کنڊُ From Wikipedia, the free encyclopedia
اتر آمريڪا (North America) دنيا جي ست کنڊن مان هڪ آهي جيڪو اتر ۽ اولهه اڌ گول ۾ آهي. اتر آمريڪا جي سرحد اتر ۾ آرڪٽڪ سمنڊ، اوڀر ۾ ائٽلانٽڪ سمنڊ، ڏکڻ اوڀر ۾ ڏکڻ آمريڪا ۽ ڪيريبين سمنڊ، ۽ اولهه ۽ ڏکڻ ۾ پئسفڪ سمنڊ آهي. علائقي ۾ بهاماس، برمودا، ڪئناڊا، ڪيريبين، وچ آمريڪا، ڪلپرٽن ٻيٽ، گرين لينڊ، ميڪسيڪو، سينٽ پيئر ۽ ميڪيلون، ترڪ ۽ ڪيڪوس ٻيٽ، ۽ آمريڪا شامل آهن. اتر آمريڪا اٽڪل 2,47,09,000 چورس ڪلوميٽرن جي ايراضيءَ تي پکڙيل آهي (95,40,000 چورس ميل) ڌرتيءَ جي زمين جي ايراضيءَ جو تقريباً 16.5 سيڪڙو ۽ ان جي ڪل مٿاڇري واري علائقي جو 4.8 سيڪڙو آھی. هي ايشيا ۽ آفريڪا کان پوءِ سائيز جي لحاظ کان ٽيون وڏو براعظم آهي ۽ ايشيا، آفريڪا ۽ يورپ کان پوءِ آبادي جي لحاظ کان چوٿون وڏو براعظم آهي. سال 2021ع تائين، اتر آمريڪا جي آبادي 23 آزاد رياستن ۾ 59 ڪروڙ 20 لک ماڻهن کان مٿي هئي، يا دنيا جي آبادي جو 7.5 سيڪڙو. انساني جاگرافي ۾، اصطلاح "اتر آمريڪا" ۽ "اتر آمريڪي" ڪڏهن ڪڏهن صرف ڪئناڊا، آمريڪا، ميڪسيڪو ۽ گرين لينڊ ڏانهن اشارو ڪندا آهن.[7][8][9][10][11]
ايراضي | 24.709 ملين ڪلوميٽرزچورس (9.54×10 6 sq mi) (3rd) |
---|---|
آبادي | 59,22,96,233 (2021; 4th) |
جی ڊي پي (نالي ماتر) | 29.01 ٽريلين آمريڪي ڊالر (2022 لڳ ڀڳ) 2nd)[1] |
جی ڊي پي (خريداري سگهه برابري) | 30.61 ٽريلين آمريڪي ڊالر (2022 تخميني) 2nd [2]}} |
جی ڊي پي في ماڻهو | 57,410 آمريڪي ڊالر (2022 لڳ ڀڳ) 2nd)[3] |
مذھب | |
Demonym | اتر آمريڪي |
ديس | [[23 خودمختيار رياستون:
|
آڌار | 23 غير خودمختيار علائقا:
منحصر علائقا:
تڪراري علائقا:
|
ٻوليون | انگريزي، اسپينش، فرينچ، ڊچ، ڊينش، مقامي ٻوليون، ۽ ٻيون ڪيتريون |
ٽائم زون | UTC−10:00 کان UTC±00:00 |
وڏا شهر | شهري علائقن جي فهرست:
|
UN M49 code | 003 – North America019 – Americas001 – Earth |
اهو يقين سان اڻڄاتل آهي ته پهريون انساني آبادي پهريون ڀيرو اتر آمريڪا ۾ ڪيئن ۽ ڪڏهن پهتو. ماڻهو گهٽ ۾ گهٽ 20,000 سال اڳ آمريڪا ۾ رهڻ لاءِ سڃاتا ويندا هئا، پر مختلف ثبوت ممڪن طور اڳين تاريخن ڏانهن اشارو ڪن ٿا.[12][13] [14] اتر آمريڪا ۾ پيلو-انڊين دور آخري برفاني دور جي پٺيان لڳو، ۽ اٽڪل 10,000 سال اڳ تائين هلندو رهيو جڏهن آرڪيڪ دور شروع ٿيو. ڪلاسيڪل اسٽيج آرڪيڪ دور جي پيروي ڪئي، ۽ تقريبا 6 صدي کان 13 صدي تائين جاري رهي. 1000 ع ۾ شروع ٿي، نارس پھريون يورپين ھئا، جن اتر آمريڪا جي علائقن کي ڳولڻ ۽ آخرڪار نوآبادي ڪرڻ شروع ڪيو. 1492 ۾، ڪرسٽوفر ڪولمبس جي ڳولا واري سفرن هڪ ٽرانس اٽلانٽڪ تبادلي جو سبب بڻيو، جنهن ۾ دريافت جي دور ۾ يورپي آبادين جي لڏپلاڻ ۽ ابتدائي جديد دور شامل آهن. هاڻوڪي ثقافتي ۽ نسلي نمونن يورپي نوآبادين، مقامي ماڻهن، غلامي افريقا، يورپ، ايشيا کان مهاجرن، ۽ انهن لاڳاپيل گروهن جي اولادن جي وچ ۾ رابطي کي ظاهر ڪن ٿا. اتر آمريڪا ۾ يورپ جي نوآبادي جي نتيجي ۾ اڪثر اتر آمريڪن يورپي ٻوليون ڳالهائيندا آهن، جهڙوڪ انگريزي، اسپينش ۽ فرينچ، ۽ علائقي جي ثقافتن کي عام طور تي مغربي روايتن کي ظاهر ڪن ٿا. بهرحال، ڪئناڊا، آمريڪا، ميڪسيڪو ۽ وچ آمريڪا ۾ اتر آمريڪا جا نسبتاً ننڍڙا حصا مقامي آبادي آهن جيڪي پنهنجي لاڳاپيل يورپي نوآبادياتي ثقافتي ۽ لساني روايتن کي جاري رکندا آهن.
