Loading AI tools
rosyjski i amerykański pisarz, dramaturg, scenarzysta filmowy Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wasilij Pawłowicz Aksionow (ros. Василий Павлович Аксёнов; ur. 20 sierpnia 1932 w Kazaniu, Tatarska ASRR, zm. 6 lipca 2009 w Moskwie, Rosja) – rosyjski i amerykański pisarz, dramaturg filmowy, scenarzysta. Syn pisarki Jewgieniji Giznburg.
 Fotografia (od lewej) W. Aksionowa i W. Niekrasowa w Orleanie, 1983 | |
| Imię i nazwisko |
Wasilij Pawłowicz Aksionow |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Język | |
| Alma Mater |
I Leningradzki Instytut Medycyny |
| Dziedzina sztuki |
proza, publicystyka, scenariusz, autobiografia |
| Muzeum artysty |
Muzeum W. Aksionowa w Kazaniu |
| Ważne dzieła | |
| |
| Odznaczenia | |
  | |
Ojcem Wasilija Aksionowa był członek biura komitetu obwodowego WKP(b) Tatarskiej ASRR Paweł Aksionow, a matką wykładowca Uniwersytetu Kazańskiego, filolog rosyjska i dziennikarka Jewgienija Ginzburg. Oboje rodzice w lutym – kwietniu 1937 r. zostali aresztowani przez NKWD w ramach wielkiej czystki i skazani na 10 lat więzienia i obozu[1]. Przyrodnie rodzeństwo Wasilija – córka Pawła – Maja oraz syn Jewgenii – Aleksiej[2] – trafiło pod opiekę dalszej rodziny, natomiast sam Wasilij, po odmowie władz przekazania go pod opiekę babć, został przymusowo umieszczony w specjalnym, znajdującym się w Kostromie, domu dziecka dla dzieci osób skazanych. W 1938 roku odszukał go tam wujek ze strony ojca i zabrał pod swoją opiekę. Następnie do 1948 r. Wasilij mieszkał u Moti Aksionowej (krewnej ze strony ojca). W tym roku jego matka, uwolniona po zakończeniu wyroku w łagrach na Kołymie, lecz skierowana na bezterminowe osiedlenie w Magadanie, uzyskała po wielokrotnych wnioskach do NKWD zgodę na to, aby syn mógł z nią zamieszkać. Wydarzenia te – spotkanie z matką i młodość przyszłego pisarza w Magadanie – zostały opisane zarówno przez Jewgienię Ginzburg w książce wspomnieniowej o latach spędzonych w łagrach i na zesłaniu „Stroma ściana” (Крутой маршрут)[3], jak i przez Wasilija – w powieści autobiograficznej „Oparzenie” (Ожог).
W 1956 r. ukończył studia na 1. Leningradzkim Instytucie Medycznym i zgodnie z nakazem pracy miał być lekarzem na statkach żeglugi wielkiej. Ostatecznie pracy tej nie otrzymał, gdyż pomimo zrehabilitowania w tym czasie obojga jego rodziców nie zostało mu przyznane zezwolenie na wyjazdy zagraniczne. Zamiast tego został lekarzem ds. kwarantanny na północy ZSRR, w Karelii, później w porcie handlowym w Leningradzie oraz w szpitalu gruźliczym w Moskwie (są źródła mówiące o tym, że był konsultantem w Moskiewskim Instytucie Naukowo-Badawczym Gruźlicy).
Pracując jako lekarz Aksionow zaczął pisać opowiadania. W 1956 spotkał się z Władimirem Pomierancewem, który uznał kilka z jego utworów za interesujące i przekazał je Walentinowi Katajewowi, redaktorowi naczelnemu młodzieżowego miesięcznika Junost'. Katajew skierował do publikacji w 1958 dwa opowiadania: „Pochodnie i drogi”' (Факелы и дороги) oraz „Półtorej jednostki lekarskiej” (Полторы врачебных единицы).
