سید علی حسینی سیستانی

آیت اللہ العظمیٰ ،سید
سید علی حسینی سیستانی
(فارسی وچ: سيد على سيستانى)
جم	4 اگست 1930 (94 سال)[1]  مشهد
وفات
رہائش	نجف (۱۹۵۰–)
شہریت	عراق
عملی زندگی
استاذ	سید ابو القاسم خوئی ،  سید محسن طباطبائی حکیم
پیشہ	فقیہ ،  مذہبی لکھاری ،  الٰہیات دان ،  مراجع تقلید
پیشہ ورانہ زبان	فارسی ،  عربی
شعبۂ عمل	اصولی (اہل تشیع)
دستخط
ویب سائٹ
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ (عربی )
	IMDB اُتے صفحات
ترمیم

سید علی سیستانی

فائل:سید علی سیستانی.jpg
کوائف
مکمل نام	سید علی حسینی سیستانی
لقب/کنیت	مرجع تقلید
تاریخ ولادت	۱۳۰۹ ھجری شمسی
علمی معلومات
اساتذہ	آیت اللہ حجت، آیت اللہ بروجردی، آیت اللہ خوئی، شیخ حسین حلی
اجازہ اجتہاد از	آیت اللہ خوئی، شیخ حسین حلی
خدمات

سید علی حسینی سیستانی المعروف آیت اللہ سیستانی، عراق دے معروف ایرانی نژاد عالم دین نيں تے فرقۂ اثنائے عشری تو‏ں تعلق رکھدے نيں۔ آپ نجف دے حوزہ علمیہ دے مرجع نيں یا آسان الفاظ وچ آیت اللہ عظمٰی نيں۔ آپ 4 اگست 1930ء نو‏‏ں مشہد، ایران وچ پیدا ہوئے تے 1951ء تو‏ں عراق وچ قیام پزیر نيں۔ علاوہ ازاں اوہ بعد از جنگ عراق دے اک اہ‏م سیاسی رہنما سمجھے جاندے نيں۔ آپ متعدد کتاباں دے مصنف وی نيں۔^[2][3]

آپ نے 2014ء وچ داعش دے خلاف فتوی دتا تے رضاکاران نے مل ک‏ے داعش نو‏‏ں نیست نابود کر دتا۔ آپ کئی ادارےآں دے سرپرست ا‏‏ے۔ آپ 8 اگست 1992ء تو‏ں آیت اللہ خوئی دے بعد حوزہ علمیہ نجف اشرف دے زعیم وی ا‏‏ے۔ آپ دا دفتر ایران تے عراق وچ وی واقع ا‏‏ے۔ آپ دے دفتر د‏‏ی رسمی ویب سائٹ {https://www.sistani.org} ا‏‏ے۔ ^[4][5]

سید علی سیستانی موجودہ زعیم حوزہ علمیہ آیت اللہ خوئی سابقہ زعیم حوزہ علمیہ دے نال

سید علی حسینی سیستانی (متولد ۱۳۰۹ شمسی) شیعہ مراجع تقلید وچو‏ں نيں تے نجف اشرف وچ درس خارج فقہ و اصول دے استاد نيں۔ انہاں نے حوزوی تعلیم مشہد، قم تے نجف وچ حاصل کيتی اے تے سید محمد حجت کوہ کمرہ ای، آیت اللہ بروجردی تے آیت اللہ خوئی دے دروس وچ شرکت کيتی اے۔ آیت اللہ خویی دے انتقال دے بعد سن ۱۴۱۳ ھجری قمری وچ اوہ مرجعیت تک پہچے تے انہاں نے صدام حسین دے سقوط دے بعد ملک وچ نظام حکومت تبدیل ہونے تے جدید ملی قانون دے نافذ ہونے مضبوط کردار ادا کیتا اے۔

سید سیستانی نے دہشت گرد تنظیم داعش دے عراق اُتے حملہ تے مرکزی تے جنوبی علاقےآں دی طرف پیش قدمی نو‏‏ں روکنے تے ملک دے دفاع کرنے دے سلسلہ وچ واجب کفائی دا فتوی دتا۔ انہاں دی بعض فقہی تالیفات جداں قاعدہ لا ضرر و لا ضرار، تقریرات دی شکل وچ شائع ہو چکیاں نيں۔ بوہت سارے علمی تے تعلیمی مراکز، کتب خانے، فلاحی و رفاہی ادارے دنیا دے مختلف گوشیاں جنہاں وچ ایران، ترکی، عراق، برطانیہ تے لبنان ورگے ممالک شامل نيں، آیت اللہ سیستانی دے دفتر دی طرف تو‏ں تاسیس کیتے گئے نيں۔

سوانح عمری

سید علی حسینی سیستانی ۱۳۰۹ مرداد ۱۳۰۹ ہجری شمسی مطابق ۹ ربیع الاول ۱۳۴۹ ہجری قمری وچ شہر مشہد وچ متولد ہوئے۔ انہاں دے والد سید محمد باقر شیعہ علما وچو‏ں نيں تے انہاں دی والدہ سید رضا مھربانی سرابی دی بیٹی سن، انہاں دے جد سید علی سیستانی نجف اشرف وچ میرزای شیرازی دے شاگرداں وچو‏ں سن اوہ سن ۱۳۱۸ ق وچ ایران واپس آ گئے سن ۔^[6]

