From Wikipedia, the free encyclopedia
Il Cussegl da l’Europa (tudestg Europarat, englais Council of Europe, franzos Conseil de l’Europe) è in’organisaziun internaziunala europeica ch’è vegnida fundada il 1949 a Londra. Ella cumpiglia actualmain 47 stadis cun 820 milliuns burgaisas e burgais.[1]
Il Cussegl da l’Europa furma in forum per debattas davart dumondas europeicas generalas. Ils tschentaments da l’organisaziun prevesan ina collavuraziun dals stadis commembers cun l’intent da promover il progress economic e social.
La sedia dal Cussegl da l’Europa sa chatta a Strasbourg. Ils 5 da matg – il di da fundaziun dal Cussegl da l’Europa – vegn commemorà mintg’onn sco di europeic.
Il Cussegl da l’Europa e l’Uniun europeica (UE) n’èn betg liads instituziunalmain in cun l’auter, e quai cumbain che omaduas instituziuns dovran la bandiera da l’Europa e l’imni da l’Europa. Medemamain n’è il Cussegl da l’Europa betg da confunder cun il Cussegl europeic (= las scheffas ed ils schefs da stadi dals stadis commembers da l’UE) e cun il Cussegl da l’Uniun europeica (= las ministras ed ils ministers dals stadis commembers da l’UE).
Il Cussegl da l’Europa è vegnì fundà da diesch stadis da l’Europa dal Vest e dal Nord (Belgia, Danemarc, Frantscha, Irlanda, Italia, Luxemburg, Pajais Bass, Norvegia, Svezia e Reginavel Unì). Ses statut formal ha l’organisaziun retschet ils 5 da matg 1949 a Londra. Uschia furma il Cussegl da l’Europa la pli veglia organisaziun politica da stadis europeics.[2] Vegnì fundà è el da l’European Conference on Federation sin iniziativa da l’American Committee for a United Europe.
Cun il Cussegl da l’Europa ha – sper la collavuraziun economica (Organisaziun da cooperaziun e svilup economic, OECD) e la cooperaziun militara (NATO) – er la collavuraziun ed unificaziun politica dal continent prendì furmas concretas.
La Svizra è s’associada al gremi il 1963. Fin a trais excepziuns appartegnan oz tut ils stadis europeics al Cussegl da l’Europa. Il stadi da la Citad dal Vatican na trategna naginas relaziuns cun auters stadis, mabain surlascha sia represchentanza a nivel internaziunal a la sedia apostolica. Quest’ultima dispona, sco subject da dretg public betg statal, d’in status d’observatur entaifer il Comité dals ministers. La Bielorussia è dapi il 1993 candidat d’adesiun. L’admissiun dal Cosovo vegn pir en dumonda en quel mument ch’il status da dretg internaziunal è sclerì definitivamain.
Suenter la votaziun davart l’appartegnientscha da la Crim a la Russia ha il Cussegl da l’Europa prendì davent ad interim als 18 deputads russ il dretg da votar. Ultra da quai è la Russia vegnida exclusa per il mument dals gremis directivs.[3]
Il Cussegl da l’Europa è in forum per debattas davart dumondas europeicas generalas. En rom da l’activitad da l’instituziun vegnan elavuradas convenziuns ch’èn liantas tenor il dretg internaziunal (p.ex. la Convenziun europeica dals dretgs umans). Quellas han la finamira da mantegnair l’ierta communabla e da promover il progress economic e social.
Dapi il 1993 sa deditgescha il Cussegl da l’Europa er pli ferm a la finamira da proteger la segirezza democratica. Da questas stentas fan part:
Tar la promoziun da la collavuraziun culturala sa tracti d’in sectur, sin il qual l’Uniun europeica na dispona da nagin’atgna cumpetenza ed è perquai s’obligada da cooperar cun il Cussegl da l’Europa. A quest champ d’activitad appartegnan per exempel la renconuschientscha da studis e diploms universitars, la protecziun giuridica da minoritads culturalas e la creaziun da directivas politicas a favur dal dialog intercultural.
Il Cussegl da l’Europa è organisà en medema moda sco la gronda part da las ulteriuras organisaziuns internaziunalas, dispona però ultra da quai d’in organ parlamentar.
Ils dus organs statutars dal Cussegl da l’Europa èn:
Politicamain vegn il Cussegl da l’Europa represchentà tras il parsura dal Comité da ministers e tras il president da l’Assamblea parlamentara.
L’onn 1952 ha il Cussegl da l’Europa concedì ad organisaziuns nunguvernamentalas internaziunalas in status consultativ per «intensivar la participaziun activa da tut las burgaisas e da tut ils burgais tar la realisaziun da fatgs publics.» Il 2003 han questas organisaziuns retschet il status da participants. Ellas prendan decisiuns en rom da la Conferenza da las organisaziuns nunguvernamentalas internaziunalas dal Cussegl da l’Europa e sa participeschan activamain al process da decisiun dal Cussegl da l’Europa ed a la realisaziun da ses programs.[4]
Sper l’Assamblea parlamentara ed il Cussegl dals ministers furma il Congress da las vischnancas e regiuns la terza pitga dal Cussegl da l’Europa e figurescha sco organ consultativ.
Il Cussegl da l’Europa ha endrizzà la posiziun d’in cumissari per ils dretgs umans. Quel vegn elegì da l’Assamblea parlamentara e scriva rapports davart temas relevants u la situaziun dals dretgs umans en singuls pajais.
