Mataruška Banja

Mataruška Banja je gradsko naselje grada Kraljeva u Raškom okrugu. Prema prvim rezultatima popisa iz 2011. u banji je živelo 2.691 stanovnik, prema popisu iz 2002. 2.732 stanovnika, a prema popisu iz 1991. 2.262 stanovnika.

Mataruška Banja
Obala Ibra u Mataruškoj Banji
Osnovni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Raški
Grad	Kraljevo
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	2691
Geografija
Koordinate
Nadmorska visina	246 m
Mataruška Banja Mataruška Banja (Srbije)
Ostali podaci
Poštanski kod	36201
Pozivni broj	036
Registarska oznaka	KV

Mataruška Banja spada u II grupu najrazvijenijih banja Srbije zajedno sa Banjom Koviljačom, Bukovičkom Banjom i Niškom Banjom, koje, pojedinačno gledano, ostvaruju preko 100.000 noćenja godišnje, sa relativno razvijenom lečilišnom funkcijom, solidnom materijalnom bazom i povoljnim položajem (blizina komunikacijskih pravaca, gradskih naselja i drugih činilaca).^[1]

Geografija

Mataruška banja se nalazi u centralnoj Srbiji, pored Ibarske magistrale, udaljena 8 km od Kraljeva, i oko 180 km od Beograda.

Mataruška banja je smeštena u jugozapadnom delu prostrane Kraljevačke kotline, na desnoj obali planinske reke Ibar, na 211 metara nadmorske visine. Sa južne i istočne strane opkoljena je ograncima planine Stolovi (1375 m), a sa zapadne i jugozapadne ograncima Troglava (1177 m) i Čemerna (1579 m) koji se spuštaju gotovo do same Banje.

Nalazi se u blizini srednjovekovnih manastira. Udaljena je 2 kilometara od Manastira Žiče, oko pedeset kilometara od Studenice i Ljubostinje.

Kod Mataruške banje se nalazi „kamena šuma“, prirodni fenomen koji se prostire na 15 hektara. U pitanju su naslage i ostaci kalcifikovanog drveta iz paleolita, a neke naslage su stare oko milion godina. Na svetu ima oko 30 ovakvih nalazišta, a u Evropi još 5 (Češka, Grčka, Velika Britanija, Ukrajina, Belgija).^[2]

Klimatske odlike

Klima u Mataruškoj Banji je umereno kontinentalna i veoma je blaga bez jakih vetrova. Zahvaljujući konfiguraciji terena, bogatom šumom vazduh je čist. Mikroklima se donekle razlikuje od klime u Kraljevu, jer leži na planinskoj supodini i šumskom području. Temperatura je niža nego u Kraljevu, a povećana je i vlažnost pod dejstvom vegetacije. Godišnje ima 125 kišnih dana, a najviše u maju i novembru. Najčešće duva zapadni vetar.^[3]

Istorija

Mataruška Banja je najmlađa banja u Srbiji. Nastala je 1898. godine. Ibar je usled velikih količina padavina promenio tok i napravio sebi novo korito, a na mestu gde je Ibar prekopao novo i privremeno korito, pojavila se topla voda koja je mirisala na sumpor. Voda je poslata na analizu i ubrzo je potvrđeno da lekovita topla mineralna voda bogata supmorom pomaže u lečenju reume, išijasa, kožnih bolesti, rana, ženskih bolesti i dr...

Udubljenje nastalo pri poplavi godinu dana kasnije je prošireno, ograđeno koljem i prućem. U ovakvom primitivnom bazenu kupali su se prvi posetioci. Formirano je drištvo za razvoj Banje, a trinaestog jula 1899. sve je bilo spremno za početak turističke sezone nakon što su sagrađena po dva kupatila za muškarce i žene, hotel i kada je napravljena skela za prevoz ljudi preko Ibra. Godine 1907. akcionarsko društvo „Mataruška Banja“ dobilo je koncesiju za eksploatisanje mineralne vode.

Mataruška Banja počinje da se razvija između dva svetska rata, kada u banju dolazi veliki broj ranjenika sa teškim prelomima, povredama i prelomima. Zbog velikog priliva ljudi javila se potreba za izgradnjom novih smeštaja, restorana i kupatila. Prvo je sagrađena vila „Kraljevo“ koja je imala preko 100 ležajeva, zatim hotel „Žiča“ i još nekoliko vila, kao i mineralno kupatilo. Donet je prvi regulacioni plan koji je odvajao turističku zonu i banjsko lečilište od ostalog dela naselja. Sagrađen je 1924. novi bunar koje je zajedno sa starim snabdevao Banju sve do 1948. godine.