هن کنڊ ۾ ڪئناڊا ۽ آمريڪا اهم ملڪ آهن. هن کنڊ جي رهاڪن کي ڳاڙها هندستاني (Red Indians) قوم سان سڏيو ويندو آهي. هن قوم کي نون آباد ڪندڙ يورپين قتل عام کان پوء تقريبن ختم ڪري ڇڏيو هو.
يورپين پهرين آمريڪا ۾ سون جي ڳولا ۾ پهتا. هو اتان جي اصل رهاڪن يعني فرسٽ نيشنز (ريڊ انڊينس) کي ڏکين کاڻين ۾ مزور ڪري استعمال ڪندا هئا. انهن کان ايڏو ته پورهيو ڪرائيندا هئا، جو هو ويچارا تنگ ٿي آخر خودڪشي ڪري ڇڏيندا هئا. ڪڏهن ته ڳوٺن جا ڳوٺ انهن ظلمن کان تنگ ٿي اجتماعي خودڪشي به ڪندا هئا. ايئن لکين ريڊ انڊين مري ويا ۽ سندن ڪم متاثر ٿيڻ لڳو. جنهن کان پوءِ هو شيدين کي آفريڪا مان غلام ۽ قيدي ڪري ٻيڙا ڀري وٺي آيا. ڇو ته آفريڪا جا مُلڪ اڳ ۾ ئي هنن جا غلام هئا. اصلوڪن آمريڪين جن تي هنن نالو رکيو ريڊ انڊين، تن جي آدمشماري هنن جي ظلمن سان گهٽجڻ لڳي، سو هنن آفريڪا مان غلام آڻي انهن کان پورهيو ڪرائيندا هئا، ايئن لکن جي تعداد ۾ آفريڪي، آمريڪي سوسائٽي جو حصو بڻجي ويا.
1865ع کان پوءِ ابراهام لنڪن وڏي جاکوڙ کان پوءِ آفريڪن آمريڪنز کي ڪجهه حق ڏياريا. 1920ع کان پوءِ هنن کي ووٽ جو حق مليو ۽ الڳ اسڪولن ۾ پڙهڻ جو خاتمو 1954ع ۾ ٿيو. يورپينز گهڻو ڪري آفريڪن آمريڪنز کي زراعت جي مزوري لاءِ استعمال ڪندا هئا. هنن جي گهڻي محنت ڪري زراعت ايتري ته وڌي وئي جو آمريڪا دنيا جو امير ترين زرعي ملڪ ٿي ويو. سندس زرعي پيداوار ايتري ته وڌي وئي جو هو چاليهه سيڪڙو پنهنجو زراعت جو سامان ٻي دنيا کي موڪلڻ لڳو. آمريڪا ۾ غلاميءَ جو سلسلو ايترو ته وڌي ويو جو نيٺ مجبور ٿي آمريڪي ڪانگريس 1808ع ۾ هن ڪاروبار تي مڪمل بندش وجهي ڇڏي ۽ نيٺ وڃي ويچارن آفريڪين آمريڪنز جي جان ڇٽي. اڄ آفريڪن آمريڪن، آمريڪا جا عزتدار شهري آهن. جيڪي سڄي آمريڪن معاشري ۾ برابر جا ڀائيوار آهن.[15][16]
آمريڪا جو نالو اطالوي ايڪسپلورر آمريگو ويسپوڪي (Amerigo Vespucci) جي نالي پٺيان جرمن نقش نگار مارٽن والڊسيملر ۽ ميٿياس رِنگمن رکيو ويو. ويسپوڪي سال 1497ع ۽ 1502ع جي وچ ۾ ڏکڻ آمريڪا جي ڳولا ڪئي ۽ پهريون يورپي هو، جنهن اهو مشورو ڏنو ته آمريڪا هڪ زميني ماس جي نمائندگي ڪري ٿو جيڪو پوء يورپين کي معلوم ناهو. سال 1507ع ۾، والڊسيملر دنيا جو نقشو شايع ڪيو، ۽ لفظ "آمريڪا" کي موجوده ڏکڻ آمريڪا جي براعظم تي رکيو. موجوده ميڪسيڪو جي اتر واري براعظم کي ان وقت پارياس سڏيو ويندو هو. سال 1553ع ۾ پيٽرس ايپينس پاران شايع ٿيل دنيا جي نقشي تي، اتر آمريڪا کي "بیڪاليريم" سڏيو ويو، مطلب ته "ڪوڊ مڇيء جو دائرو"، اوڀر ساحل تي ڪوڊ مڇي جي گهڻائي جي حوالي سان. والڊسيملر لاطيني نسخو ويسپوڪي جي نالي، آمريڪس ويسپوسس جو استعمال ڪيو، ان جي مونثي روپ ۾ "آمريڪا"، "يوروپا"، "ايشيا" ۽ "آفريڪا" جي مثالن جي پٺيان. نقشي سازن بعد ۾ آمريڪا جو نالو اتر آمريڪا تائين وڌايو. سال 1538ع ۾ گيرارڊس مرڪيٽر (Gerardus Mercator) پنهنجي دنيا جي نقشي تي آمريڪا جو لفظ استعمال ڪيو. سندس ايندڙ 1569ع واري نقشي تي، مرڪيٽر اتر آمريڪا کي ”آمريڪا يا نيو انڊيا“ (America sive India Nova) سڏيو. اسپينش سلطنت اتر ۽ ڏکڻ آمريڪا ۾ پنهنجن علائقن کي "لاس انڊيا" سڏيندو هو، ۽ رياست جي اداري کي ڏنل نالو جيڪو علائقي جي نگراني ڪندو هو، ڪائونسل آف انڊيز سڏيو ويندو هو.