In’impurtanta part dal Cussegl da l’Europa furma il Tribunal europeic dals dretgs umans a Strasbourg. Quel surveglia l’observaziun da la Convenziun europeica dals dretgs umans.
Daspera datti in’entira retscha da cunvegnas parzialas dal Cussegl da l’Europa, per exempel en connex cun il sport, la promoziun dal film (Eurimages), las linguas (Center europeic per linguas modernas a Graz) u en furma dal Center nord-sid a Lissabon.
Ils organs dal Cussegl da l’Europa vegnan sustegnids d’in secretariat permanent, il qual vegn manà dal secretari general. Quel vegn elegì da l’Assamblea parlamentara per tschintg onns.
Num | Datas da vita | Temp d’uffizi | Pajais |
---|---|---|---|
Jacques Camille Paris | 1902–1953 | 1949–1953 | Frantscha |
Léon Marchal | 1900–1956 | 1953–1956 | Frantscha |
Lodovico Benvenuti | 1899–1966 | 1957–1964 | Italia |
Peter Smithers | 1913–2006 | 1964–1969 | Reginavel Unì |
Lujo Tončić-Sorinj | 1915–2005 | 1969–1974 | Austria |
Georg Kahn-Ackermann | 1918–2008 | 1974–1979 | Germania |
Franz Karasek | 1924–1986 | 1979–1984 | Austria |
Marcelino Oreja Aguirre | * 1935 | 1984–1989 | Spagna |
Catherine Lalumière | * 1935 | 1989–1994 | Frantscha |
Daniel Tarschys | * 1943 | 1994–1999 | Svezia |
Walter Schwimmer | * 1942 | 1999–2004 | Austria |
Terry Davis | * 1938 | 2004–2009 | Reginavel Unì |
Thorbjørn Jagland | * 1950 | 2009–2019 | Norvegia |
Marija Pejčinović Burić | * 1963 | dapi il 2019 | Croazia |
Commembers fundaturs dal Cussegl da l’Europa l’onn 1949 | |||||
---|---|---|---|---|---|
Belgia | Irlanda | Pajais Bass | |||
Danemarc | Italia | Norvegia | |||
Frantscha | Luxemburg | Svezia | |||
Reginavel Unì | |||||
Ulteriurs commembers dal Cussegl da l’Europa (cun l’onn d’adesiun) | |||||
1949 | Tirchia | 1990 | Ungaria | 1995 | Moldavia |
Grezia¹ | 1991 | Pologna | Ucraina | ||
1950 | Germania | 1992 | Bulgaria | 1996 | Croazia |
1950 | Islanda | 1993 | Estonia | Russia | |
1956 | Austria | Lituania | 1999 | Georgia | |
1961 | Cipra | Rumenia | 2001 | Armenia | |
1963 | Svizra | Slovachia² | Aserbaidschan | ||
1965 | Malta | Slovenia | 2002 | Bosnia-Erzegovina | |
1976 | Portugal | Tschechia² | |||
1977 | Spagna | 1994 | Andorra | 2003 | Serbia³ |
1978 | Liechtenstein | 1995 | Albania | 2004 | Monaco |
1988 | San Marino | Lettonia | 2007 | Montenegro | |
1989 | Finlanda | Macedonia | |||
¹ suspendì dal 1967 fin il 1974 ² il commembradi da la Tschecoslovachia dapi il 1991 n’è betg vegnida transferì sin ils stadis successurs ³ sco successur dal stadi Serbia e Montenegro | |||||
Candidats d’entrada | Status d’observatur en l’Assamblea parlamentara | Status d’observatur en il Comité dals ministers | |||
1993 | Bielorussia | 1957 | Israel | 1970 | Vatican |
1997 | Canada | 1996 | Giapun | ||
1999 | Mexico | Canada | |||
Stadis Unids | |||||
1999 | Mexico | ||||
|
|
La critica dal Cussegl da l’Europa envers la Bielorussia sa drizza tranter auter cunter elecziuns nundemocraticas, la paina da mort en general e las painas da mort cunter Eduard Lykow (executà probablamain la fin 2014) ed Alexander Grunow en spezial.[5] A chaschun d’in referendum ch’è vegnì manà tras en la Bielorussia il 1996 eran percunter 80 % dals votants s’exprimids per l’applicaziun da la paina da mort.
La regenza da la Bielorussia aspirescha in status da giast spezial. L’opposiziun percunter sa stenta per ina commembranza a dretg cumplain, faschond valair che quai avriss a la societad civila en la Bielorussia l’access ad in sistem da dretg independent (Convenziun europeica dals dretgs umans; Tribunal europeic dals dretgs umans a Strasbourg).
La Convenziun europeica dals dretgs umans dal 1950 furma il pli impurtant contract multilateral ch’è vegnì mess en vigur en rom dal Cussegl da l’Europa; vitiers vegnan fin uss 15 protocols supplementars ch’èn colliads cun la Convenziun europeica dals dretgs umans.[6] I suondan intgins exempels da las radund 170 ulteriuras cunvegnas dal Cussegl da l’Europa:
Il 2009 han ins annunzià ina refurma dal Cussegl da l’Europa. La finamira è da focusar pli ferm sin las incumbensas principalas – dretgs umans, democrazia e stadi da dretg – sco er da trair a niz meglier sinergias cun auters acturs internaziunals, surtut cun l’Uniun europeica e l’Organisaziun per la segirezza e la cooperaziun en l’Europa.
Il Cussegl da l’Europa vegn finanzià tras contribuziuns dals stadis commembers. L’autezza da quellas sa drizza tenor il dumber da la populaziun ed il product social brut da mintga stadi.[7]