تعلیم؛ مشہد تو‏ں قم و نجف تک

سید سیستانی نے ابتدائی تے مقدماتی تعلیم مشہد وچ حاصل کيتی تے سن ۱۳٦۰ ق دی ابتدا وچ انہاں نے حوزوی علوم دی مقدماتی تعلیم دا آغاز کیتا۔ ادبیات عرب ادیب نیشاپوری توں ، شرح لمعہ و قوانین سید احمد مدرس یزدی سے، فقہ و اصول دی سطوح عالی دیاں کتاباں میرزا ہاشم قزوینی تو‏ں پڑھیاں تے فلسفہ دے دروس سیف اللہ ایسی میانجی، شیخ مجتبی قزوینی تے میرزا مھدی اصفہانی تو‏ں پڑھے، سید علی سیستانی نے اسی طرح تو‏ں میرزا مہدی آشتیانی تے میرزا ھاشم قزوینی دے درس خارج وچ وی شرکت کيتی۔^[7]

قم وچ تن سالہ قیام

سید علی سیستانی سن ۱۳٦۸ ق وچ شہر قم وچ وارد ہوئے تے اوتھ‏ے آیت اللہ بروجردی دے فقہ و اصول دے درس خارج وچ شرکت کيتی تے اسی طرح اوہ آیت اللہ حجت کوہ کمرہ ای دے درس خارج وچ وی شرکت کردے سن ۔^[8]

اسی دور وچ انہاں نے سید علی بہبہانی تو‏ں جو محقق تہرانی دے مکتب فقہی دے پیروکار سن، خط و کتابت دے ذریعہ نال رابطہ رکھدے ہوئے قبلہ شناسی دے موضوع اُتے خامہ فرسائی کيتی۔ جس دے نتیجہ وچ سید علی بھبھانی نے انہاں نو‏ں ۷ رجب ۱۳۷۰ ق نو‏‏ں اک خط لکھیا، جس وچ انہاں نے سید علی سیستانی نو‏‏ں جنہاں دی عمر اس وقت ۲۱ سال سی ، عمدۃ العلمائ و نخبۃ الفقہائ المدققین دے لقب تو‏ں سرفراز کیتا تے باقی بحث نو‏‏ں ملاقات دے وقت اُتے موکول کیتا۔^[9]

نجف دی طرف ہجرت

سید علی سیستانی نے سن ۱۳۷۱ ق وچ نجف اشرف دا سفر اختیار کیتا تے اوتھ‏ے مدرسہ بخارایی وچ سکونت اختیار کيتی۔ آیت اللہ خویی تے شیخ حسین حلی دے درس خارج وچ شرکت کيتی۔ انہاں دونے دروس وچ طولانی مدت تک شرکت کرنے دے علاوہ انہاں نے سید محسن حکیم تے سید محمود شاہرودی دے دروس تو‏ں وی کسب فیض کیتا۔^[10]

اجتہاد و مرجعیت

سید علی سیستانی نے سن ۱۳۸۰ ق وچ ۳۱ سال دی عمر وچ اپنے دو اساتذہ آیت اللہ خویی تے شیخ حسین حلی تو‏ں اجتہاد دا اجازہ مطلق حاصل کیتا۔^[11] شیخ حسین حلی تو‏ں اجتہاد دا اجازہ مطلق حاصل کرنے والے اوہ فرد فرید نيں۔ آقا بزرگ تہرانی نے وی سن ۱۳۸۰ ق دی اپنی اک تحریر وچ سید علی سیستانی دے علم رجال تے حدیث اُتے تسلط دی گواہی دتی اے۔ ^[12]

آیت اللہ سیستانی ۵ جمادی الثانیۃ ۱۴۰۹ ق وچ اپنے استاد آیت اللہ خوئی دی خواہش اُتے مسجد خضرا دے امام جماعت متعین ہوئے۔ اس تو‏ں پہلے تک آیت خوئی مسجد خضرا وچ نماز جماعت دا فریضہ ادا کردے سن، بیماری دے سبب انہاں نے ایہ ذمہ داری اپنے شاگرد دے سپرد کر دت‏ی۔ سید سیستانی ذی الحجہ ۱۴۱۴ ق دے آخری جمعہ تے عراقی حکومت (صدام حسین دے زمانہ وچ) دی طرف تو‏ں اس مسجد دا دروازہ بند ہونے تک اس وچ امامت دے فرائض انجام دیندے رہے۔^[13]

سید علی سیستانی ۸ صفر ۱۴۱۳ ق وچ آیت اللہ خوئی دے انتقال دے بعد مرجعیت دے منصب اُتے فائز ہوئے۔ ۱۴۱۴ ق وچ سید عبد الاعلیٰ سبزواری تے سید محمد رضا گلپایگانی دی رحلت دے بعد تے اس دے بعد محمد علی اراکی تے سید محمد روحانی انتقال دے بعد انہاں دے مقلدین دی تعداد وچ ہور اضافہ ہوندا چلا گیا۔^[14]

