![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Location_North_America.svg/langsd-640px-Location_North_America.svg.png&w=640&q=50)
اتر آمريڪا
کنڊُ / From Wikipedia, the free encyclopedia
اتر آمريڪا (North America) دنيا جي ست کنڊن مان هڪ آهي جيڪو اتر ۽ اولهه اڌ گول ۾ آهي. اتر آمريڪا جي سرحد اتر ۾ آرڪٽڪ سمنڊ، اوڀر ۾ ائٽلانٽڪ سمنڊ، ڏکڻ اوڀر ۾ ڏکڻ آمريڪا ۽ ڪيريبين سمنڊ، ۽ اولهه ۽ ڏکڻ ۾ پئسفڪ سمنڊ آهي. علائقي ۾ بهاماس، برمودا، ڪئناڊا، ڪيريبين، وچ آمريڪا، ڪلپرٽن ٻيٽ، گرين لينڊ، ميڪسيڪو، سينٽ پيئر ۽ ميڪيلون، ترڪ ۽ ڪيڪوس ٻيٽ، ۽ آمريڪا شامل آهن. اتر آمريڪا اٽڪل 2,47,09,000 چورس ڪلوميٽرن جي ايراضيءَ تي پکڙيل آهي (95,40,000 چورس ميل) ڌرتيءَ جي زمين جي ايراضيءَ جو تقريباً 16.5 سيڪڙو ۽ ان جي ڪل مٿاڇري واري علائقي جو 4.8 سيڪڙو آھی. هي ايشيا ۽ آفريڪا کان پوءِ سائيز جي لحاظ کان ٽيون وڏو براعظم آهي ۽ ايشيا، آفريڪا ۽ يورپ کان پوءِ آبادي جي لحاظ کان چوٿون وڏو براعظم آهي. سال 2021ع تائين، اتر آمريڪا جي آبادي 23 آزاد رياستن ۾ 59 ڪروڙ 20 لک ماڻهن کان مٿي هئي، يا دنيا جي آبادي جو 7.5 سيڪڙو. انساني جاگرافي ۾، اصطلاح "اتر آمريڪا" ۽ "اتر آمريڪي" ڪڏهن ڪڏهن صرف ڪئناڊا، آمريڪا، ميڪسيڪو ۽ گرين لينڊ ڏانهن اشارو ڪندا آهن.[7][8][9][10][11]
![]() | |
ايراضي | 24.709 ملين ڪلوميٽرزچورس (9.54×10 |
---|---|
آبادي | 59,22,96,233 (2021; 4th) |
جی ڊي پي (نالي ماتر) | 29.01 ٽريلين آمريڪي ڊالر (2022 لڳ ڀڳ) 2nd)[1] |
جی ڊي پي (خريداري سگهه برابري) | 30.61 ٽريلين آمريڪي ڊالر (2022 تخميني) 2nd [2]}} |
جی ڊي پي في ماڻهو | 57,410 آمريڪي ڊالر (2022 لڳ ڀڳ) 2nd)[3] |
مذھب | |
Demonym | اتر آمريڪي |
ديس | [[23 خودمختيار رياستون:
|
آڌار | 23 غير خودمختيار علائقا:
منحصر علائقا:
تڪراري علائقا:
|
ٻوليون | انگريزي، اسپينش، فرينچ، ڊچ، ڊينش، مقامي ٻوليون، ۽ ٻيون ڪيتريون |
ٽائم زون | UTC−10:00 کان UTC±00:00 |
وڏا شهر | شهري علائقن جي فهرست:
|
UN M49 code | 003 – North America019 – Americas001 – Earth |
اهو يقين سان اڻڄاتل آهي ته پهريون انساني آبادي پهريون ڀيرو اتر آمريڪا ۾ ڪيئن ۽ ڪڏهن پهتو. ماڻهو گهٽ ۾ گهٽ 20,000 سال اڳ آمريڪا ۾ رهڻ لاءِ سڃاتا ويندا هئا، پر مختلف ثبوت ممڪن طور اڳين تاريخن ڏانهن اشارو ڪن ٿا.[12][13] [14] اتر آمريڪا ۾ پيلو-انڊين دور آخري برفاني دور جي پٺيان لڳو، ۽ اٽڪل 10,000 سال اڳ تائين هلندو رهيو جڏهن آرڪيڪ دور شروع ٿيو. ڪلاسيڪل اسٽيج آرڪيڪ دور جي پيروي ڪئي، ۽ تقريبا 6 صدي کان 13 صدي تائين جاري رهي. 1000 ع ۾ شروع ٿي، نارس پھريون يورپين ھئا، جن اتر آمريڪا جي علائقن کي ڳولڻ ۽ آخرڪار نوآبادي ڪرڻ شروع ڪيو. 1492 ۾، ڪرسٽوفر ڪولمبس جي ڳولا واري سفرن هڪ ٽرانس اٽلانٽڪ تبادلي جو سبب بڻيو، جنهن ۾ دريافت جي دور ۾ يورپي آبادين جي لڏپلاڻ ۽ ابتدائي جديد دور شامل آهن. هاڻوڪي ثقافتي ۽ نسلي نمونن يورپي نوآبادين، مقامي ماڻهن، غلامي افريقا، يورپ، ايشيا کان مهاجرن، ۽ انهن لاڳاپيل گروهن جي اولادن جي وچ ۾ رابطي کي ظاهر ڪن ٿا. اتر آمريڪا ۾ يورپ جي نوآبادي جي نتيجي ۾ اڪثر اتر آمريڪن يورپي ٻوليون ڳالهائيندا آهن، جهڙوڪ انگريزي، اسپينش ۽ فرينچ، ۽ علائقي جي ثقافتن کي عام طور تي مغربي روايتن کي ظاهر ڪن ٿا. بهرحال، ڪئناڊا، آمريڪا، ميڪسيڪو ۽ وچ آمريڪا ۾ اتر آمريڪا جا نسبتاً ننڍڙا حصا مقامي آبادي آهن جيڪي پنهنجي لاڳاپيل يورپي نوآبادياتي ثقافتي ۽ لساني روايتن کي جاري رکندا آهن.
