ประเทศอุซเบกิสถาน
ประเทศในเอเชียกลาง / From Wikipedia, the free encyclopedia
อุซเบกิสถาน (อังกฤษ: Uzbekistan; อุซเบก: O'zbekiston) หรือชื่ออย่างเป็นทางการคือ สาธารณรัฐอุซเบกิสถาน (อังกฤษ: Republic of Uzbekistan; อุซเบก: O‘zbekiston Respublikasi) เป็นประเทศในทวีปเอเชียกลางที่ถูกล้อมรอบด้วยประเทศที่ไม่มีทางออกสู่ทะเล มีอาณาเขตติดกับประเทศอัฟกานิสถานในทวีปเอเชียใต้ ประเทศคาซัคสถาน คีร์กีซสถาน ทาจิกิสถาน และเติร์กเมนิสถาน และมีชายฝั่งบนทะเลอารัล อุซเบกิสถานเคยเป็นส่วนหนึ่งของสหภาพโซเวียต มีภาษาอุซเบกเป็นภาษาราชการ และภาษารัสเซียถูกใช่อย่างแพร่หลายและเป็นที่เข้าใจในประชากรส่วนใหญ่ ศาสนาอิสลามมีบทบาทเป็นศาสนาหลักโดยพฤตินัยโดยเฉพาะนิกายซุนนี ประชากรชาวอุซเบกถูกจัดอยู่ในกลุ่มชนเตอร์กิกโดยอุซเบกิสถานถือเป็นสมาชิกขององค์การรัฐเตอร์กิก
สาธารณรัฐอุซเบกิสถาน Oʻzbekiston Respublikasi (อุซเบก) | |
---|---|
ที่ตั้งของ ประเทศอุซเบกิสถาน (แดง) | |
เมืองหลวง และเมืองใหญ่สุด | ทาชเคนต์ 41°19′N 69°16′E |
ภาษาราชการ | อุซเบก[3][4] และรัสเซีย (โดยพฤตินัย) |
การากัลปัก (ในการากัลปักสถาน)[3] | |
ภาษาสื่อสารระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ | รัสเซีย |
ภาษาพูด | อุซเบก • รัสเซีย • ทาจิก • คาซัค • การากัลปัก • คีร์กีซ • เติร์กเมน • ตาตาร์ไครเมียและโวลกาตาตาร์ • โครยอ-มาร์ • อาร์มีเนียตะวันออก • ยูเครน • อาเซอร์ไบจาน • อุยกูร์ • อาหรับเอเชียกลาง • ยูโด-ทาจิกิ • ปาร์ยา และอื่น ๆ |
กลุ่มชาติพันธุ์ (ค.ศ. 2021[5]) |
|
ศาสนา |
|
เดมะนิม | ชาวอุซเบกิสถาน[6] |
การปกครอง | รัฐเดี่ยว สาธารณรัฐระบบประธานาธิบดีและระบบพรรคเด่น |
ชัฟแกต มือร์ซียอยิฟ | |
อับดุลลา อารีปัฟ | |
• ประธานวุฒิสภา | Tanzila Narbayeva |
• ประธานสภานิติบัญญัติ | Nurdinjan Ismailov |
สภานิติบัญญัติ | สภาสูงสุด |
• สภาสูง | วุฒิสภา |
• สภาล่าง | สภานิติบัญญัติ |
ก่อตั้ง | |
• ก่อตั้งจักรวรรดิเตมือร์ | ค.ศ. 1370 |
27 ตุลาคม ค.ศ. 1924 | |
• เป็นเอกราชจากสหภาพโซเวียต | 1 กันยายน ค.ศ. 1991a |
• ได้รับการรับรองอย่างเป็นทางการ | 26 ธันวาคม ค.ศ. 1991 |
2 มีนาคม ค.ศ. 1992 | |
• รัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน | 8 ธันวาคม ค.ศ. 1992 |
พื้นที่ | |
• รวม | 448,978 ตารางกิโลเมตร (173,351 ตารางไมล์) (อันดับที่ 56) |
