ภาษาแต้จิ๋ว (潮州話, เตี่ยจิวอ่วย) เป็นหนึ่งในตระกูลภาษาจีน หมิ่น-หนาน จัดเป็นหนึ่งในตระกูลภาษาของฮกเกี้ยน และ เป็นหนึ่งในภาษาที่พูดกันในภูมิภาคของจีน คำว่าแต้จิ๋วในภาษาอังกฤษจะใช้คำว่า Teochew (Diojiu, Teochiu, Tiuchiu, Teochew เขียนสะกดได้หลายแบบ) หรือ Chaozhou (เฉาโจว อ่านตามภาษาจีนกลาง)
| ภาษาแต้จิ๋ว | |
|---|---|
| เตี่ยจิวอ่วย, เฉาโจวฮว่า | |
| 潮州話 / 潮汕話 / 潮語[1] | |
| ประเทศที่มีการพูด | จีน |
| ภูมิภาค | มณฑลกวางตุ้งตะวันออก (ภูมิภาคแต้จิ๋ว), ประเทศไทย, ประเทศเวียดนาม(เฉพาะตอนใต้), ประเทศกัมพูชา, ประเทศอินโดนีเซีย (จังหวัดจัมบี และจังหวัดกาลีมันตันตะวันตก), ประเทศสิงคโปร์ |
| ชาติพันธุ์ | ชาวจีนแต้จิ๋ว |
| จำนวนผู้พูด | ประมาณ 14 ล้านคนในมณฑลกวางตุ้ง (2004)[2] โพ้นทะเลมากกว่า 5 ล้านคน[ต้องการอ้างอิง] (ไม่พบวันที่) |
| ตระกูลภาษา | จีน-ทิเบต
|
| รูปแบบก่อนหน้า | ภาษาจีน-ทิเบตดั้งเดิม
|
| ภาษาถิ่น |
ภาษาถิ่นกิ๊กเอี๊ย
ภาษาถิ่นโผวเล้ง
ภาษาถิ่นหุ่ยไล้
แต้จิ๋วกรุงเทพ
|
| ระบบการเขียน | อักษรจีน เตี่ยจิวแปะอ่วยหยี่ เพ็งอิม |
| รหัสภาษา | |
| ISO 639-3 | (มีการเสนอ tws[6]) |
| Linguasphere | 79-AAA-ji |
 | |
| ภาษาแต้จิ๋ว | |||||||||||||||||||||||||||||
| อักษรจีนตัวเต็ม | 潮州話 | ||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| อักษรจีนตัวย่อ | 潮州话 | ||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
ภาษาแต้จิ๋วรักษาการออกเสียงและคำศัพท์ภาษาจีนเก่าหลายคำที่สูญหายไปจากวิธภาษาจีนสมัยใหม่บางภาษา ทำให้ภาษานี้ได้รับการอธิบายเป็นหนึ่งในภาษากลุ่มจีนที่ยังคงเดิมมากที่สุด[7]
ชื่อเรียก
ภาษาแต้จิ๋วมีชื่อเรียกในประเทศจีนแตกต่างกันหลายอย่าง ชาวแต้จิ๋วเองเรียกชื่อภาษาตัวเองว่า เตี่ยจิวอ่วย ส่วนในภาษาจีนกลางจะออกเสียงว่า เฉาซ่านฮว่า ต่อมาเมื่อเมืองซัวเถาเจริญรุ่งเรื่องขึ้นเป็นศูนย์กลางทางเศรษฐกิจและการเมืองแทนเมืองแต้จิ๋ว คนต่างถิ่นจึงนิยมเรียกภาษานี้ว่า ซ่านโถวฮว่า หรือ ซัวเถาอ่วย ในภาษาแต้จิ๋ว หมายถึงภาษาพูดถิ่นซัวเถา ต่อมานิยมเรียกว่า เฉาซ่านฮว่า (เตี่ยซัวอ่วย) หมายถึง ภาษาพูดถิ่นแต้จิ๋ว-ซัวเถา เพื่อให้ครอบคลุมท้องถิ่นที่พูดภาษานี้ชัดเจนยิ่งขึ้น ในแวดวงวิชาภาษาศาสตร์และภาษาถิ่นจีนนิยมเรียกว่า เฉาซ่านฟางเอี๋ยน (เตี่ยซัวฮวงงั้ง) หมายถึงภาษาถิ่นแต้จิ๋ว อีกชื่อหนึ่งที่นิยมใช้เป็นภาษาหนังสือเรียกภาษาถิ่นนี้คือ เฉาอี่ว์ (เตี่ยงื่อ) หมายถึงภาษาของจีนแต้จิ๋วหรือภาษาแต้จิ๋วนั่นเอง
มีอีกชื่อหนึ่งที่ชาวจีนแคะใช้เรียกภาษานี้จนเป็นที่รู้จักคือภาษาฮกล่อ (ภาษาแคะว่า ฮกล่อฝ่า) เนื่องจากคำว่าฮกล่อเป็นชื่อกลุ่มชาติพันธุ์ที่ใช้ภาษาหมิ่นใต้ที่แพร่หลายอีกชื่อหนึ่ง[8]
ประวัติและท้องถิ่นที่พูด