هن کنڊ ۾ ڪئناڊا ۽ آمريڪا اهم ملڪ آهن. هن کنڊ جي رهاڪن کي ڳاڙها هندستاني (Red Indians) قوم سان سڏيو ويندو آهي. هن قوم کي نون آباد ڪندڙ يورپين قتل عام کان پوء تقريبن ختم ڪري ڇڏيو هو.
يورپين پهرين آمريڪا ۾ سون جي ڳولا ۾ پهتا. هو اتان جي اصل رهاڪن يعني فرسٽ نيشنز (ريڊ انڊينس) کي ڏکين کاڻين ۾ مزور ڪري استعمال ڪندا هئا. انهن کان ايڏو ته پورهيو ڪرائيندا هئا، جو هو ويچارا تنگ ٿي آخر خودڪشي ڪري ڇڏيندا هئا. ڪڏهن ته ڳوٺن جا ڳوٺ انهن ظلمن کان تنگ ٿي اجتماعي خودڪشي به ڪندا هئا. ايئن لکين ريڊ انڊين مري ويا ۽ سندن ڪم متاثر ٿيڻ لڳو. جنهن کان پوءِ هو شيدين کي آفريڪا مان غلام ۽ قيدي ڪري ٻيڙا ڀري وٺي آيا. ڇو ته آفريڪا جا مُلڪ اڳ ۾ ئي هنن جا غلام هئا. اصلوڪن آمريڪين جن تي هنن نالو رکيو ريڊ انڊين، تن جي آدمشماري هنن جي ظلمن سان گهٽجڻ لڳي، سو هنن آفريڪا مان غلام آڻي انهن کان پورهيو ڪرائيندا هئا، ايئن لکن جي تعداد ۾ آفريڪي، آمريڪي سوسائٽي جو حصو بڻجي ويا.
1865ع کان پوءِ ابراهام لنڪن وڏي جاکوڙ کان پوءِ آفريڪن آمريڪنز کي ڪجهه حق ڏياريا. 1920ع کان پوءِ هنن کي ووٽ جو حق مليو ۽ الڳ اسڪولن ۾ پڙهڻ جو خاتمو 1954ع ۾ ٿيو. يورپينز گهڻو ڪري آفريڪن آمريڪنز کي زراعت جي مزوري لاءِ استعمال ڪندا هئا. هنن جي گهڻي محنت ڪري زراعت ايتري ته وڌي وئي جو آمريڪا دنيا جو امير ترين زرعي ملڪ ٿي ويو. سندس زرعي پيداوار ايتري ته وڌي وئي جو هو چاليهه سيڪڙو پنهنجو زراعت جو سامان ٻي دنيا کي موڪلڻ لڳو. آمريڪا ۾ غلاميءَ جو سلسلو ايترو ته وڌي ويو جو نيٺ مجبور ٿي آمريڪي ڪانگريس 1808ع ۾ هن ڪاروبار تي مڪمل بندش وجهي ڇڏي ۽ نيٺ وڃي ويچارن آفريڪين آمريڪنز جي جان ڇٽي. اڄ آفريڪن آمريڪن، آمريڪا جا عزتدار شهري آهن. جيڪي سڄي آمريڪن معاشري ۾ برابر جا ڀائيوار آهن.[15][16]
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Map_of_populous_North_America_%28physical%2C_political%2C_population%29.jpg/640px-Map_of_populous_North_America_%28physical%2C_political%2C_population%29.jpg)