Zamek w Kruszwicy

Zamek w Kruszwicy – zamek królewski w Kruszwicy jest jednym z wielu budynków ufundowanych przez króla Kazimierza Wielkiego. Obecnie w stanie trwałej ruiny, w II połowie XVI wieku należał do starostwa kruszwickiego^[2].

Zamek kruszwicki

nr rej. A/866 z 9 lutego 1933[1]
Mysia Wieża na zamku w Kruszwicy
Państwo	Polska
Miejscowość	Kruszwica
Ukończenie budowy	XIV wiek
Położenie na mapie Polski Zamek kruszwicki
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Zamek kruszwicki
Położenie na mapie powiatu inowrocławskiego Zamek kruszwicki
Położenie na mapie gminy Kruszwica Zamek kruszwicki
Położenie na mapie Kruszwicy Zamek kruszwicki
52°40′19,69″N 18°19′37,93″E

Historia

Widok zamku w Kruszwicy w XVII wieku na rysunku Erika Dahlbergha (odbicie lustrzane)^[3]

Zamek został wybudowany w latach 1350–1355 z fundacji króla Kazimierza Wielkiego. Władca ten przebywał w Kruszwicy w latach 1358, 1359, 1365 i 1368^[4]. Do dziś z zamku przetrwała jedynie wieża, obecnie zwana potocznie Mysią Wieżą, wiązana z podaniem o Popielu, legendarnym władcy Polan lub Goplan. Zamek był siedzibą starostwa, władz sądowych i mieściło się w nim więzienie^[4].

Zamek został wzniesiony na nieregularnym planie z dwoma basztami po zachodniej stronie i bramą od strony wschodniej, i obwiedziony murem obronnym o wysokości 11 metrów. Warownia otoczona była fosą i częstokołem, a w północno-zachodnim narożniku wzniesiono wspomnianą ośmiokątną wieżę (zwaną później Mysią), pełniącą funkcję punktu obserwacyjnego i ostatniego punktu oporu. W ścianach wieży i pozostałościach murów obronnych zachowały się kule armatnie wystrzelone podczas oblężenia^[5].

Zamek spłonął w 1519 roku, po czym został odbudowany^[6]. Ponownie warownia spłonęła w 1591 roku^[4].

Zamek został zajęty przez Szwedów w 1655 roku i spalony przez nich w 1657 roku.

Dawny widok kruszwickiego zamku narysowany został przez Willema Swiddego i Erika Dahlbergha. Ten pierwszy został namalowany tuż po potopie szwedzkim. Rysunek był malowany we Lwowie z pamięci; autor pomylił Gopło z Wisłą. Drugi autor panoramy zamku opublikował rysunek w dziele Pufendorfa o czynach króla Karola Gustawa, które wydano w 1696 roku.

W 1861 roku trwała konserwacja wieży, w czasie której dobudowano schody na wieżę.

Wygląd

Budynek posiadał mur obronny o wysokości 4 metrów, zbudowany w dolnej części z bloków kamiennych połączonych zaprawą, a w górnej z cegły, do której przylegała gotycka, dwutraktowa budowla mieszkalna. Składała się ona w późniejszej fazie z kilku pomieszczeń połączonych korytarzem. Dobrze zachowały się partie piwniczne budynku, które kryją sklepienia kolebkowe. Na jednej ze ścian odkryto napis A.D. 1591 oraz inicjały. Prawdopodobnie data ta wiąże się z przebudową zamku. W pomieszczeniach zamkowych odkryto szereg cennych zabytków z okresu świetności budowli.

Przypisy

1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
2. Zenon Guldon, Rozmieszczenie własności ziemskiej na Kujawach w II połowie XVI w., Toruń 1964, s. 67.
3. Zdaniem historyków wizerunek ten jest odbiciem lustrzanym rzeczywistego wizerunku z tego okresu, co można stwierdzić po charakterystycznych elementach terenowych.
4. PiotrP. Pawlak PiotrP., Studia na stratygrafią i poziomami architektoniczno-użytkowymi zamku kruszwickiego, „Slavia Antiqua”, LXII, 2021, s. 375, ISSN 0080-9993.
5. Mysia Wieża w Kruszwicy [online], Wyborcza.pl Bydgoszcz, 2 lipca 2018 [dostęp 2022-01-13] (pol.).
6. Dzieduszycki W., Maciejewski M., Małachowicz M. (red.), Zamek Kruszwicki, Kruszwica 2014