اقوام متحده ۽ ان جي شماريات ڊويزن اتر آمريڪا کي تسليم ڪري ٿو جيئن ٽن علائقن ۾ شامل آهن: اتر آمريڪا، وچ آمريڪا، ۽ ڪيريبين. "اتر آمريڪا" هڪ الڳ اصطلاح آهي "اتر آمريڪا" کان سواء، وچ آمريڪا کان سواء، جنهن ۾ شايد ميڪسيڪو شامل هجي يا نه. علائقائي واپاري معاهدي جي محدود تناظر ۾، اصطلاح ٽن قومن جي حوالي سان استعمال ڪيو ويندو آهي: ڪئناڊا، آمريڪا، ۽ ميڪسيڪو.
فرانس، اٽلي، پرتگال، اسپين، رومانيا، يونان ۽ لاطيني آمريڪا جا ملڪ ڇهن براعظمن جو ماڊل استعمال ڪن ٿا، آمريڪا کي هڪ واحد براعظم طور ڏٺو وڃي ٿو ۽ اتر آمريڪا کي هڪ برصغير نامزد ڪيو وڃي ٿو جنهن ۾ ڪئناڊا، آمريڪا، ميڪسيڪو ۽ سينٽ پيئر ۽ ميڪيلون (سياسي طور تي فرانس جو حصو) ۽ اڪثر ڪري گرينلينڊ ۽ برمودا شامل آهن. اتر آمريڪا تاريخي طور تي ٻين نالن سان سڃاتو وڃي ٿو، جن ۾ اسپينش اتر آمريڪا، نيو اسپين، ۽ آمريڪا سيپٽينٽرينل، پهريون سرڪاري نالو ميڪسيڪو کي ڏنو ويو آهي.
ڪينيڊا جي علائقن جي فهرست ۽ آمريڪا جي علائقن جي فهرست
اتر آمريڪا ۾ ڪيترائي علائقا ۽ ذيلي علائقا شامل آهن، جن مان هر هڪ جا پنهنجا پنهنجا ثقافتي، اقتصادي ۽ جاگرافيائي علائقا آهن. اقتصادي علائقن ۾ 20 هين ۽ 21 هين صديءَ جي واپاري معاهدن ۾ رسمي ٿيل ڪيترائي علائقا شامل آهن، جن ۾ ڪئناڊا، ميڪسيڪو ۽ آمريڪا جي وچ ۾ NAFTA، ۽ مرڪزي آمريڪا، ڊومينڪن ريپبلڪ ۽ آمريڪا جي وچ ۾ CAFTA شامل آهن. اتر آمريڪا لساني ۽ ثقافتي لحاظ کان ٻن پرائمري علائقن، اينگلو آمريڪا ۽ لاطيني آمريڪا ۾ ورهايل آهي. اينگلو-آمريڪا ۾ اتر آمريڪا، بيلیز ۽ ڪيريبين جزائر، انگريزي ڳالهائيندڙ آبادي سان شامل آهن. اتي پڻ وڏي فرانسیسی ڳالهائيندڙ آبادي سان علائقا آهن، جن ۾ لوزيانا ۽ ڪيوبيڪ شامل آهن، ڪيوبيڪ ۾، فرانسيسي سرڪاري ٻولي آهي.[17]
اتر آمريڪا جي ڏاکڻي حصي ۾ وچ آمريڪا ۽ غير انگريزي ڳالهائيندڙ ڪيريبين قومون شامل آهن.[18] براعظم جو اتر پڻ تسليم ٿيل علائقن کي برقرار رکي ٿو. اتر آمريڪا جي عام وصف جي ابتڙ، جيڪا سڄي اتر آمريڪي براعظم کي شامل ڪري ٿي، اصطلاح "اتر آمريڪا" ڪڏهن ڪڏهن صرف چئن قومن ڏانهن اشارو ڪرڻ لاء وڌيڪ تنگ استعمال ڪيو ويندو آهي، ڪئناڊا، گرين لينڊ، ميڪسيڪو شامل آهن.[19][20][21][22][23] يو ايس جي مردم شماري بيورو سينٽ پيئر ۽ ميڪيلون کی شامل ڪري ٿو پر ميڪسيڪو کي ان جي تعريف کان خارج ڪري ٿو.[24] اتر آمريڪا جو اصطلاح اتر آمريڪا جي اترين ملڪن ۽ علائقن ڏانهن اشارو ڪري ٿو: يو ايس، برمودا، ڪئناڊا، گرين لينڊ، ۽ سينٽ پيئر ۽ ميڪيلون. [25] [26] جيتوڻيڪ اصطلاح هڪ متحد علائقي جو حوالو نٿو ڏئي، [27] وچ آمريڪا ۾ ميڪسيڪو، وچ آمريڪا ۽ ڪيريبين شامل آهن.[28]
اتر آمريڪا جا وڏا ملڪ زميني ايراضيءَ جي لحاظ کان ڪئناڊا ۽ يو ايس آهن، جن ٻنهي کي چڱي طرح بيان ڪيل ۽ تسليم ٿيل ذيلي علائقا آهن. ڪئناڊا ۾، انهن ۾ شامل آهن (اوڀر کان اولهه تائين) ائٽلانٽڪ ڪئناڊا، سينٽرل ڪئناڊا، ڪينيڊين پريريز، برٽش ڪولمبيا ساحل، ۽ اتر ڪئناڊا. آمريڪا ۾، انهن ۾ شامل آهن نيو انگلينڊ، وچ ائٽلانٽڪ، ڏکڻ ائٽلانٽڪ رياستون، اوڀر اتر مرڪزي رياستون، اولهه اتر مرڪزي رياستون، اوڀر ڏکڻ مرڪزي رياستون، اولهه ڏکڻ مرڪزي رياستون، جبل جون رياستون، ۽ پئسفڪ رياستون. وڏين ڍنڍن واري علائقي ۽ پئسفڪ اتر اولهه ۾ ڪينيڊا ۽ يو ايس ٻنهي جا علائقا شامل آهن.