تالیفات

آیت اللہ سیستانی دی تالیفات وچ کچھ کتاباں نشر ہو چکياں نيں جدو‏ں کہ بعض تصنیفات حالے وی غیر مطبوعہ شکل وچ نيں۔ مطبوعہ کتاباں وچ زیادہ تر انہاں دے فتاوی تے دروس دی تقریرات نيں، جنہاں دا ذکر ذیل وچ کیتا جا رہیا اے:

۱۔ منھاج الصالحین، سید علی سیستانی دے فتاوی اُتے مشتمل اے جو تن جلداں وچ سن ۱۳۱۵ ق وچ قم وچ طبع ہوئی اے۔ منھاج الصالحین سید محسن الحکیم دی تالیف اے، آیت اللہ خوئی نے اپنے فتاوی نو‏‏ں اس اُتے تطبیق دے کر تے اس وچ بعض ابواب و فصول دا اضافہ کرکے شائع کیتا اے۔ تے انہاں دے بعد انہاں دے شاگرد سید علی سیستانی نے وی اسی روش نو‏‏ں آگے ودھایا اے۔ اس کتاب اُتے آیت اللہ سیستانی دی طرف تو‏ں مقدمہ لکھے جانے دی تاریخ ۲۰ ذی الحجۃ ۱۴۱۳ ق اے۔^[15]

۲۔ قاعدہ لا ضرر و لا ضرار، آیت اللہ سیستانی دے ففہ دے دروس دی تقریرات نيں، جنہاں نو‏ں سید محمد رضا سیستانی نے تحریر کیتا اے تے ایہ کتاب سن ۱۴۱۴ ق وچ شائع ہوئی اے۔^[16]

۳۔ اختلاف الحدیث، سید سیستانی دے دروس حدیث دی تقریرات نيں، جنہاں نو‏ں سن ۱۳۹٦ وچ انہاں دے اک شاگرد سید ہاشم ھاشمی نے تحریر کیتا اے۔ ایہ کتاب ۱۹۵ صفحات اُتے مشتمل اے تے اسنو‏ں ذاتی طور اُتے (غیر رسمی طور اُتے) شائع کیتا گیا اے۔ اس تالیف تو‏ں معلوم ہوندا اے کہ اختلاف احادیث دے رفع دے سلسلہ وچ آیت اللہ سیستانی دے نظریات، تعادل و تراجیح اُتے مبتنی ہونے تو‏ں زیادہ اس دے اسباب تے منشا پیدائش دی تجدید اُتے مشتمل نيں۔^[17]

۴۔ العروۃ الوثقی، سید کاظم یزدی دی کتاب اُتے سید علی سیستانی دے تالیقات نيں۔ اس کتاب دا دوسرا ایڈیشن ۱۴۳۱ ق وچ بیروت تو‏ں شائع ہويا اے تے ایہ دو جلد اُتے مشتمل اے۔^[18]

۵۔ الرافد فی علم اصول، سید منیر سید عدنان القطیفی دی تالیف اے۔ اس وچ آیت اللہ سیستانی دے دروس اصول دی تقریرات نيں۔ ایہ کتاب اک جلد اُتے مشتمل اے تے عربی بولی وچ شائع ہوئی اے۔ اس وچ مکتب امامیہ وچ علم اصول فقہ دی اہمیت و منزلت، اس دے ادوار فکری وغیرہ دے سلسلہ وچ بحث کيتی گئی اے۔^[19]

وابستہ مراکز تے ادارے

آیت اللہ سیستانی دے دفتر دی طرف خدمات انجام دینے والے علمی و ثقافتی ادارے دنیا دے مختلف گوشیاں قم (ایران)، لندن (برطانیہ)، بیروت (لبنان)، استمبول (ترکی)، ایلام (ایران) وچ قائم نيں۔ ذیل وچ انہاں دا ذکر کیتا جا رہیا اے:

۱۔ امام علی (ع) سینٹر، قم (ایران)؛ اسلامی کتب تے ائمہ اہل بیت علیھم السلام علوم و معارف دے ترجمے تے نشر و اشاعت دی غرض تو‏ں ۱۳۷۳ ش وچ^[20] تاسیس کیتا گیا۔ دنیا بھر دی ۲۵ اہ‏م زباناں وچ اوہدی طرف تو‏ں کتاباں طبع و شائع ہو چکياں نيں۔ اس ادارہ دا شعبہ لندن تے بیروت وچ وی اے جو بالترتیب سن ۱۴۱٦ تے ۱۴۱۷ ق وچ قائم کیتا گیا اے۔^[21]

۲۔ آل البیت ثقافتی سینٹر، استانبول (ٹرکی)؛ اہل بیت علیہم السلام دی تعلیمات دے احیائ، عوام نو‏‏ں مکتب اہل بیت تو‏ں متعارف کرانے تے اسلامی و مذہبی تعلیمات دی حفاظت دے مقصد تو‏ں سن ۱۳۸۰ ش وچ ٹرکی دے شہر استانبول وچ اس دا قیام عمل وچ آیا۔ قرآنی و دینی کلاساں دا انعقاد، مذہبی رسومات دا انعقاد، ٹرکی وچ اہل بیت نامی اولین تخصصی کتب خانہ دا قیام، دینی و مذہبی سیمیناراں دا انعقاد، دینی کتب و مجلات دا ترجمہ و نشر و اشاعت جداں امور اس ادارہ دی فعالیت وچ شامل نيں۔^[22] اس ادارہ دے اک شعبہ نے جرمنی وچ سن ۱۳۸۴ ش تو‏ں اپنی خدمات دا آغاز کیتا اے۔^[23]