W 1960 roku ukazuje się w Junosti napisana rok wcześniej opowieść (według T. Klimowicza powieść) o młodych lekarzach pod tytułem „Koledzy” (Коллеги) autorstwa Aksionowa. Utwór zwrócił uwagę krytyki literackiej i odniósł sukces czytelniczy, a wkrótce został uznany za prekursora rosyjskiej prozy młodzieżowej. W następnym roku w tym samym miesięczniku – pisarz był już w tym czasie członkiem jego redakcji – opublikowano powieść „Gwiezdny bilet” (Звездный билет) o przedstawicielach pokolenia – nazywanych w prasie komsomolskiej bikiniarzami (stiliagami) – moskiewskiego festiwalu młodzieży i studentów. Oba utwory były napisane stylem spowiedzi i korzystały ze slangu młodzieży rosyjskiej początku lat 60. XX wieku. W związku z nimi pojawił się termin sześćdziesiątnicy (шестидесятники) użyty przez krytyka Stanisława Rassadina.
Kolejne utwory Aksionowa były nadal publikowane w Junosti. Od połowy dekady w jego utworach zaczęły pojawiać się elementy absurdu, groteski, surrealizmu, baśni i fantastyki.
W 1972 roku, wspólnie z Owidiem Aleksandrowiczem Gorczakowem i Grigorijem Michajłowiczem Pożenianem, pod pseudonimem Griwadij Gorpożaks, będącym kombinacją imion i nazwisk współautorów, napisał parodię powieści szpiegowskiej „Dżin Grin – niedotykalny”. Było to już w okresie, w którym przestano wydawać jego utwory, a oficjalna ocena jego twórczości była coraz ostrzejsza, łącznie z określeniami, iż jest nieradziecka i nieludowa. Sam pisarz pisał kolejne utwory, jak np. powieści „Wyspa Krym” czy „Oparzenie”, bez zamiaru publikacji w ZSRR. Począwszy od 1977 roku dzieła Aksionowa zaczęły się ukazywać poza ZSRR, głównie w USA.
W 1978 wsparł pomysł Wiktora Jerofiejewa i czynnie przyłączył się do opracowania, a następnie wydania w 1979 roku w samizdacie bezdebitowego almanachu MetrOpol. W związku z wykluczeniem ze Związku Pisarzy ZSRR biorących udział w wydaniu almanachu Jewgienija Popowa i Wiktora Jerofiejewa, Aksionow sam wystąpił z tej organizacji.
Po wyjeździe w 1980 roku na zaproszenie do USA został wraz z żoną Mają Karmen pozbawiony obywatelstwa ZSRR.
Pozbawienie obywatelstwa zmusiło pisarza do zamieszkania na stałe w USA – trwało to do 2004 roku. W tym okresie wykładał literaturę rosyjską na kilku uczelniach: w instytucie Kennana (1981–1982), uniwersytecie Waszyngtona (1982–1983), Goucher College w Towson w stanie Maryland (1983–1988), George Mason University w Fairfax w Wirginii (1988–2009). W latach 1980–1991 współpracował z radiem „Swoboda”.
Podczas pobytu w USA zostały wydane jego dotychczas niepublikowane utwory, a także powstałe już na emigracji. Aksionow w 1989 roku napisał po angielsku powieść „Żółtko jajka” – po czym dokonał jej autorskiego tłumaczenia na rosyjski.
W 1989 roku odwiedził ZSRR na zaproszenie amerykańskiego ambasadora Jacka Matlocka. Rok później odzyskał obywatelstwo radzieckie. Pracował wtedy nad trylogią o trzech pokoleniach rosyjskich inteligentów XX wieku „Moskiewska saga” – ukończył ją w 1992. Utwór ten zaznaczył zmianę stylu pisarza w kierunku języka epopei.
W 1993 roku podczas kryzysu z Radą Najwyższą opowiedział się po stronie prezydenta Jelcyna.
W 2004 osiedlił się w Biarritz we Francji, ale często przebywał w Rosji. Za opublikowaną w miesięczniku „Oktiabr'” powieść „Wolterianie i wolterianki” otrzymał w 2004 roku rosyjską nagrodę Bookera. W tym samym roku A. Barszczewski nakręcił serial telewizyjny według trylogii „Moskiewska saga”.
Po udarze mózgu 15 stycznia 2008 roku był długotrwale leczony (m.in. przeszedł operację tętnicy szyjnej) w szpitalu Sklifosowskiego, ale do zdrowia nie powrócił i zmarł w szpitalu. Pochowany został na cmentarzu Wagańkowskim w Moskwie.
Poniżej podane są utwory Aksionowa według roku ich powstania (T. Klimowicz w kilku przypadkach podaje inne dane):
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