نشان | جھنڊو | ملڪ/علائقو[29][30] | Area[31] | آبادي (2016)[32] |
آبادي جي ڪثافت | گادي جو شھر | سرڪاري ٻولين ۾ نالا | ISO 3166-1 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
آنگويلا (برطانیا) |
91 km2 (35 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 14,764 | 164.8 /km2 (427 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | The Valley | آنگويلا | AIA | ||
انٽيگوا ۽ باربودا | 442 km2 (171 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 100,963 | 199.1 /km2 (516 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | St. John's | Antigua and Barbuda | ATG | ||
اروبا
(برطانیہ ء ھالینڈ) |
180 km2 (69 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 104,822 | 594.4 /km2 (1٬539 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Oranjestad | Aruba | ABW | ||
بهاماس | 13٬943 km2 (5٬383 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 391,232 | 24.5 /km2 (63 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Nassau | Bahamas | BHS | ||
بارباڊوس | 430 km2 (170 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 284,996 | 595.3 /km2 (1٬542 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Bridgetown | Barbados | BRB | ||
بيليز | 22٬966 km2 (8٬867 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 366,954 | 13.4 /km2 (35 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Belmopan | Belize | BLZ | ||
برمودا (برطانیہ) |
54 km2 (21 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 61,666 | 1٬203.7 /km2 (3٬118 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Hamilton | Bermuda | BMU | ||
بونائیر
(ھالینڈ) |
294 km2 (114 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 12,093 | 41.1 /km2 (106 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Kralendijk | Boneiru | BES | ||
برٽش ورجن ٻيٽ (برطانیہ) | 151 km2 (58 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 30,661 | 152.3 /km2 (394 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Road Town | British Virgin Islands | VGB | ||
ڪينيڊا | 9٬984٬670 km2 (3٬855٬100 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 36,289,822 | 3.7 /km2 (9.6 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Ottawa | Canada | CAN | ||
ڪیمن ٻيٽ (برطانیہ) | 264 km2 (102 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 60,765 | 212.1 /km2 (549 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | George Town | Cayman Islands | CYM | ||
ڪلپرٽن ٻيٽ (فرانس) | 6 km2 (2.3 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 0 | 0 /km2 (0 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | — | Île de Clipperton | CPT | ||
ڪوسٽا ريڪا | 51٬100 km2 (19٬700 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 4,857,274 | 89.6 /km2 (232 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | San José | Costa Rica | CRI | ||
ڪيوبا | 109٬886 km2 (42٬427 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 11,475,982 | 102.0 /km2 (264 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Havana | Cuba | CUB | ||
ڪراڪائو (ھالینڈ) |
444 km2 (171 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 159,371 | 317.1 /km2 (821 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Willemstad | Kòrsou | CUW | ||
ڊومينيڪا | 751 km2 (290 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 73,543 | 89.2 /km2 (231 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Roseau | Dominica | DMA | ||
ڊومينيڪن جمهوريا | 48٬671 km2 (18٬792 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 10,648,791 | 207.3 /km2 (537 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Santo Domingo | República Dominicana | DOM | ||
ايل سلواڊور | 21٬041 km2 (8٬124 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 6,344,722 | 293.0 /km2 (759 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | San Salvador | El Salvador | SLV | ||
وينزويلا جا وفاقي انحصار (وينزويلا) | 342 km2 (132 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 2,155 | 6.3 /km2 (16 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Gran Roque | Dependencias Federales de Venezuela | VEN-W | ||
گرین لينڊ (ڊينمارڪ) | 2٬166٬086 km2 (836٬330 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 56,412 | 0.026 /km2 (0.067 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Nuuk | Kalaallit Nunaat/Grønland | GRL | ||
گريناڊا | 344 km2 (133 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 107,317 | 302.3 /km2 (783 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | St. George's | Gwinàd | GRD | ||
گواڊيلوپ | 1٬628 km2 (629 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 449,975 | 246.7 /km2 (639 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Basse-Terre | Gwadloup | GLP | ||
گوئٽي مالا | 108٬889 km2 (42٬042 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 16,582,469 | 128.8 /km2 (334 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Guatemala City | Guatemala | GTM | ||
هيٽي | 27٬750 km2 (10٬710 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 10,847,334 | 361.5 /km2 (936 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Port-au-Prince | Ayiti/Haïti | HTI | ||
هونڊوراس | 112٬492 km2 (43٬433 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 9,112,867 | 66.4 /km2 (172 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Tegucigalpa | Honduras | HND | ||
جميڪا | 10٬991 km2 (4٬244 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 2,881,355 | 247.4 /km2 (641 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Kingston | Jumieka | JAM | ||