۳۔ اعتقادی تحقیقاندی سینٹر، قم؛ ایہ ادارہ مختلف شعباں جداں کتب خانہ، عقیدہ تو‏ں مربوط اعتراضات دا جواب دینے والی محققین دی کمیٹی، ہدایت یافتہ افراد دے امور اُتے توجہ، اسناد و دستاویز، عقائد تو‏ں متعلق کانفرنس تے انٹر نیٹ جداں امور دے سلسلہ وچ خدمات انجام دیندا اے۔^[24]

۴۔ المصطفیٰ اسلامی تحقیقاندی سینٹر، قم؛ اس ادارہ دے قیام دا مقصد، عقائد اُتے مبنی شیعہ سنی مصادر و منابع اُتے مشتمل اک اطلاعاندی بینک یا ذخیرہ ایجاد کرنا اے۔ تے اس نے عقائد دے دائرۃ المعارف یا انسائکلو پیڈیا دی تالیف دے لئے تن ہزار تو‏ں زیادہ جلداں دی تحقیق تے جمع آوری انجام دی اے۔^[25]

۵۔ اسلامی میراث دے احیائ دا مزکر، قم؛ ایہ ادارہ خطی یا مخطوطات دے منابع و مصادر دی جمع آوری دی غرض تو‏ں تاسیس کیتا گیا اے۔^[26]

٦۔ فلکیات و نجومی تحقیقات دا مرکز، قم؛ اس ادارہ دی بنیاد ۱۴۱۸ ش وچ رکھی گئی اے تے اوہدی تشکیل دا ہدف نجوم، منظومہ شمسی، اسلامی علم فلکیات تو‏ں متعلق تعلیم، فلکیات و نجوم کالج دا قیام، کتب خانہ تخصصی نجوم دی تاسیس، نجوم تو‏ں متعلق مقالات دا ترجمہ، رصد خانہ یا لیبوریٹری دا قیام، نجوم دے سلسلہ وچ اسلامی محققین دی تالیفات دی طباعت، نجومی کیلینڈر دی طباعت وغیرہ جداں امور دی انجام دہی اے۔^[27]

۷۔ امام صادق کلچرل کامپلیکس، بیروت (لبنان)؛ ۱۳۸۵ ش وچ اس دا قیام عمل وچ آیا۔ اس ادارہ وچ شرعی سوال و جواب دا دفتر، کتب خانہ تے آڈیٹوریم اپنی فعالیت انجام دے رہے نيں۔ اس دے علاوہ اس ادارہ دا اک تے مقصد سماجی و ثقافتی فلاحی تے خیراندی امور دی انجام دہی اے۔^[28]

۸۔ آل البیت گلوبل انفارمیشن سینٹر، قم؛ ایہ ادارہ بہار ۱۳۷۷ ش وچ تاسیس کیتا گیا۔ اوہدی فعالیت وچو‏ں اک انٹر نیٹ ویب سایٹ الشیعہ www.al-shia.org دا قیام اے۔^[29] جس دا مقصد شیعہ تے اہل بیت علیہم السلام دے معارف تے تعلیمات دی نشر و اشاعت اے۔^[30] ایہ ویب سائٹ دنیا دی اہ‏م ۲۹ بولی وچ خدمت انجام دے رہی اے۔^[31] اسی نام دے دوسرے ادارے نجف^[32]، کربلا^[33]، کاظمین^[34] (عراق) اصفہان، تہران تے ایلام^[35] (ایران) وچ انٹر نیٹ دے ذریعہ اسلامی تے شیعی تعلیمات دی تبلیغ دی غرض تو‏ں انہاں شہراں وچ قائم کیندے گئے نيں۔

۹۔ شہر قم وچ تخصصی کتب خانے؛ آیت اللہ سیستانی دے دوسرے اداراں وچو‏ں اک ایہ ادارہ وی اے جو مختلف موضوعات تفسیر و علوم قرآن، علوم حدیث، فقہ و اصول، فلسفہ و کلام، ادبیات عرب، تاریخ اسلام و ایران اُتے فعالیت انجام دے رہیا اے۔

کتب خانہ تخصصی تفسیر علوم قرآن، قم؛ ۱۴۱۸ ق وچ اوہدی بنیاد رکھی گئی اے۔ اس نے ۱۵ ہزار تو‏ں ودھ فارسی و عربی کتاباں دے نال اپنی فعالیت دا آغاز کیتا اے۔^[36]

کتب خانہ تخصصی علوم حدیث، قم؛ ۱۴۱۸ ق وچ اوہدی بنیاد رکھی گئی اے تے اس وچ شیعہ حدیث، رجال و درایہ، انسائکلو پیڈیا، ڈکشنری و لغات، انگریزی و فرانسوی و جرمن زباباں وچ حدیث دے منابع و مآخذ جداں موضوعات اُتے کتاباں شامل نيں تے اسی طرح تو‏ں اس وچ حدیث متعلق مجلات موجود نيں۔^[37]

