-ek

Podobna pisownia: eek • ee´ǩǩ • eeʹǩǩ • eeˊǩǩ • ek • ekk • eḱ • ÉK • ék

-ek (język polski)

wymowa:

IPA: [ɛk], AS: [ek]

​^?/i

znaczenia:

przyrostek

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	-ek	-ki / -kowie
dopełniacz	-ku / -ka	-ków
celownik	-kowi	-kom
biernik	-ek / -ka	-ki / -ków
narzędnik	-kiem	-kami
miejscownik	-ku	-kach
wołacz	-ku	-ki / -kowie

(1.1) tworzy zdrobnienia rzeczowników rodzaju męskiego

(1.2) tworzy rzeczowniki rodzaju męskiego od przymiotników^[1]

(1.3) chem. tworzy nazwy jednoatomowych anionów^[2]

(1.4) chem. tworzy nazwy bardziej elektroujemnych składników w związkach typu binarnego^[2]

(1.5) chem. tworzy nazwy homopoliatomowych oraz heteropoliatomowych anionów^[2]

odmiana:

(1.1-5)

 

przykłady:

(1.1) domek, piesek, Piotrek

(1.2) głupek, śmiałek

(1.3) wodorek, chlorek

(1.4) dichlorek

(1.5) trijodek, cyjanek

składnia:

kolokacje:

synonimy:

(1.1) -ik, -unio

(1.3-5) -ik

antonimy:

(1.1) -isko

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

przyr. -ka, -ko

związki frazeologiczne:

etymologia:

prasł. *-ъkъ^[3]

uwagi:

(1.1) Współcześnie używane głównie do tworzenia zdrobnień od wyrazów zakończonych na „-k”, „-g”, „-ch” i „-r”, wyrazów z ruchomym „e”, wyrazów z głoskami „-y-” i „-i-” w temacie oraz wyrazów rodzaju męskoosobowego^[4]. (Te ostatnie zazwyczaj w liczbie mnogiej są używane w postaci form deprecjatywnych). W innych przypadkach bardziej produktywny jest przyrostek „-ik”^[5].

Formy niektórych przypadków wyrazów utworzonych przy użyciu tego przyrostka zależą od konkretnego wyrazu.

Formą dopełniacza liczby pojedynczej jest zawsze „-ka” w wyrazach rodzaju męskozwierzęcego i męskoosobowego.

Formą biernika liczby pojedynczej jest zawsze „-ek” w wyrazach r. męskorzeczowego, „-ka” w wyrazach r. męskozwierzęcego i męskoosobowego.

Formą mianownika i wołacza liczby mnogiej jest zawsze „-ki” w wyrazach r. męskorzeczowego i męskozwierzęcego. W wyrazach r. męskoosobowego taka forma jest formą deprecjatywną, formą standardową jest „-kowie”.

Formą biernika liczby mnogiej jest „-ków” w wyrazach r. męskoosobowego, a w pozostałych – „-ki”.

zobacz słowa kończące się na „-ek”

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) le, et
• esperanto: (1.1) -et-
• francuski: (1.1) et
• jidysz: (1.1) ־יק (-ik)
• łaciński: (1.1) lus
• niemiecki: (1.1) -chen, -lein
• rosyjski: (1.1) -ок (-ёк, -ек), -ик
• włoski: (1.1) ello, etto

źródła:

1. Stanisław Szober, Gramatyka języka polskiego, PWN, Warszawa 1968, s. 124, 125.
2. red. Zofia Stasicka, Nomenklatura chemii nieorganicznej, Polskie Towarzystwo Chemiczne, Wrocław 1998
3. Krystyna Długosz-Kurczabowa, Stanisław Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2001, s. 357.
4. Hasło „-ek” w: Słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. Witold Doroszewski, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980, ISBN 83-01-03811-X, s. 151.
5. Hasło „-ik” w: Słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. Witold Doroszewski, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980, ISBN 83-01-03811-X, s. 210.

-ek (język czeski)

wymowa:

znaczenia:

przyrostek

(1.1) tworzy zdrobnienia rzeczowników rodzaju męskiego

odmiana:

przykłady:

(1.1) dar + -ek → dárek

składnia:

kolokacje:

synonimy:

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

przyr. -ka

związki frazeologiczne:

etymologia:

uwagi:

(1.1) Zazwyczaj występuje przy tym alternacja iloczasu samogłosek^[1].

zobacz słowa kończące się na „-ek”

źródła:

1. Elżbieta Szczepańska, Zdrobnienia dawniej i dziś – kilka uwag na materiale czeskim i polskim, „Bohemistyka” nr 4/2009, s. 251.