مارٽینيڪ (فرانس) | 1٬128 km2 (436 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 385,103 | 352.6 /km2 (913 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Fort-de-France | Martinique/Matinik | MTQ | ||
ميڪسيڪو | 1٬964٬375 km2 (758٬449 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 127,540,423 | 57.1 /km2 (148 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Mexico City | México | MEX | ||
مونٽسیریٽ (برطانیہ) | 102 km2 (39 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 5,152 | 58.8 /km2 (152 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Plymouth, Brades[lower-alpha 1] |
Montserrat | MSR | ||
نڪاراگوا | 130٬373 km2 (50٬337 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 6,149,928 | 44.1 /km2 (114 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Managua | Nicaragua | NIC | ||
نووا اسپارٽا (وینیزویلا) | 1٬151 km2 (444 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 491,610 | 427.1 /km2 (1٬106 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | La Asunción | Nueva Esparta | VEN-O | ||
پاناما | 75٬417 km2 (29٬119 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 4,034,119 | 45.8 /km2 (119 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Panama City | Panamá | PAN | ||
پورٽو ریڪو (آمريڪا) | 8٬870 km2 (3٬420 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 3,667,903 | 448.9 /km2 (1٬163 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | San Juan | Puerto Rico | PRI | ||
صبا (ھالینڈ)[33] | 13 km2 (5 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 1,537 | 118.2 /km2 (306 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | The Bottom | Saba | BES | ||
سان اندريس ۽ پروويڊينشيا (ڪولمبيا) | 53 km2 (20 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 77,701 | 1٬468.59 /km2 (3٬803.6 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | San Andrés | San Andrés | COL-SAP | ||
سينٽ بارٿليمي (فرانس)[34] | 21 km2 (8.1 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option][35] | 7,448 | 354.7 /km2 (919 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Gustavia | Saint-Barthélemy | BLM | ||
سينٽ ڪيٽس ۽ نيوس | 261 km2 (101 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 54,821 | 199.2 /km2 (516 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Basseterre | Saint Kitts and Nevis | KNA | ||
سينٽ لوسيا | 539 km2 (208 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 178,015 | 319.1 /km2 (826 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Castries | Sainte-Lucie | LCA | ||
سينٽ مارٽن (فرانس) [34] |
54 km2 (21 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option][35] | 29,820 | 552.2 /km2 (1٬430 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Marigot | Saint-Martin | MAF | ||
سينٽ پيئري ۽ ميڪيلون (فرانس) | 242 km2 (93 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 6,305 | 24.8 /km2 (64 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Saint-Pierre | Saint-Pierre-et-Miquelon | SPM | ||
سينٽ ونسينٽ ۽ گرينڊنيس | 389 km2 (150 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 109,643 | 280.2 /km2 (726 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Kingstown | Saint Vincent and the Grenadines | VCT | ||
سنٽ يوسٽيٽس (ھالینڈ)[33] | 21 km2 (8.1 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 2,739 | 130.4 /km2 (338 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Oranjestad | Sint Eustatius | BES | ||
سنٽ مارٽن (ھالینڈ) | 34 km2 (13 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 39,537 | 1٬176.7 /km2 (3٬048 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Philipsburg | Sint Maarten | SXM | ||
ٽرينيڊاڊ ۽ ٽوباگو | 5٬130 km2 (1٬980 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 1,364,962 | 261.0 /km2 (676 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Port of Spain | Trinidad and Tobago | TTO | ||
ترڪ ۽ ڪيڪوس ٻيٽ (برطانیہ)[lower-alpha 2] | 948 km2 (366 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 34,900 | 34.8 /km2 (90 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Grand Turk (Cockburn Town) | Turks and Caicos Islands | TCA | ||
گڏيل ریاستون) | 9٬629٬091 km2 (3٬717٬813 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 322,179,605 | 32.7 /km2 (85 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Washington, D.C. | United States of America | USA | ||
گڏيل رياستن جا ورجن ٻيٽ ( گڏيل ریاستون) | 347 km2 (134 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 104,913 | 317.0 /km2 (821 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | Charlotte Amalie | US Virgin Islands | VIR | ||
Total | 24٬500٬995 km2 (9٬459٬887 sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] | 583,473,912 | 22.1 /km2 (57 /sq mi)[اوزا تبديل: invalid option] |
براعظم کي چئن وڏن علائقن ۾ ورهائي سگهجي ٿو (جن مان هر هڪ ۾ ڪيترائي ذيلي علائقا شامل آهن): عظيم ميدان جيڪي ميڪسيڪو جي نار کان ڪينيڊین آرڪٽڪ تائين پکڙيل آهن؛ ارضياتي طور تي نوجوان، جبل وارو اولهه، جنهن ۾ راڪي جبل، عظيم بيسن، ڪيليفورنيا ۽ الاسڪا شامل آهن؛ اتر اوڀر ۾ ڪينيڊا شيلڊ جي بلند، پر نسبتاً فليٽ پليٽیو ۽ مختلف مشرقي علائقا، جنهن ۾ اپالاچين جبل، ائٽلانٽڪ سمنڊ جي ڪناري سان ساحلي ميدان ۽ فلوريڊا جزيره نما شامل آهن. ميڪسيڪو، ان جي ڊگھي تختي ۽ ڪورڊيليرا سان، گهڻو ڪري الهندي علائقي ۾ پوي ٿو، جيتوڻيڪ اڀرندي ساحلي ميدان ڏکڻ ۾ خليج سان گڏ وڌندو آهي. الهندي جبل وچ ۾ ورهايل آهن راڪیز جي مکيه رينج ۽ ساحلي سلسلو ڪيليفورنيا، اوريگون، واشنگٽن ۽ برٽش ڪولمبيا ۾، وڏي بيسن سان، هڪ هيٺيون علائقو جنهن ۾ ننڍا ننڍا جبلن جا سلسلا ۽ وچ ۾ هيٺيون ريگستان آهن. الاسڪا ۾ سڀ کان وڌيڪ چوٽي ڊینالي (Denali) آهي.