ภาษาแต้จิ๋วในปัจจุบัน เป็นภาษาที่พัฒนามาจากภาษาจีนโบราณของตระกูลหมิ่นหนาน เมื่อประมาณคริสต์ศตวรรษที่ 9–15 มีกลุ่มชาว หมิ่น (หมิ่น) ได้อพยพลงใต้จากมณฑลฝูเจี้ยน (หรือฮกเกี้ยน) มาที่ทางตะวันออกของมณฑลกวางตุ้ง ในเขตที่เรียกว่า เตี่ยซัว การอพยพดังกล่าวมีสาเหตุมาจากประชากรที่มากขึ้นในมณฑลฝูเจี้ยน เนื่องจากภูมิประเทศใหม่ที่ค่อนข้างตัดขาดจากมณฑลฮกเกี้ยนเดิม ภาษาแต้จิ๋วจึงได้กลายมาเป็นภาษาเอกเทศในภายหลัง ภาษาแต้จิ๋วนั้นจะพูดในเขตที่เรียกรวมกันว่า "เตี่ยซัว" ซึ่งมีเมืองแต้จิ๋ว (หรือเฉาโจวในภาษาจีนกลาง) และซัวเถา (หรือ ซั่นโถว ในภาษาจีนกลาง) เป็นหลัก ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ "เตี่ยซัว" ดังกล่าว นอกจากนั้น ยังพูดกันในเมืองกิ๊กเอี๊ย เตี่ยเอี๊ย โผวเล้ง เตี่ยอัง เหยี่ยวเพ้ง หุ่ยไล้ และ เถ่งไฮ่
เขตเตี่ยซัวเคยเป็นเขตหนึ่งที่มีคนจีนอพยพออกนอกประเทศเป็นอันมากไปยังเอเชียอาคเนย์ในคริสต์ศตวรรษที่ 18–20 ซึ่งทำให้ภาษาแต้จิ๋วเป็นภาษาหลักหนึ่งในภาษาที่พูดกันมากในกลุ่ม ชาวจีนอพยพ โดยเฉพาะในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น ประเทศไทย กัมพูชา สิงคโปร์ เวียดนาม มาเลเซีย อินโดนีเซีย และ ฮ่องกง และยังมีในทวีปยุโรป และ ทวีปอเมริกา ที่มีชาวจีนแต้จิ๋วอพยพไป
อย่างไรก็ตาม ในยุคโลกาภิวัตน์นั้นภาษาแต้จิ๋วได้ลดความนิยมลงไปมากในหมู่ชาวแต้จิ๋ว เช่น ในสิงคโปร์ เยาวชนที่เดิมพูดแต้จิ๋วได้เปลี่ยนไปพูดภาษาอังกฤษมากขึ้น เนื่องจากวัฒนธรรมส่วนใหญ่และอิทธิพลของสื่อสารมวลชน
สัทศาสตร์
อักษรละตินตัวเอนหมายถึงอักษรที่นิยมใช้ทับศัพท์แทนเสียง อักษรไทยในวงเล็บคือเสียงอักษรที่ใกล้เคียง
เสียงพยัญชนะ
| ริมฝีปาก | ปุ่มเหงือก | เพดานอ่อน | เส้นเสียง | ||
|---|---|---|---|---|---|
| นาสิก | /m/ m (ม) | /n/ n (น) | /ŋ/ ng (ง) | ||
| กัก | ไม่ก้อง ธนิต | /pʰ/ p (พ) | /tʰ/ t (ท) | /kʰ/ k (ค) | |
| ไม่ก้อง สิถิล | /p/ b (ป) | /t/ d (ต) | /k/ g (ก) | /ʔ/ - (อ) | |
| ก้อง | /b/ bh (บ) | /ɡ/ gh (ก̃) | |||
| กัก เสียดแทรก |
ไม่ก้อง ธนิต | /tsʰ/ c (ช) | |||
| ไม่ก้อง สิถิล | /ts/ z (จ) | ||||
| ก้อง | /dz/ j/r (จ̃) | ||||
| เสียดแทรก | /s/ s (ซ) | /h/ h (ฮ) | |||
| เปิด | /l/ l (ล) | ||||
เสียงสระและพยัญชนะสะกด
เสียงสระอาจเป็นเสียงสั้นหรือเสียงยาวก็ได้ แต่สำหรับเสียงสระ+สะกดกักแสดงด้วยเสียงสั้นเท่านั้น คล้ายวิธีอ่านสระเสียงสั้นในภาษาไทย สระขึ้นจมูกมิได้หมายความว่าสะกดด้วย น แต่เวลาออกเสียงสระให้ปล่อยลมทางจมูกด้วย
| กลุ่มสระ | อ้าปาก | แย้มฟัน | ห่อปาก |
|---|---|---|---|
| สระพื้นฐาน | [i] i (อี) | [u] u (อู) | |
| [a] a (อา) | [ia] ia (เอีย) | [ua] ua (อัว) | |
| [o] o (โอ) | [io] io (อี-โอ) | ||