کتب خانہ تخصصی فقہ و اصول، قم؛ ۱۴۲۰ ق وچ اوہدی بنیاد رکھی گئی اے تے افتتاح دے وقت اس وچ ۱۵ ہزار تو‏ں کتب تے ۱۵۸۰ تخصصی مجلات موجود سن ۔ اس وچ فقہ و اصول تے رجال و حقوق جداں موضوعات اُتے کتاباں شامل نيں۔^[38]

کتب خانہ تخصصی فلسفہ و کلام، قم؛ اس کتب خانہ وچ فلسفہ، کلام، منطق، تاریخ، حکمت، عرفان و مذاہب فلسفی تے ادیان مختلف جداں موضوعات اُتے کتاباں شامل نيں۔^[39]

کتب خانہ تخصصی ادبیات عرب، قم؛ ۱۴۱۸ ق وچ اوہدی بنیاد رکھی گئی تے اس وچ عربی و فارسی دی ۴۵ ہزار تو‏ں ودھ کتاباں موجود نيں۔^[40]

کتب خانہ تخصصی تاریخ اسلام و ایران، قم؛ ۱۳۷۴ شمسی وچ اس نے ۴ ہزار کتاباں دے نال اپنی فعالیت دا آغاز کیتا تے ۱۳۹۰ ش وچ اس وچ موجود کتب دی تعداد وچ اک لکھ پندرہ ہزار تک دا اصافہ ہو چکيا سی ہن تک اس کتب خانہ دی طرف تو‏ں ۱٦ عنوان کتب طبع ہو چکيتیاں نيں۔^[41]

آیت اللہ سیستانی دے دفتر دی طرف تو‏ں سماجی و فلاحی خدمات دے سلسلہ وچ کافی مراکز دنیا دے مختلف گوشاں وچ قائم کیندے گئے نيں:

۱۔ مدینۃ العلم ثقافتی رہائشی کامپلیکس، نجف اشرف؛ طلاب حوزہ علمیہ دی رہائش دے مقصد تو‏ں اوہدی بنیاد رکھی گئی۔^[42] اس وچ رہایشی عمارتاں، کنڈر گارڈن، ابتدائی و متوسطہ و ہائی اسکول، ہاسپیٹل و شاپنگ سینٹر دے نال نال ثقافتی مرکز جداں کتب خانہ وی شامل نيں۔ آیت اللہ سیستانی ثقافتی رہایشی کامپلیکس، قم؛ وچ وی حوزہ علمیہ قم دے طلاب دی رہایش دے مقصد تو‏ں ۱۴۱٦ ق تاسیس کیتا گیا۔^[43] اسی طرح تو‏ں آیت اللہ سیستانی دے دفتر دی جانب تو‏ں قم دے مہدیہ رہایشی کامپلیکس دی تعمیر وچ جو قم وچ حوزہ علمیہ دے طلاب دے لئے بنایا گیا اک دوسرا کامپلیکس اے، تعاون شامل رہیا اے۔^[44] ثامن الحجج رہایشی کامپلیکس مشہد^[45] تے اسی طرح تو‏ں امام ہادی رہائشی کامپلیکس قم وی اسی تعاون تے مشارکت دی مثال نيں۔^[46]

۲۔ مدرسہ علمیہ بلاغی^[47] و نجم الائمہ^[48] نجف، مدرسہ قرآنی کربلا،^[49] مدرسہ حضرت رقیہ برای ایتام، کربلا،^[50] آیت اللہ سیستانی دے دفتر دی طرف تو‏ں تاسیس تے چلیائے جا رہے نيں۔

۳۔ فلاحی اسپتال حضرت امام صادق (ع) قم،^[51] فلاحی اسپتال امام حسن مجتبی (ع) ایلام،^[52] امام حسین (ع) تخصصی اسپتال، کربلا،^[53] جواد الائمۃ تخصصی و فوق تخصصی آئی ہاسپیٹل قم،^[54] تے اسی طرح تو‏ں رفاہی ادارہ اجتماعی العین جو یتیماں دی حمایت تے انہاں دی سر پرستی دے کیندے بنایا گیا اے،^[55] آیت اللہ سیستانی دے دفتر دے سماجی کاماں وچو‏ں اک ہے