آمريڪي جاگرافيائي سروي (USGS) ٻڌائي ٿو ته اتر آمريڪا جو جاگرافيائي مرڪز "6 ميل (10 ڪلوميٽر) اولهه بالٽا، پئرس ڪائونٽي، اتر ڊڪوٽا ۾ اٽڪل 48°10′N 100°10′W، رگبي، اتر ڊڪوٽا کان اٽڪل 24 ڪلوميٽر (15 ميل) تي آهي". جاگرافيائي سروي وڌيڪ ٻڌائي ٿو ته "ڪنهن به سرڪاري ايجنسي طرفان 50 رياستن، گڏيل رياستن، يا اتر آمريڪي براعظم جي جاگرافيائي مرڪز طور ڪو به نشان يا يادگار نقطو قائم نه ڪيو ويو آهي."[41] حالانڪه، رگبي ۾ هڪ 4.6 ميٽر (15 فوٽ) فيلڊ پٿر اوبليسڪ آهي جيڪو مرڪز کي نشانو بڻائڻ جو دعويٰ ڪري ٿو. اتر آمريڪي براعظمي قطب ناقابل رسائي 1.650 ڪلوميٽر (1,030 ميل) ويجھي سامونڊي ڪناري کان، ايلن ۽ ڪيلي، ڏکڻ ڊيڪوٽا جي وچ ۾ 43.36°N 101.97°W تي واقع آهي.[42]
لارینشيا (Laurentia) هڪ قديم ڪراٽون (craton) آهي جيڪو اتر آمريڪا جي جيولوجيڪ ڪور ٺاهي ٿو؛ اهو 1.5 ۽ 1.0 بلين سال اڳ جي وچ ۾ پروٽیروزوئڪ دور ۾ ٺهي.[43] ڪينيڊا شيلڊ هن ڪراٽون جي سڀ کان وڏي نمائش آهي. پيليوزوئڪ جی آخر کان وٺي ابتدائي ميسوزوئڪ دور تائين، اتر آمريڪا ٻين جديد براعظمن سان گڏ، ان جي اوڀر ۾ يوريشيا سان، سپر براعظم پانجيا (Pangea) جي حصي جي طور تي شامل ڪيو ويو. پانجيا جي ٺهڻ جي نتيجن مان هڪ اپالاچين جبل هو، جيڪو 480 ملين سال پھريون ٺھيو، ان کي دنيا جي قديم ترين جبلن جي سلسلي ۾ شامل ڪيو. جڏهن پانجيا 200 ملين سال پھريون جي چوڌاري ڦرڻ شروع ڪيو، اتر آمريڪا، ان کان اڳ جو اهو يوريشيا کان ڌار ٿيڻ کان اڳ پنهنجي براعظم جي وچ ۾ ڪريٽيسيس دور ۾ لوریشيا (Loresia) جو حصو بڻجي ويو.[44] راڪيز ۽ ٻين الهندي جبلن جي حدن جي شروعات هن وقت، 80 ۽ 55 ملين سال اڳ (mya) جي وچ ۾، جبلن جي تعمير جي دور کان شروع ٿي، جنهن کي لارامڊ اوروجيني (Laramide orogeny) سڏيو ويندو آهي. پاناما جي اسٿمس جي ٺهڻ جيڪا براعظم کي ڏکڻ آمريڪا سان ڳنڍيندي هئي، اهو لڳ ڀڳ 12 کان 15 ملين سال اڳ جي وچ ۾ واقع ٿيو[45] ۽ وڏيون ڍنڍون (انهي سان گڏ ڪيتريون ئي اترين تازي پاڻيء جي ڍنڍون ۽ نديون) اٽڪل 10,000 سال اڳ گليشيئرز جي پسماندگيء سان ٺهيل هيون.
