Stara planina

Stara planina, ili Balkan planina ili samo Balkan (bugarski: , ili Балкан планина ili samo Балкан; turski: ), je planinski masiv u Bugarskoj i Srbiji. Po njoj je svoje ime dobio geografski pojam Balkan.

Stara planina
Dio Alpsko-himalajski lanac
Pogled sa vrha Kom na zapadnu Bugarsku Pogled sa vrha Kom na zapadnu Bugarsku
Dužina masiva:	530 (zapad-istok) km
Širina masiva:	15-50 (sjever-jug) km
Površina masiva:	11,596 km²
Najviši vrh:	Botev (2,376 m)
Zaštićene oblasti:
Država:	Bugarska,  Srbija

Geografija

U geološkom pogledu je Balkan mlado gorje, dio je Alpsko-Himalajskog lanca koji se proteže od Evrope do Azije. Planinski masiv Balkan je približno 530 km dug i proteže se od istočne Srbije, preko sjeverne Bugarske sve do Crnog mora i rta Emine. Masiv je prema jugu strmiji, najviši vrh masiva nalazi se u sredini Bugarske i zove se Botev (2,376 m.).

Balkan

Na zapadnom dijelu masiva, planina Midžor čini prirodnu granicu izmedu Srbije i Bugarske. U Srbiji se nalazi samo manji zapadni dio masiva. On je kao morfološka cjelina omeđen kotlinama rijeka; Beli i Trgoviški Timok i Visočice. A sa istoka je omeđen državnom granicom Srbije i Bugarske. U smjeru zapad-istok proteže se skoro 100 kilometara, dok se u smjeru sjever-jug proteže do maksimalne dužine od oko 30 kilometara (Pirotska kotlina-Srebrna glava).

Istočni dio masiva Balkan je znatno niži, zove se i Udvoj-planina (bug. Удвой планина). Na istoku je najviši vrh Blgarka 1181 m. Balkan završava kod rta Emine na Crnome moru.

Centralni Balkan

Najviši vrhovi

• Botev 2,376 m (nazvan tako po nacionalnom heroju pjesniku Hristo Botevu)
• Vežen 2,198 m
• Midžor 2,169 m, leži u Srbiji
• Kom 2,016 m
• Todorini Kukli 1,785 m
• Murgaš 1,687 m * Šipka 1,523 m
• Buzludža 1,441 m
• Blgarka 1,181 m
• Levski (nazvan tako po nacionalnom heroju Vasilu Levskom)
• Vetren 1,330 m

Bjelorepi škanjac ili riđi mišar (Buteo rufinus)

Poljska ševa (Alauda arvensis)

Šumska šljuka (Scolopax rusticola)

Planinska ševa (Eremophila alpestris)

Ime

Za rimskih vremena se masiv zvao Haemus. Historičari se slažu da je riječ Haemus (grčki: Αίμος, Aimos) došla iz tračke riječi: *saimon, koja je značila 'planinski lanac'. Nakon tog se taj planinski lanac zvao vrlo različito (ovisno o periodu); Aemon, Haemimons, Hem, Emus, Slaveni su zvali masiv Matorni gori, Turci Kodžabalkan i Balkan.^[1] Ime "balkan" je perzijskog porijekla, a znači 'brdoviti kraj'.

U Bugarskoj i Srbiji ovaj lanac se zove Stara Planina i gotovo je zabranjeno upotrebljavati naziv Balkan zbog loših konotacija koje taj termin vuče za sobom. Ostala imena tog masiva su Šar Dak, Šar Planina ili Šara Planina.^[2]

Privreda

Na višim predjelima se uglavnom uzgajaju ovce. U dolinama je glavna gospodarska grana šumarstvo. U plodnim nizinama stanovništvo se uglavnom bavi ratarstvom. Masiv Balkan bogat je nalazištima lignita.

Park prirode

Stara planina je stavljena pod zaštitu, da bi se u interesu nauke, obrazovanja i unapređenja kulture i održivog privrednog i demografskog razvoja, očuvali: izuzetna vrijednost biljnog i životinjskog svijeta, mjesta koja izražavaju izuzetnu geološku raznovrsnost područja, kao što su određeni olici reljefa, posebne pojave površinskih i podzemnih voda i formacije stijena koje su strukturno, paleontološki, stratigrafski i mineraloški značajne, ljepota i raznolikost predjela, kulturne vrijendosti koje su predstavljene srednjevekovnim manastirima i drugim nepokretnim kulturnim dobrima, objektima narodnog graditeljstva, tradicionalnim alatima, predmetima, zanimanjima i običajima lokalnog stanovništva.

Na osnovu uredbe o zaštiti parka prirode „Stara planina“ („Službeni glanik RS“, br. 23/2009) Stara planina je zaštićeno područje.^[3]

• Naziv: Park prirode „Stara planina“.
• Nacionalna kategorija - I kategorija – zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja.
• Površina: 114.300 ha
• Režimi zaštite: I (prvog), II (drugog) i III (trećeg) stepena.
• Opština: Zaječar, Knjaževac, Pirot, Dimitrovgrad
• Upravljač: Javno preduzeće „Srbijašume“^[4]

Značajno područje za ptice

Stara planina je identifikovana kao međunarodno i nacionalno značajno područje za ptice sa 203 vrste ptica. Glavno je stanište Bjelorepog škanjca ili riđeg mišara (Buteo rufinus) i poljske ševe (Alauda arvensis) u Srbiji, glavno stanište šumske šljuke (Scolopax rusticola) u istočnoj Srbiji i stanište endemske balkanske podvrste planinske ili ušate ševe (Eremophila alpestris balcanica).

Vanjske veze

• Regional tourist association Arhivirano 2009-08-03 na Wayback Machine-u ()
• Stara Planina Arhivirano 2008-12-29 na Wayback Machine-u
• Stara Planina Gallery Arhivirano 2016-03-13 na Wayback Machine-u
• Balkan Mountains Image Gallery Arhivirano 2008-12-02 na Wayback Machine-u
• -Stara Planina (Old Mountain) ()
• Photo Gallery Stara planina (Old Mountain) ()