4.9 | |
ประชากร | |
• ค.ศ. 2020 ประมาณ | 35,011,180[7] [8] (อันดับที่ 41) |
74.1 ต่อตารางกิโลเมตร (191.9 ต่อตารางไมล์) (อันดับที่ 132) | |
จีดีพี (อำนาจซื้อ) | ค.ศ. 2021 (ประมาณ) |
• รวม | 275.806 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ[9] (อันดับที่ 55) |
• ต่อหัว | 7,830 ดอลลาร์สหรัฐ[9] (อันดับที่ 154) |
จีดีพี (ราคาตลาด) | ค.ศ. 2021 (ประมาณ) |
• รวม | 60.490 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ[9] (อันดับที่ 78) |
• ต่อหัว | 1,775 ดอลลาร์สหรัฐ[9] (อันดับที่ 173) |
จีนี (ค.ศ. 2013) | 36.7[10][11] ปานกลาง · อันดับที่ 88 |
เอชดีไอ (ค.ศ. 2019) | 0.720[12] สูง · อันดับที่ 106 |
สกุลเงิน | โซมอุซเบกิสถาน (UZS) |
เขตเวลา | UTC+5 (เวลาอุซเบกิสถาน) |
ไฟบ้าน | 220 โวลต์, 50 เฮิรตซ์ |
ขับรถด้าน | ขวามือ |
รหัสโทรศัพท์ | +998 |
โดเมนบนสุด | .uz |
|
ผู้ตั้งถิ่นฐานกลุ่มแรกในดินแดนอุซเบกิสถานสมัยใหม่คือชนเผ่าเร่ร่อนจากตะวันออกของอิหร่าน หรือที่รู้จักกันในชื่อชาวซิทซึ่งมีบทบาทนำในการก่อตั้งอาณาจักรต่าง ๆ ในบริเวณคอรัสเมีย, แบกเตรีย และซอคเดียในศตวรรษที่ 8 ก่อนคริสต์ศักราช รวมถึงภูมิภาคมาร์เกียนาและเฟอร์กานาในศตวรรษที่ 3–6 ก่อนคริสต์ศักราช[13] ดินแดนทั้งหมดถูกผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิอะคีเมนิด และกลายเป็นดินแดนของจักรวรรดิพาร์เธียและจักรวรรดิซาเซเนียนตามลำดับ ก่อนเกิดการพิชิตจักรวรรดิเปอร์เซียโดยมุสลิมในศตวรรษที่ 7 การพิชิตดินแดนโดยมุสลิมและการเรืองอำนาจของจักรวรรดิซามานิดส์ส่งผลให้ศาสนาอิสลามเข้ามามีบทบาทสำคัญในดินแดนทั้งหมด ในช่วงเวลาดังกล่าว เมืองต่าง ๆ เริ่มมีการพัฒนาทางเศรษฐกิจสืบเนื่องจากเส้นทางสายไหมและเข้าสู่ยุคทองของอิสลามในเวลาต่อมา การโค่นล้มราชวงศ์อะนุสเตกินซึ่งเป็นราชวงศ์มุสลิมเก่าแก่ในยุคนั้นจากการรุกรานควาราซเมียของมองโกลระหว่าง ค.ศ. 1219 ถึง 1221 นำไปสู่การครอบงำดินแดนโดยชาวเติร์ก จักรวรรดิเตมือร์ถูกก่อตั้งโดยเตมือร์ โดยมีเมืองหลวงอยู่ที่ซามาร์กันต์ซึ่งกลายเป็นศูนย์กลางทางวิทยาศาสตร์ภายใต้ผู้ปกครองอย่างอูลุฆ เบกซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของยุคทองของอิสลาม ต่อมา ดินแดนของจักรวรรดิเตมือร์ถูกยึดครองโดยราชวงศ์เชแบนิดในศตวรรษที่ 16 และการพิชิตดินแดนโดยจักรพรรดิบาบูร์บริเวณภูมิภาคตะวันออกนำไปสู่การสถาปนาจักรวรรดิโมกุลในอินเดีย