| [e] ê (เอ) | [ie] iê (อี-เอ) | [ue] uê (อู-เอ) | |
| [ɯ] e (อือ) | |||
| [ai] ai (อาย) | [uai] uai (อวย) | ||
| [oi] oi (โอย) | [ui] ui (อูย) | ||
| [ao] ao (อาว) | |||
| [ou] ou (โอว) | [iou] iou (เอียว) | ||
| [iu] iu (อีว) | |||
| สระขึ้นจมูก | [ĩ] in (อีน̃) | ||
| [ã] an (อาน̃) | [ĩã] ian (เอียน̃) | [ũã] uan (อวน̃) | |
| [ĩõ] ion (อี-โอน̃) | |||
| [ẽ] ên (เอน̃) | 【[ĩẽ] iên (อี-เอน̃)】 | [ũẽ] uên (อู-เอน̃) | |
| [ɯ̃] en (อืน̃) | |||
| [ãĩ] ain (อายน̃) | [ũãĩ] uain (อวยน̃) | ||
| [õĩ] oin (โอยน̃) | [ũĩ] uin (อูยน̃) | ||
| [ãõ] aon (อาวน̃) | |||
| [õũ] oun (โอวน̃) | |||
| [ĩũ] iun (อีวน̃) | |||
| สระ+สะกดนาสิก | [im] im (อีม) | ||
| [am] am (อาม) | [iam] iam (เอียม) | [uam] uam (อวม) | |
| [iŋ] ing (อีง) | [uŋ] ung (อูง) | ||
| [aŋ] ang (อาง) | [iaŋ] iang (เอียง) | [uaŋ] uang (อวง) | |
| [oŋ] ong (โอง) | [ioŋ] iong (อี-โอง) | ||
| [eŋ] êng (เอง) | [ieŋ] iêng (อี-เอง) | [ueŋ] uêng (อู-เอง) | |
| 【[ɯŋ] eng (อืง)】 | |||
| สระ+สะกดกัก | [iʔ] ih (อิ) | ||
| [aʔ] ah (อะ) | [iaʔ] iah (เอียะ) | [uaʔ] uah (อัวะ) | |
| [oʔ] oh (โอะ) | [ioʔ] ioh (อิ-โอะ) | ||
| [eʔ] êh (เอะ) | 【[ueʔ] uêh (อุ-เอะ)】 | ||
| [oiʔ] oih (โอะ-อิ) | |||
| [aoʔ] aoh (อะ-โอะ) | |||
| [ip̚] ib (อิบ) | |||
| [ap̚] ab (อับ) | [iap̚] iab (เอียบ) | [uap̚] uab (อ็วบ) | |
| [ik̚] ig (อิก) | [uk̚] ug (อุก) | ||
| [ak̚] ag (อัก) | [iak̚] iag (เอียก) | [uak̚] uag (อ็วก) | |
| [ok̚] og (อก) | [iok̚] iog (อิ-อก) | ||
| [ek̚] êg (เอ็ก) | [iek̚] iêg (อิ-เอ็ก) | [uek̚] uêg (อุ-เอ็ก) | |
| [ɯek̚] eg (อึก) | |||
| สระเสริม | [m] m (มฺ) | [ŋ] ng (งฺ) | [ŋʔ] ngh (งฺอ์) |
เสียงวรรณยุกต์
เสียงวรรณยุกต์มีสองกลุ่มคือ อิม (陰 หรือหยิน) กับ เอี๊ยง (陽 หรือหยาง) กลุ่มละสี่เสียง รวมแปดเสียง เสียงสระ+สะกดกักจะมีเสียงวรรณยุกต์ 4 หรือ 8 เท่านั้น
| วรรณยุกต์ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ชื่อ | อิมเพ้ง (陰平) | อิมเจี่ยน (陰上) | อิมขื่อ (陰去) | อิมยิบ (陰入) | เอี๊ยงเพ้ง (陽平) | เอี๊ยงเจี่ยน (陽上) | เอี๊ยงขื่อ (陽去) | เอี๊ยงยิบ (陽入) |
| ระดับเสียง | ˧˧ 33 | ˥˨ 52 | ˨˩˧ 213 | ˨ʔ 2 | ˥˥ 55 | ˧˥ 35 | ˩˩ 11 | ˦ʔ 4 |
| ลักษณะ | กลางราบ | สูงตก | ต่ำยก | ต่ำหยุด | สูงราบ | สูงยก | ต่ำราบ | สูงหยุด |
| ตัวอย่าง | 分 | 粉 | 訓 | 忽 | 雲 | 混 | 份 | 佛 |
| คำอ่าน | hung1 (ฮูง) | hung2 (หู้ง/ฮู่ง) | hung3 (หู่ง-ปลายยก) | hug4 (หุก) | hung5 (ฮู้ง) | hung6 (หูง) | hung7 (หู่ง/หูง) | hug8 (ฮุก) |
ดูเพิ่ม
หมายเหตุ
อ้างอิง
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
