospital, kung saan sumilong ang lumikas na mga Palestino. Maraming pagkamatay ang naiulat, ngunit malaki ang pagkakaiba ng mga pagtatantya, mula 100 hanggang 471, depende sa pinagmulan.[54]
Nobyembre
- Nobyembre 6 – Digmaang Israel–Hamas ng 2023: Ang bilang ng mga namatay sa Gaza ay iniulat na lumampas na sa 10,000. Sa pakikipag-usap kay Punong Ministro Benjamin Netanyahu ng Israel, nanawagan si Pangulong Joe Biden ng Estados Unidos para sa isang "humanitarian pause" sa pakikipaglaban upang mapataas ang daloy ng tulong sa mga sibilyan.[55]
- Nobyembre 9 – Inanunsyo ng mga Amerikanong surgeon sa NYU Langone Health ang unang transplant sa buong mata, kung saan ito ang pinakaunang eye transplantation sa buong mundo.[56]
- 14–17 Nobyembre – Si Pangulong Biden ang nagpasimuno ng APEC summit sa San Francisco kung saan dinaluhan ni Pangulong Xi Jinping ng Tsina, na minarkahan ang unang pagkakataon mula noong 2017 na tumuntong si Xi sa Estados Unidos.[57] Ang dalawang bansa sa pagtatapos ng summit ay sumang-ayon na muling buksan ang mga nasuspindeng ugnayan ng komunikasyong militar at makipagtulungan sa kanilang paglaban sa pagbabago ng klima.[58][59]
Disyembre
- Disyembre 6 – Inilabas ng Google DeepMind ang Gemini Language Model. Ang Gemini ay gaganap bilang isang pangunahing modelo na isinama sa mga kasalukuyang kasangkapan ng Google, kasama ang Search at Bard.[60]
- 22 Disyembre – Digmaang Israel–Hamas ng 2023: Ang bilang ng mga namatay sa Gaza ay iniulat na lumampas na sa 20,000, halos isang porsiyento ng populasyon nito at nalampasan ang mga nasawi sa Digmaang Arab–Israeli ng 1948.[61]
- Disyembre 29 – Pagsalakay ng Rusya sa Ukranya: Inilunsad ng Rusya ang pinakamalaking atake ng mga drone at missile sa mga lungsod ng Ukranya mula nang magsimula ang digmaan sa isang magdamag na pag-atake, na ikinamatay ng hindi bababa sa 39 katao at ikinasugat ng hindi bababa sa iba pang 160 katao.[62] [63] Naglunsad ang Ukranya ng drone assault kinabukasan, na ikinamatay ng hindi bababa sa 21 katao, kabilang ang tatlong bata, at ikinasugat ng 110 iba pa, kabilang ang 17 bata.[64][65][66]
.jpg)
.jpg)
_(cropped).jpg)
- Enero 7 – Russel Barks, Amerikanong manunulat (ipinanganak 1940)[67]
- Enero 10 – Jeff Beck, Ingles na gitarista, miyembro ng "The Yardbirds" (ipinanganak 1944)[67]
- Enero 12 – Lisa Marie Presley, Amerikanong mang-aawit, anak ni Elvis Presley (ipinanganak 1968)[67]
- Abril 15 – Charles Stanley, Amerikanong Pastor, May-akda ng In Touch Ministries (ipinanganak 1932)
- Mayo 18 – Jim Brown, aktibista at dating manlalaro ng football (ipinanganak 1936)[68]
- Mayo 24 – Tina Turner, Amerikanong-Swisang mang-aawit (ipinanganak 1939)[68]
- Hunyo 10 –Ted Kaczynski, Amerikanong matematiko at domestikong terorista (ipinanganak 1942)[68]
- Hunyo 12 – Silvio Berlusconi, dating Punong Ministro ng Italya (ipinanganak 1936)[68]
- Hunyo 16 – Daniel Ellsberg, Amerikanong analitiko (ipinanganak 1931)[68]
- Hulyo 30 – Paul Reubens, Amerikanong aktor at komedyante (ipinanganak 1952)[68]
- Agosto 23 – Yevgeny Prigozhin, Rusong negosyante, kaalyado ni Pangulong Vladimir Putin (ipinanganak 1961)[68]
- Agosto 29 – Mike Enriquez, beteranong mamamahayag at dating anchor ng 24 Oras (ipinanganak 1951)
- Setyembre 29 – Dianne Feinstein, Amerikanong senador (ipinanganak 1933)[68]
- Oktubre 27 - Li Keqiang, ika-7 premier ng Tsina (ipinanganak 1955)
- Nobyembre 19 – Rosalynn Carter, asawa ni dating Pangulong Jimmy Carter ng Estados Unidos (ipinanganak 1927)[68]
- Nobyembre 29 – Henry Kissinger, dating Kalihim ng Estado ng Estados Undos (ipinanganak 1923)[68]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