سیاسی و سماجی کارنامے

آیت اللہ خویی دی نماز جنازہ دی امامت: آیت اللہ خوئی دی وفات دے بعد، سید علی سیستانی نے جو انہاں دے مہم ترین شاگرداں وچو‏ں سن، انہاں دی نماز جنارہ پڑھائی۔ حوزہ دی سنت دے مطابق، جو وی گزشتہ مرجع تقلید دے جنازہ اُتے نماز پڑھاندا اے اوہی اس دا جانشین بندا اے۔^[56] اگرچہ صدام حسین دی حکومت دے زمانہ وچ شیعاں تے حوزہ علمیہ نجف دے حالات سخت تے پیچیدہ ہونے تے آیت اللہ سید عبد الاعلیٰ سبزواری دے ۲۵ مرداد ۱۳۷۲ ش تک ہونے دے سبب خاموشی دے نال آیت اللہ سیستانی دی مرجعیت دا آغاز ہويا۔^[57] البتہ آیت اللہ خوئی دے اک شاگرد جعفر نطنزی دا ماننا اے کہ آیت اللہ خوئی دے جنازہ اُتے آیت اللہ سیستانی دا نماز پڑھانا انہاں دے جانشین ہونے دی دلیل نئيں بن سکدا اے کیونکہ اس وقت نجف اشرف وچ کوئی بچا ہی نئيں سی نطنزی اسی طرح تو‏ں آیت خوئی دی تشییع جنازہ تے آیت اللہ سیستانی دے نماز پڑھانے دے سلسلہ وچ کہندے نيں کہ کوئی تشییع دا ماحول یا ہلچل نئيں سی، جنازہ نو‏‏ں لیایا گیا انہاں نے نماز پڑھائی تے چلے گئے۔ بعد وچ وی کوئی ایسی علامت دیکھنے وچ نئيں آئی جو انہاں دی مرجعیت دی دلیل بن سکتی ہوئے۔ اوہ اک فہیم تے با فراست انسان نيں۔ انہاں دے بعد آیت اللہ سید عبد الاعلیٰ سبزواری مرجع تقلید سن ۔^[58]

عراقی حکومت تے قانون دی تبدیلی وچ کردار: آیت اللہ سیستانی نے عراق اُتے امریکی فوجیاں دے حملہ تے صدام حسین دی حکومت دے سقوط دے سلسلہ وچ کسی وی طرح دی مقاومت وچ دلچسبی نئيں دکھائی تے انہاں نے ہمیشہ جی گارنر تے پال بارمر جیسی امریکی شخصیتاں تو‏ں ملاقات تو‏ں پرہیز کیتا۔ اسی طرح تو‏ں انہاں نے عراق وچ جدید حکومت دے قیام تے جدید ملی قوانین دی تدوین دے سلسلہ وچ ہونے والے مختلف انتخابات وچ عوام نو‏‏ں اس وچ شرکت کرنے دی طرف تشویق کرنے وچ نہایت اہ‏م تے کلیدی کرداد ادا کیتا۔^[59]

امریکی و عراقی افواج و مقتدی صدر دے تنازع دا حل: ۱۳۸۳ ش وچ روزنامہ الحوزہ اُتے پابندی دے نال ہی جس وچ مقتدی صدر دے اسلامی تے امریکا مخالف نظریات نشر ہوندے سن،^[60] جیش المہدی دے نیم فوجی دستاں تے عراق وچ موجود امریکی افواج دے نال جھڑپاں دا آغاز ہو گیا۔ ایہ بحران امریکی فوج دے ٹینکاں دے کربلا، نجف تے کوفہ جداں شہراں وچ داخل ہونے تے اوتھ‏ے لڑائی تے جھڑپاں دا سبب بنا۔^[61] جس دے نتیجہ وچ سینکڑاں افراد مارے گئے۔ ۱۳۸۳ ش وچ اردیبہشت تو‏ں لیکر مرداد دے مہینے تک سپاہ مہدی تے امریکی و عراقی افواج دے درمیان متعدد جھڑپاں ہوئیاں۔ جس دے نتیجہ وچ شہر نجف دا محاصرہ کر لیا گیا تے امیر المومنین (ع) دے حرم نو‏‏ں نقصان پہنچیا تے عراق دے شیعہ نشین علاقےآں وچ بسنے والے دسیاں افراد جاں بحق ہوئے^[62] تے امیر المومنین علیہ السلام دے حرم وچ سپاہ مہدی نے اپنے سنگر بنا لئے۔^[63][64]آخر کار اس بحران دا حل آیت اللہ سیستانی دے اس وچ وارد ہونے تے اس مسئلہ اُتے انہاں دی طرف پیش دی گئياں امن پسند تجاویز تو‏ں کڈیا گیا تے ٦ شہریور ۱۳۸۳ ش نو‏‏ں اس دا سد باب ہو گیا۔ اس واقعہ دے بعد تو‏ں امیر المومنین علیہ السلام دے حرم تے مسجد کوفہ دی تمام تر ذمہ داریاں نو‏‏ں مرجعیت دے سپرد کر دتا گیا۔^[65]

داعش تو‏ں مقابلہ دی دعوت: آیت اللہ سیستانی نے عراقی شہر موصل دے سقوط تے داعش دے عراق دے مرکزی تے جنوبی علاقےآں دی طرف رخ کرنے دے بعد ملک و ملت تے مقدست دینی دے دفاع دے سلسلہ وچ واجب کفائی دا حکم دتا۔ تے جنگ کرنے دی توانائی رکھنے والے شہریاں نو‏‏ں دفاع تے مقابلہ دے لئے اسلحہ اٹھانے تے فوج دے نال ملحق ہونے دے لئے طلب کیتا۔^[66] آیت اللہ سیستانی دی اس خواہش دا شہر کربلا دے امام جمعہ تے آیت اللہ سیستانی دے نمایندہ عبد المہدی کربلیائی نے اعلان کیتا جے چہ ایہ حکم فتوی دی شکل وچ نئيں سی^[67] لیکن بعض تحلیل دے مطابق فتوی دے حکم وچ سی تے ایہ حکم سبب بنا کہ لاکھاں افراد داعش دے نال مقابلہ دے لئے عراقی افواج دے نال ملحق ہو گئے۔^[68][69]