اتر آمريڪا گهڻو ڪري اهو ذريعو آهي جيڪو انسانيت جي جيولوجيڪل وقت جي دورن بابت ڄاڻي ٿو. [46] جاگرافيائي علائقو جيڪو بعد ۾ آمريڪا بڻجي ويو اهو ڪنهن به جديد ملڪ جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ قسمين قسمين ڊائناسورن جو ذريعو رهيو آهي.[47] پيليٽولوجسٽ پيٽر ڊوڊسن جي مطابق، اهو بنيادي طور تي اسٽريٽوگرافي، آبهوا ۽ جاگرافي، انساني وسيلن ۽ تاريخ جي ڪري آهي.[48] ميسوزوئڪ دور جو گهڻو حصو براعظم جي ڪيترن ئي خشڪ علائقن ۾ بي نقاب ٿيل فصلن جي نمائندگي ڪري ٿو. اتر آمريڪا ۾ سڀ کان اهم جوراسڪ ڊائنوسار وارو فوسل مغربي يو ايس جي موريسن فارميشن آهي.[49]
پري ڪيمبرين ڪئناڊا جغرافيائي طور تي دنيا جي قديم ترين علائقن مان هڪ آهي، جنهن ۾ اڌ کان وڌيڪ علائقو پري ڪيمبرين پٿرن تي مشتمل آهي، جيڪي پيليوزوئڪ دور جي شروعات کان وٺي سمنڊ جي سطح کان مٿي آهن.[50] ڪئناڊا جا معدني وسيلا متنوع ۽ وسيع آهن.[51] ڪينيڊا شيلڊ جي چوڌاري ۽ اتر ۾ لوهه، نڪل، زنڪ، ٽامي، سون، ليڊ، موليبڊينم ۽ يورينيم جا وڏا ذخيرا آهن. آرڪٽڪ ۾ تازو ئي هيرن جي وڏي تعداد ۾ ترقي ڪئي وئي آهي،[52] ڪئناڊا کي دنيا جي سڀ کان وڏي پيدا ڪندڙن مان هڪ آهي. شيلڊ ۾، ڪيترائي کان کني شهر آهن جيڪي انهن معدنيات کي ڪڍندا آهن. سڀ کان وڏو، ۽ مشهور، سڊبري، اونٽاريو آهي. سڊبري شيلڊ ۾ معدنيات ٺهڻ جي عام عمل کان هڪ استثنا آهي، ڇاڪاڻ ته اتي اهم ثبوت موجود آهن ته سڊبري بيسن هڪ قديم ميٽيورائيٽ اثر وارو ڪڪر آهي. ويجھي، پر گهٽ ڄاتل ٽيماگامي مقناطيسي انومالي، سڊبري بيسن سان حيرت انگيز هڪجهڙائي رکي ٿي. ان جي مقناطيسي بيضابطگيون سڊبري بيسن سان تمام گهڻيون ملندڙ جلندڙ آهن، ۽ ان ڪري اهو هڪ ٻيو ڌاتو سان مالا مال اثر وارو ڪڪر ٿي سگهي ٿو.[53] شيلڊ پڻ وسيع بوريل ٻيلن سان ڍڪيل آهي جيڪي هڪ اهم لاگنگ انڊسٽري جي حمايت ڪن ٿا.
هيٺيون 48 آمريڪي رياستون تقريباً پنج فزيوگرافڪ صوبن ۾ ورهائي سگهجن ٿيون:
1. آمريڪي ڪورڊيليرا
2. ڪينيڊين شيلڊ، [54] مٿئين وچ اولهه يو ايس جو اتر وارو حصو
3. مستحڪم پليٽ فارم
4. ساحلي ميدان
5. اپالاچيئن اوروجينڪ بیلت
الاسڪا جي ارضيات عام طور تي ڪورڊيليرا وانگر آهي، جڏهن ته هوائي جا وڏا ٻيٽ نئوجيني (Neogene) آتش فشانن تي مشتمل آهن جيڪي هڪ گرم جڳهه تي نڪرندا آهن.
وچ آمريڪا جغرافيائي طور تي فعال آهي ٻرندڙ جبلن جي ڦاٽن ۽ زلزلن سان وقت وقت تي. 1976 ۾ گوئٽي مالا ۾ هڪ وڏو زلزلو آيو، جنهن ۾ 23,000 ماڻهو مارجي ويا. ماناگوا، نڪاراگوا جي راڄڌاني، 1931ع ۽ 1972ع ۾ زلزلي جي ڪري تباهه ٿي ويو، آخري هڪ اٽڪل 5,000 ماڻهو مارجي ويا؛ ٽن زلزلن ايل سلواڊور کي تباهه ڪيو، هڪ 1986ع ۾ ۽ ٻه 2001ع ۾؛ 2009ع ۾ ھڪڙي زلزلي اتر ۽ مرڪزي ڪوسٽا ريڪا کي تباھ ڪيو، گھٽ ۾ گھٽ 34 ماڻھو مارجي ويا. هنڊوراس ۾ 2009ع ۾ هڪ طاقتور زلزلي 7 ڄڻا مارجي ويا.