ต่อมา ดินแดนในภูมิภาคเอเชียกลางทั้งหมดได้ถูกรวมกลายเป็นจักรวรรดิรัสเซียในศควรรษที่ 19 โดยมีทาชเคนต์เป็นศูนย์กลางของเตอร์กิสถานของรัสเซีย การกำหนดเขตแดนในสหภาพโซเวียตในช่วงต้นศตวรรษที่ 20 ก่อให้เกิดสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตอุซเบกซึ่งมีฐานะเป็นสาธารณรัฐของสหภาพโซเวียต ก่อนที่ดินแดนทั้งหมดจะได้รับเอกราชใน ค.ศ. 1991 และกลายเป็นสาธารณรัฐอุซเบกิสถานมาจวบจนปัจจุบัน
อุซเบกิสถานถือเป็นรัฐโลกวิสัยปกครองด้วยระบบประธานาธิบดีซึ่งมีอำนาจตามรัฐธรรมนูญ อุซเบกิสถานประกอบด้วย 12 ภูมิภาค, ทาชเคนต์ (เมืองหลวง) และสาธารณรัฐปกครองตนเอง ได้แก่ สาธารณรัฐการากัลปักสถาน องค์การนอกภาครัฐนิยามการปกครองของอุซเบกิสถานว่าเป็นลัทธิอำนาจนิยมที่จำกัดสิทธิพลเมือง[14] การปฏิรูปครั้งสำคัญโดยประธาธิบดีคนปัจจุบันอย่างชัฟแกต มือร์ซียอยิฟ เกิดขึ้นภายหลังการเสียชีวิตของอิสลอม แกรีมัฟผู้ดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีคนแรกยาวนานถึง 25 ปี การปฏิรูปดังกล่าวส่งผลให้ความสัมพันธ์กับประเทศเพื่อนบ้านอย่างคีร์กีซสถาน, ทาจิกิสถาน และอัฟกานิสถานพัฒนาขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ[15][16][17][18] ใน ค.ศ. 2020 สหประชาชาติรายงานว่าการพัฒนาประเทศมีความก้าวหน้าอย่างมาก และบรรลุเป้าหมายตามแผนการพัฒนายั่งยืนโดยสหประชาชาติ[19]
เศรษฐกิจของประเทศอยู่ในช่วงเปลี่ยนผ่านไปสู่ระบบเศรษฐกิจตลาดอย่างค่อยเป็นค่อยไป โดยมีนโยบายการค้าต่างประเทศตั้งอยู่บนพื้นฐานของอุตสาหกรรมทดแทนการนำเข้า ในเดือนกันยายน ค.ศ. 2017 สกุลเงินของประเทศสามารถแปลงสภาพได้ตามอัตราความผันผวนของราคาตลาด อุซเบกิสถานเป็นผู้ผลิตและส่งออกฝ้ายรายใหญ่ และด้วยโรงงานผลิตไฟฟ้าจำนวนมากตั้งแต่สมัยโซเวียตกอปรกับการมีก๊าซธรรมชาติที่เพียงพอ อุซเบกิสถานจึงกลายเป็นผู้ผลิตไฟฟ้ารายใหญ่ที่สุดในภูมิภาคเอเชียกลาง[20] ในช่วงระหว่าง ค.ศ. 2018–2021 อุซเบกิสถานได้รับการจัดอันดับที่ดีตามความน่าเชื่อทางเศรษฐกิจโดยสองสถาบันชื่อดังอย่างสแตนดาร์ดแอนด์พัวร์สและฟิทช์ เรทติ้งส์[21] สถาบันบรูคกิงส์อธิบายว่าอุซเบกิสถานมีทุนสภาพคล่องขนาดใหญ่ มีอัตราการเติบโตทางเศรษฐกิจสูง มีหนี้สาธารณะต่ำ และมีอัตราจีดีพีต่อหัวต่ำ[22] อุซเบกิสถานเป็นสมาชิกของเครือรัฐเอกราช, สหประชาชาติ และ องค์การความร่วมมือเซี่ยงไฮ้