Zagroda Wincentego Witosa

Zagroda Wincentego Witosa – obejście w Wierzchosławicach zbudowane przez Wincentego Witosa. W skład zagrody wchodzą: dom mieszkalny, budynek inwentarski, stodoła, spichrz oraz wolno stojąca piwnica z nadbudową. Od 1971 roku mieści się tutaj Muzeum Wincentego Witosa. Większość zabudowań zachowuje swój pierwotny charakter, jedynie budynek inwentarski (po rekonstrukcji) zaadaptowano na cele administracyjne i muzealne.

Zagroda Wincentego Witosa

muzeum

nr rej. [A-382] z 12.02.1995 oraz [A-1432/M] z 09.04.2015
Dom mieszkalny
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Wierzchosławice
Rozpoczęcie budowy	1905
Ukończenie budowy	1913
Pierwszy właściciel	Wincenty Witos
Położenie na mapie gminy Wierzchosławice Zagroda Wincentego Witosa
Położenie na mapie Polski Zagroda Wincentego Witosa
Położenie na mapie województwa małopolskiego Zagroda Wincentego Witosa
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego Zagroda Wincentego Witosa
50°02′23,56″N 20°51′20,71″E
Strona internetowa

Lokalizacja

Zagrodę zbudowano w północnej części podtarnowskich Wierzchosławic w województwie małopolskim. Położona jest przy drodze z Wojnicza do Radłowa, w pobliżu skrzyżowania z szosą prowadzącą do przysiółka Dwudniaki. Znajduje się na małopolskim szlaku architektury drewnianej. Od rodzinnego domu (miejsca urodzin) Wincentego Witosa dzieli ją około 500 m.

Historia

Wincenty Witos w swojej zagrodzie (lata 30. XX wieku)

Wincenty Witos urodził się 21 stycznia 1874 roku w domu rodzinnym Witosów w Wierzchosławicach. Pochodził z biednej rodziny chłopskiej, która posiadała dwumorgowe gospodarstwo. Był wybitnym politykiem II Rzeczypospolitej, czołowym działaczem ruchu ludowego, trzykrotnie sprawował funkcję premiera Rzeczypospolitej Polskiej.

Niezabudowany grunt o powierzchni 24 arów, na którym zbudowano zagrodę, był posagiem żony Wincentego Witosa, Katarzyny. Budowa zagrody rozpoczęła się w 1905 roku i trwała osiem lat^[1]. W domu zamieszkali Witosowie z córką Julią. Witos w czasie procesu brzeskiego, obawiając się utraty majątku, przekazał formalnie obejście swej jedynej córce. Po śmierci Katarzyny i Wincentego Witosów w domu mieszkała ich córka z rodziną. Od lat 60. XX wieku działacze ludowi wraz z rodziną czynili starania o objęcie opieką spuścizny po przywódcy ruchu ludowego. Ostatnią właścicielką gospodarstwa z rodziny Wincentego Witosa była jego wnuczka, która przekazała najpierw część domu^[2], a później zagrodę na cele muzealne. Muzeum w zagrodzie Wincentego Witosa utworzono w 1971 roku, kierowniczką została jego wnuczka Joanna Steindel^[3]. W latach 1995–1997 wszystkie budynki zagrody zostały wyremontowane^[4].

Zabudowania

Pięć budynków ustawiono w czworobok wokół podwórza. Pierwotnie były to: dom mieszkalny, budynek inwentarski (nazywany stajnią lub oborą), stodoła, spichrz oraz piwnica z nadbudową. Wszystkie budynki, zbudowane z drewna, mają konstrukcję zrębową. Dwuspadowe dachy budynków kryte są dachówką. W domu – układ wnętrz dwutraktowy z sienią, przebiegającą na osi środkowej budynku. Znajdują się w nim cztery izby^[4].

Od ogrodu i sadu zabudowania oddziela drewniany płot, całość otacza ogrodzenie wykonane ze stalowej siatki.

Muzeum Wincentego Witosa

Fragment ekspozycji w Muzeum Wincentego Witosa

Muzeum Wincentego Witosa jest oddziałem Muzeum Ziemi Tarnowskiej w Tarnowie. Placówkę muzealną utworzono 27 grudnia 1971 roku uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie pod nazwą Dom Wincentego Witosa w Wierzchosławicach. Inicjatorami utworzenia muzeum byli działacze ludowi ze Stanisławem Mierzwą na czele oraz rodzina Wincentego Witosa. Pierwszą kierowniczką muzeum została wnuczka Wincentego Witosa, Joanna Steindel. Początkowo muzeum podlegało merytorycznie Muzeum Etnograficznemu w Krakowie i Muzeum Historycznemu Miasta Krakowa. Po reformie administracyjnej w 1975 roku zostało włączone w struktury Muzeum Okręgowego w Tarnowie^[5].

W domu mieszkalnym utrzymano autentyczny wygląd wnętrz. W gabinecie Wincentego Witosa zachowały się meble, dokumenty i rzeczy osobiste trzykrotnego premiera II Rzeczypospolitej. W domu można też zobaczyć izbę czarną (kuchnię) i pokój pani domu z okresu międzywojennego^[6].

W zaadaptowanym budynku inwentarskim (stajni) znajduje się wystawa przedstawiająca biografię Wincentego Witosa, a także izba z pamiątkami po jego współpracowniku Stanisławie Mierzwie^[2]. W stodole zgromadzono narzędzia i sprzęty rolnicze używane w gospodarstwie rolnym przez Witosa. W spichlerzu tzw. małej stodole umieszczono kolekcję historycznych sztandarów organizacji ludowych, najstarszym okazem jest sztandar tarnowskiego zarządu powiatowego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast” z 1928 roku^[7].

Muzeum organizuje zajęcia edukacyjne dla uczniów^[8].

Druga część muzeum mieści się w rodzinnym domu, w którym Wincenty Witos się urodził.

Osobny artykuł: Stary Dom w Wierzchosławicach.