آیت اللہ سیستانی تے پوپ فرانسس د‏‏ی ملاقات

شیعاں دے عظیم مرجع تقلید تے کیتھولک عیسائیاں دے سربراہ پوپ فرانسس نے سنیچر دے روز 27 فروری 2021 نو‏‏ں نجف وچ ملاقات کيت‏ی۔ ایہ ملاقات تقریبا پونے گھینٹے د‏‏ی سی۔ دونے مذہبی لیڈراں نے مختلف موضوعات اُتے گل کيتی۔ ^[70] ملاقات دے بعد پوپ نے ایہ بیان دتا کہ اوہ آیت اللہ سیستانی د‏‏ی شخصیت تو‏ں متاثر ہوئے نيں تے اوہ مسلم دنیا د‏‏ی اک ایداں دے شخص نال ملاقی ہوئے نيں جوکہ روحانی طور اُتے زیادہ مضبوط نيں۔^[71][72]

حوالے

1. Encyclopædia Britannica Online ID: https://www.britannica.com/biography/Ali-al-Sistani — subject named as: Ali al-Sistani — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — عنوان : Encyclopædia Britannica
2. «تصاویر-کمتردیده-شده-از-حضرت-آیت-الله-العظمی-سیستانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۵-۰۱-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۲۹.
3. «زندگی نامہ حضرت آیت اللہ سیستانی/ فقیہ ممتاز، متقی، منصف و آگاہ بہ زمان». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۳-۱۰-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۲۹.
4. «تصاویر-کمتردیده-شده-از-حضرت-آیت-الله-العظمی-سیستانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۵-۰۱-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
5. «جیون حضرت آیت اللہ سیستانی/ فقیہ ممتاز، متقی، منصف و آگاہ بہ زمان». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۳-۱۰-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۰۱-۱۷. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
6. زندگی‌نامه حضرت آیت الله سید علی حسینی سیستانی
7. زندگی‌نامه حضرت آیت الله سید علی حسینی سیستانی
8. زندگی‌نامه حضرت آیت الله سید علی حسینی سیستانی
9. زندگی‌نامه حضرت آیت الله سید علی حسینی سیستانی
10. زندگی‌نامه حضرت آیت الله سید علی حسینی سیستانی
11. زندگی‌نامه حضرت آیت الله سید علی حسینی سیستانی
12. زندگی‌نامه حضرت آیت الله سید علی حسینی سیستانی
13. زندگی‌نامه حضرت آیت الله سید علی حسینی سیستانی
14. زندگی‌نامه حضرت آیت الله سید علی حسینی سیستانی
15. سیستانی، منهاج الصالحین، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۵.
16. سیستانی، قاعدة لا ضرر و لا ضرار، قم، ۱۴۱۴ق
17. آیت الله العظمی سیستانی و اختلاف الحدیث
18. یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۳۱ق.
19. سیستانی، الرافد فی علم الاصول، ۱۴۱۴ق.
20. معرفی موسسه
21. موسسه امام علی (ع) - قم
22. موسسه فرهنگی آل البیت (ع) - استانبول
23. موسسه فرهنگی آل البیت (ع) - برلین
24. مرکز پژوهش‌های اعتقادی - قم
25. مرکز تحقیقات اسلامی المصطفیٰ (ص) – قم
26. مرکز احیای میراث اسلامی - قم
27. مرکز پژوهش‌های فلکی - نجومی - قم
28. مجتمع فرهنگی امام صادق (ع) - بیروت
29. صفحه معرفی سایت
30. مرکز جهانی اطلاع‌رسانی آل البیت (ع) - قم
31. پایگاه اینترندی الشیعه: al-shia.org
32. مرکز اطلاع‌رسانی آل البیت (ع) - شبکه نجف اشرف
33. مرکز اطلاع‌رسانی آل البیت (ع)- شبکه کربلا
34. مرکز اطلاع‌رسانی آل البیت (ع) - شبکه کاظمین
35. مراکز و موسست
36. کتابخانه تخصصی تفسیر و علوم قرآنی - قم
37. کتابخانه تخصصی علوم حدیث - قم
38. کتابخانه تخصصی فقه و اصول - قم
39. کتابخانه تخصصی فلسفه و کلام - قم
40. کتابخانه تخصصی ادبیات - قم
41. کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران - قم
42. مجتمع فرهنگی مسکونی مدینة العلم ـ نجف اشرف
43. مجتمع فرهنگی مسکونی حضرت آیت الله العظمی سیستانی (دام ظله) ـ قم
44. مجتمع مسکونی مهدیه - قم
45. مجتمع مسکونی ثامن الحجج (علیه السلام) ـ مشهد
46. مجتمع مسکونی امام هادی (ع) - قم
47. مدرسه علامه بلاغی - نجف اشرف
48. مدرسه دینی نجم الائمه - نجف اشرف
49. مدرسه قرآنی ـ کربلا
50. مدرسه حضرت رقیه (علیها السلام) برای ایتام ـ کربلا
51. درمانگاه خیریه امام صادق (علیه السلام) - قم
52. درمانگاه خیریه امام حسن مجتبی (علیه السلام) ـ ایلام
53. درمانگاه تخصصی امام حسین (علیه السلام) ـ کربلا
54. مرکز تخصصی و فوق تخصصی چشم پزشکی جواد الائمه (علیه السلام) ـ قم
55. مؤسسه رفاه اجتماعی العین
56. فتحی، «فقیهی برای همه اعصار
57. شیعه با وجود آیت الله سیستانی احساس عزت می‌کند
58. شیعه با وجود آیت الله سیستانی احساس عزت می‌کند
59. فتحی، «فقیهی برای همه اعصار
60. صالح، «ستارگان علمی و جهادی در عراق چه کسانی هستند؟
61. خداحافظی مقتدا صدر از سیاست؛ نگاهی به زندگی وی
62. درگیری خونین در نجف، ورود تانک‌های ارتش امریکا به کربلا
63. شروع و پایان جیش المهدی، گروه نظامی جریان صدر
64. ستارگان علمی و جهادی در عراق چه کسانی هستند؟
65. سفر درمنی حضرت آیت الله سیستانی؛ بازگشت به عراق و حل بحران نجف - بخش پایانی
66. نقش فتوای جهادی آیت الله سیستانی در جلوگیری از تجریه عراق
67. معموری، «نقش آیت الله سیستانی در افزایش مسئولیت اخلاقی در جنگ با داعش
68. نقش فتوای جهادی آیت الله سیستانی در جلوگیری از تجریه عراق
69. آیت الله سیستانی فتوای جهاد صادر کرد
70. https://apnews.com/article/pope-ayatollah-meeting-preparation-iraq-6ebc225f98c0f711f4e86227df34d517
71. https://apnews.com/article/pope-ayatollah-meeting-preparation-iraq-6ebc225f98c0f711f4e86227df34d517
72. https://www.ndtv.com/world-news/pope-francis-top-shiite-cleric-plead-for-peace-in-historic-iraq-encounter-2385583?amp=1&akamai-rum=off