Hotel Termal

Nakon Drugog svetskog rata Banja je dobila novi regulacioni plan. Otvoreno je 1951. godine novo zimsko kupatilo sa 13 kada što je omogućavalo rad i preko zime. Hotelu Žiča je 1953. dograđen drugi sprat i proširen je restoran, a centar za medicinsku rehabilitaciju je renoviran 1961. godine. Banja je dobila i grejanje, a vodovod i kanalizacija su prošireni. Početko sedamdesetih godina kapacitet Mataruške Banje je bio 1270 ležajeva. Hotel Žiča je raspolagao sa 420 ležajeva, a 850 je bilo u privatnom posedu. Ovim objektima se priključuje hotel „Termal“. Hotel ima šest spratova i nalazi se pored Ibra i visećeg mosta, a posedovao je 195 ležajeva, pet apartmana, bazen za kupanje i kupatila sa toplom i mnineralnom vodom.^[4][5]

Mineralni izvori

Mataruška Banja ima najjaču sumpornu vodu u Srbiji, a ona dolazi sa dubine veće od 1000 metara. U balneoterapiji se koristi voda sa bunara 2 u kojem je temperatura 39-40 °C i bunara 4 u kojem je temperatura 38-39 °C. Voda se crpi sa dubine od 132 metara. Bunar 3 se ređe koristi, dok se bunar 1 više ne upotrebljava. Izdašnost vode bunara dostiže 27 litara u sekundi, a količina vode se ne menja tokom godine.

Mineralna voda je veoma lekovita, a glavni sastojak je sumporvodonik čiji su nedostaci u organizmu glavni uzročnici raznih bolesti. Terapijski efekat lekovite vode najbolje se ostvaruje kupanjem u toploj sumporvitoj vodi, pijenjem vode.^[6][7]

Medicinske indikacije

U Mataruškoj Banji se leče mnoge bolesti.^[3][8][9]

• Ginekološke bolesti

Primarni i sekundarni sterilitet, disfunkcije ovarijuma, adnexitis, colpitis

• Reumatska oboljenja

Zapaljenski reumatizam, sistemske bolesti vezivnog tkiva, degerativna obolenja kičmenog stuba (spondiloze, spondiloartroza, diskopatije), degenerativne bolesti vezivnog tkiva, vanzglobovni reumatizam;

• Neurološka oboljenja

Oštećenja centralnog i perifernog nervnog sistema

• Postraumatska stanja

Sva postraumatska stanja i njihove posledice - povrede i prelomi kostiju i zglobova, hipotrofija mišica

• Oboljenja perifernih krvnih sudova

Birgerova bolest, ateromatoze, arterioskleroze, varikoziteti vena

Demografija

U naselju Mataruška Banja živi 2230 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 43,2 godina (41,3 kod muškaraca i 44,9 kod žena). U naselju ima 962 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,61.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 470 [10] 1953. 704 1961. 915 1971. 1329 1981. 2132 1991. 2262 2201 2002. 2809 2732

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi			2665	97.54%
Crnogorci			21	0.76%
Makedonci			12	0.43%
Jugosloveni			6	0.21%
Hrvati			5	0.18%
Romi			5	0.18%
Ukrajinci			1	0.03%
Rumuni			1	0.03%
Bugari			1	0.03%
Albanci			1	0.03%
nepoznato			6	0.21%

Stanovništvo prema polu i starosti ^[11]

	m			ž
?	3			3
80+	36			49
75-79	63			99
70-74	77			112
65-69	85			111
60-64	88			88
55-59	50			64
50-54	96			100
45-49	101			119
40-44	91			105
35-39	67			67
30-34	80			71
25-29	80			85
20-24	76			97
15-19	85			73
10-14	84			73
5-9	74			55
0-4	65			60
prosek	41.3			44.9

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 138 212 304 416 717 760 962

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 231 255 211 205 45 12 2 1 - - 2.61

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 1078 285 649 93 50 1 1243

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 237 651 293 61 1

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	495	24	-	2	137	16	42	58	19	58
Ženski	345	5	-	1	62	2	6	51	15	17
Oba	840	29	-	3	199	18	48	109	34	75
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	3	10	44	5	54	16	-	-	7
Ženski	3	6	8	15	138	11	5	-	-
Oba	6	16	52	20	192	27	5	-	7

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Turizam

Gosti Mataruške Banje mogu da posete obližnje kulturno-istorijske spomenike: manastire Žiču i Studenicu, srednjovokovni grad Maglič.