علائقي ۾ آتش فشاني ڦاٽڻ عام آهن. سال 1968ع ۾ ڪوسٽا ريڪا ۾ آرينل ٻرندڙ جبل ڦاٽي پيو ۽ 87 ڄڻا مارجي ويا. آبشار واري آتش فشاني لاوا جي زرخيز مٽي ان کي ممڪن بڻائي ڇڏيو آهي ته زرعي پيداواري بلندي وارن علائقن ۾ گھڻ آبادي کي برقرار رکڻ. وچ آمريڪا ۾ ڪيترائي جبلن جا سلسلا آهن؛ سڀ کان ڊگھا سيرا ماڊري ڊي چياپاس، ڪورڊيليرا اسابيليا ۽ ڪورڊيليرا دي تالامانڪا آهن. جبلن جي قطارن جي وچ ۾ زرخيز واديون آهن جيڪي ماڻهن لاءِ موزون آهن؛ حقيقت ۾، هنڊوراس، ڪوسٽا ريڪا ۽ گوئٽي مالا جي اڪثر آبادي وادين ۾ رهن ٿا. واديون ڪافي، ڀاڄيون ۽ ٻين فصلن جي پيداوار لاءِ به موزون آهن.
اتر آمريڪا هڪ تمام وڏو براعظم آهي جيڪو آرڪٽڪ سرڪل جي اتر کان وٺي ڪينسر جي ٽروپڪ جي ڏکڻ تائين پکڙيل آهي. گرين لينڊ، ڪينيڊين شيلڊ سان گڏ، °10 کان °20 سينٽي گريڊ (°50 کان °68 فارنھائٽ) جي سراسري گرمي پد تي مشتمل ٽنڊرا آهي، پر مرڪزي گرين لينڊ هڪ تمام وڏي برفاني چادر تي مشتمل آهي. هي ٽنڊرا سڄي ڪئناڊا ۾ ڦهلجي ٿو، پر ان جي سرحد راڪي جبلن جي ويجهو ختم ٿئي ٿي (پر اڃا تائين الاسڪا تي مشتمل آهي) ۽ ڪينيڊين شيلڊ جي آخر ۾، عظيم ڍنڍن جي ويجهو. ڪاسڪيڊ (Cascade) رينج جي اولهه واري آبهوا کي اوسط ورن 20 انچ (510 ملي ميٽر) سان معتدل موسم قرار ڏنو ويو آهي.[55] ساحلي ڪيليفورنيا جي آبهوا کي ميڊيٽرينين هجڻ جو بيان ڪيو ويو آهي، سان فرانسسڪو جهڙن شهرن ۾ سراسري گرمي پد سال جي دوران °57 کان °70 فارنھائٽ (°14 کان °21 سينٽي گريڊ) تائين آهي. [56]
اوڀر ڪوسٽ کان اڀرندي اتر ڊاڪوٽا تائين، ۽ ڪنساس تائين پکڙيل، خشڪ براعظمي آبهوا آهي، جيڪا شديد موسمن جي خصوصيت رکي ٿي، جنهن ۾ ساليانو ورن جي وڏي مقدار سان، نيو يارڪ شهر وانگر هنڌن تي اوسط 50 انچ (1,300 مليميٽر) آهي.[57] خشڪ براعظمي آبهوا جي ڏاکڻي سرحد کان شروع ٿي ۽ خليج ميڪسيڪو تائين پکڙيل آهي (جڏهن ته ٽيڪساس جي اڀرندي اڌ کي گهيرو ڪري ٿو). هن علائقي ۾ ملندڙ آمريڪا ۾ سڀ کان وڌيڪ برساتي شهر آهن، جن ۾ موبائل، الاباما ۾ 67 انچ (1,700 ملي ميٽر) جي سالياني ورسي آهي. [58]
خشڪ براعظم ۽ ذيلي اڀرندڙ آبهوا جي سرحدن کان ڇڪي ۽ اولهه ڏانهن سيرا نيواڊا ڏانهن، ڏکڻ ڏانهن ڊرانگو جي ڏاکڻي ٽپ تائين، ٽنڊرا آبهوا سان سرحد کان اتر تائين، اسٽيپ/ريگستاني موسم آمريڪا ۾ سڀ کان وڌيڪ خشڪ آهن.[59] هاءِ لينڊ آبهوا براعظم جي اتر کان ڏکڻ تائين ڪٽي ٿي، جتي ذيلي اڀرندڙ يا معتدل آبهوا صرف ٽاڪرو کان هيٺ واقع ٿين ٿا، جيئن مرڪزي ميڪسيڪو ۽ گوئٽي مالا ۾ واقع ٿين ٿا. اڀرندڙ آبهوا جزائر جي علائقن ۽ براعظم جي ٿڌ ۾ نظر اچن ٿا، جيڪي ملڪن ۽ رياستن ۾ ملن ٿا جيڪي ڪيريبين سمنڊ يا ميڪسيڪو جي نار ۽ پئسفڪ سمنڊ جي ڏکڻ ۾ آهن.[60] ورن جا نمونا سڄي علائقي ۾ مختلف ٿين ٿا ۽ جيئن ته برساتي جنگل، مون سون ۽ سوانا جا قسم، سڄي سال برسات ۽ تيز گرمي پد سان، ڳولي سگهجن ٿا.
قابل ذڪر اتر آمريڪي جانورن ۾ بائيسن، ڪارو رڇ، جيگوار، ڪوگر، پريري ڊاگ، ترڪي، پرونگ هورن، ريڪون، ڪويوٽ ۽ مونارڪ بٽر فلائي شامل آهن. قابل ذڪر ٻوٽا جيڪي اتر آمريڪا ۾ پاليا ويا آهن انهن ۾ تمباکو، مڪئي، اسڪواش، ٽماٽو، سورج مکي، بلو بيري، ايواڪاڊو، ڪپهه، چلي مرچ ۽ وينلا شامل آهن.
|url-status=
ignored (مدد)Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.