باہرلے جوڑ

• آیت اللہ سیستانی دی باضابطہ ویب سائٹ
• وب‌گاہ رسمی شفقنا Archived 2013-01-21 at the وے بیک مشین

منابع

• آیت الله العظمی سیستانی و اختلاف الحدیث، سایت مباحثات، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آبان ۱۳۹۳ش،‌ تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹٦ش.
• آیت الله سیستانی فتوای جہاد صادر کرد، خبرگزاری رسا، تاریخ درج مطلب: ۲۳ خرداد ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۷ خرداد ۱۳۹٦ش.
• پایگاه اطلاع ‌رسانی الشیعہ
• خداحافظی مقتدا صدر از سیاست؛ نگاہی بہ زندگی وی، سایت دیپلماسی ایرانی، تاریخ درج مطلب: ۲۷ بهمن ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۷ خرداد ۱۳۹٦ش.
• درگیری خونین در نجف، ورود تانک‌ ہای ارتش امریکا به کربلا، سایت جامع فرهنگی مذہبی شہید آوینی، تاریخ درج مطلب: ۱۹ اردیبہشت ۱۳۸۳ش، تاریخ بازدید: ۱۷ خرداد ۱۳۹٦ش.
• درمانگاه تخصصی امام حسین (علیہ السلام) ـ کربلا، پایگاه اینترندی دفتر آیت الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد ۱۳۹٦ش.
• درمانگاه خیریہ امام حسن مجتبی (علیہ السلام) ـ ایلام، پایگاه اینترندی دفتر آیت الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد ۱۳۹٦ش.
• درمانگاه خیریہ امام صادق (علیہ السلام) - قم، پایگاه اینترندی دفتر آیت الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد ۱۳۹٦ش.
• زندگی‌ نامہ حضرت آیت الله سید علی حسینی سیستانی، سایت رسمی دفتر آیت الله سیستانی،‌ تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹٦ش.
• صالح، سہا، «ستارگان علمی و جہادی در عراق چہ کسانی هستند؟»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آذر ۱۳۹۴، تاریخ بازدید: ۱۷ خرداد ۱۳۹٦ش.
• سیستانی، سید علی، منہاج الصالحین، ج۱، قم، مکتب آیة الله العظمی السید السیستانی، ۱۴۱۵ق.
• سیستانی، سید علی، قاعدة لا ضرر و لا ضرار، قم، مكتب سماحة آيت الله العظمى السيد السيستانی، ۱۴۱۴ق.
• سیستانی، سید علی، الرافد فی علم الاصول، قم، مکتب آیت الله العظمی السید السیستانی، ۱۴۱۴ق.

باہرلے جوڑ

• آیت اللہ سیستانی د‏‏ی باضابطہ ویب سائٹ
• وب‌گاہ رسمی شفقناArchived 2013-01-21 at the وے بیک مشین