Turističke manifestacije

Turističke manifestacije koje se održavaju u Mataruškoj Banji i njenoj okolini:

• „Dani Jorgovana“ održava se u znak sećanja na dograđaj i XIII veka, kada je Stefan Uroš I Nemanjić iz ljubavi prema francuskoj princezi Jeleni Anžujskoj celu dolinu Ibra zasadio jorgovanima. Program se zasniva na obilasku manastira Žiče i Studenice, a završava se kulturnim programom u srednjovekovnom gradu Magliču.^[12]
• „Veseli spust“ je manifestacija sportsko-rekreativnog, ekološkog, turističkog i kulturno zabavnog programa. Održava se svake godine poslednje nedelje u junu. To je manifestacija zabavnog karaktera, glavni dograđaj je spuštanje niz reku Ibar od Magliča do Kraljeva na kome po nekoliko hiljada učesnika pokušava da prevali 20 km rečnog toka.^[13]
• „Narcisima u pohode“ je manifestacija koja se održava 18. maja. Planinari iz zemlje i okruženja dolaze u Kraljevo odakle kreću organizovanim prevozom u podnožje planine Stolovi, a potom se sa meštanima i ostalim posetiocima penju do vrha Usovica.^[14]

Turistički kapaciteti

Turistički kapaciteti smeštaja u Mataruškoj Banji[15]
Naziv objekta	Broj ležajeva	Kategorija
„Termal“	200	Hotel ***
„Zavod“	400	Hotel ***
„Prirodno lečilište“	560	Hotel
„Hotel Žiča“	100	Hotel
Privatni smeštaj	3500	Domaćinstva od (*) do (***)

Sport

U Banji postoji fudbalski klub Ibar koji se trenutno takmiči u Raškoj okružnoj ligi, petom takmičarskom nivou srpskog fudbala.

Galerija

• 
  Park
• 
  Most na Ibru
• 
  Most Ibru 2
• 
  Hotel
• 
  Pejzaž 1
• 
  Pejzaž 2
• 
  Pejzaž 3

Vidi još

• Kraljevo
• Grad Kraljevo
• Spisak naseljenih mesta u Srbiji

Reference

1. Jovčić D. Stanje i perspektive razvoja banjskog turizma u Srbiji.. „Glasnik srpskog geografskog društva, Godina 2008. Sveska LXXXVIII-Br.4 UDC 911.3:380.8:711.455(497.11)”. Pristupljeno 10. maj 2012.
2. Fenomen u Srbiji: Kamena šuma od milion godina („Blic“, 11. oktobar 2013)
3. Mataruška Banja Arhivirano 2013-06-13 na Wayback Machine-u, mataruskabanjasmestaj.com/
4. Nastanak Mataruške Banje Arhivirano 2016-03-04 na Wayback Machine-u, mbbanje.com
5. Istorija Arhivirano 2011-10-11 na Wayback Machine-u, banjesrbije.net
6. Mineralni Izvori Arhivirano 2013-08-09 na Wayback Machine-u, mataruskabanjasmestaj.com/
7. Mineralni izvori Arhivirano 2011-07-14 na Wayback Machine-u, mbbanje.com
8. Medicinske indikacije Arhivirano 2011-07-14 na Wayback Machine-u, mbbanje.com
9. Mataruška Banja Arhivirano 2013-03-15 na Wayback Machine-u, www.srbija.travel
10. Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
11. Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
12. Dani Jorgovana Arhivirano 2013-05-02 na Wayback Machine-u, www.glassrbije.org
13. Veseli spust Arhivirano 2013-03-26 na Wayback Machine-u, www.veselispust.com
14. Narcisima u pohode, www.trivago.rs
15. Mataruška Banja Srbija^{[mrtav link]}, www.fokus.rs/

Spoljašnje veze

Portal Srbija

Mataruška Banja na Wikimedijinoj ostavi

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)
• Mataruška Banja na turističkom portalu Sokobanje