Loading AI tools
stan Stanów Zjednoczonych Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Maryland (ⓘwymowa:/ˈmɛrələnd/) – stan Stanów Zjednoczonych na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego.
| stan | |||||
| 7. stan od 28 kwietnia 1788 | |||||
 | |||||
| |||||
| Dewiza: Fatti maschii, parole femine | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
US-MD | ||||
| Gubernator |
Wes Moore (D) | ||||
| Powierzchnia |
32 131 km²[1] | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
244 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | |||||
| Języki urzędowe |
de iure brak | ||||
Położenie na mapie USA.svg) | |||||
| Strona internetowa | |||||
Jest jednym z 13 stanów założycielskich. Od południa graniczy z Dystryktem Kolumbii, Wirginią i Wirginią Zachodnią, od wschodu z Delaware, a od północy z Pensylwanią.
Zatoka Chesapeake dzieli stan na dwie części – wschodnią – nizinną i zachodnią – wyżynną, łagodnie wznoszącą się w kierunku Appalachów.
Stan zajmuje powierzchnię całkowitą 32 133,15 km², z czego 25 314,08 km² to powierzchnia lądowa, a 6819,07 km² (21,2%) stanowią wody śródlądowe. Najwyższym wzniesieniem w stanie jest szczyt Hoye Crest na górze Backbone Mountain w hrabstwie Garrett, o wysokości 1024 m n.p.m. Najniższy punkt lądowy stanu położony jest na poziomie morza na brzegach zatoki Chesapeake oraz Oceanu Atlantyckiego. Najniższy punkt w granicach administracyjnych stanu położony jest na dnie zatoki Chesapeake, około 53 m pod poziomem morza, około 1,6 km na południowy zachód od południowego brzegu wyspy Kent w hrabstwie Queen Anne’s i określany jako Bloody Point Hole[3].
Topografia stanu Maryland jest zróżnicowana, dlatego czasami stan określa się mianem „Ameryki w miniaturze”[4]. Stan posiada linię brzegową o długości około 12 420 km, z czego 11 175 km to linia brzegowa zatoki Chesapeake[5]. Wschodnia część stanu ma charakter nizinny i położona jest na półwyspie Delmarva, wchodzącym w skład Niziny Atlantyckiej. Środkowa część stanu leży na obszarze wyżyny Piedmont, zaś na zachodzie znajdują się pasma górskie Pasma Błękitnego oraz gór Allegheny, wchodzących w skład systemu górskiego Appalachów.
Główne rzeki stanu to Patapsco, Patuxent, Potomak oraz Susquehanna.
W Maryland nie istnieje ani jedno naturalne jezioro, ponieważ procesy geologiczne w tym stanie nie sprzyjały powstawaniu jezior. Jako że lodowce nie występowały na tym obszarze podczas ostatniej epoki lodowcowej, w Maryland nie ma jezior polodowcowych. Wszystkie istniejące obecnie zbiorniki wodne w Maryland zostały stworzone sztucznie przez człowieka poprzez zatamowanie rzek. Choć niektóre z nich nazywane są jeziorami, jak na przykład jezioro Deep Creek Lake czy jezioro Lake Habeeb, to wszystkie są zbiornikami retencyjnymi. Największymi zbiornikami wodnymi w stanie są rezerwuar Conowingo Reservoir na rzece Susquehanna o powierzchni 34,65 km² i pojemności ponad 382 mln m³ oraz Deep Creek Lake o powierzchni 15,78 km² i pojemności ponad 127 mln m³. Poniższe zestawienie obejmuje zbiorniki wodne w Maryland o powierzchni ponad 3 km²[6].
| Nazwa | Położenie | Rzeka | Przeznaczenie | Powierzchnia (km²) | Maksymalna pojemność (mln m³) |
|---|---|---|---|---|---|
| Conowingo Reservoir | hrabstwa Cecil i Harford, Pensylwania | Susquehanna | Elektrownia wodna | 34,65 | 382 |
| Deep Creek Lake | hrabstwo Garrett | Deep Creek (dopływ rzeki Youghiogheny) | Elektrownia wodna, rekreacja | 15,78 | 127 |
| Liberty Reservoir | hrabstwa Baltimore i Carroll | North Branch Patapsco River | zasoby wody dla miasta Baltimore | 12,57 | 218 |
| Youghiogheny River Reservoir | hrabstwo Garrett, Pensylwania | Youghiogheny | zbiornik przeciwpowodziowy, elektrownia wodna | 11,33 | 186 |
| Loch Raven Reservoir | hrabstwo Baltimore | Gunpowder | zasoby wody dla miasta Baltimore | 9,71 | 113 |
| Prettyboy Reservoir | hrabstwo Baltimore | Gunpowder | zasoby wody dla miasta Baltimore | 6,07 | 111 |
| Jennings Randolph Lake | hrabstwo Garrett | North Branch | zbiornik przeciwpowodziowy | 3,90 | 161 |
| Triadelphia Reservoir | hrabstwo Montgomery | Patuxent | Elektrownia wodna | 3,24 | 39 |
| Rocky Gorge | hrabstwo Montgomery | Patuxent | zasoby wody dla okolic Waszyngtonu | 3,13 | 27 |
W Maryland znajduje się 45 parków stanowych, z których największy, park stanowy Gunpowder Falls w hrabstwie Baltimore, zajmuje powierzchnię 74,87 km².
Na terenie stanu Maryland znajduje się 157 miast (city lub town) i wsi (village), w tym jedno o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 23 powyżej 10 000 mieszkańców, a 97 powyżej 1000 mieszkańców (2022 r.)[7].
Lista miast zamieszkanych przez 2000 lub więcej osób (2022 r.)[7]:
Wschodnia część Marylandu znajduje się w klimacie wilgotnym subtropikalnym (Cfa w Klasyfikacji klimatów Köppena), natomiast w jego zachodniej części występuje klimat oceaniczny (Cfb w Klasyfikacji klimatów Köppena)[8].
Według szacunków United States Census Bureau, ludność stanu Maryland w roku 2020 wynosiła 6 177 224[2]. Liczba ludności rośnie: w 2010 roku wynosiła 5 773 552[9], a w 2000 roku 5 296 486 mieszkańców[10].
Stan Maryland podzielony jest na 23 hrabstwa oraz miasto Baltimore, które zostało wyodrębnione w 1851 roku z hrabstwa Baltimore i posiada status równoważny hrabstwu, nie wchodząc w skład żadnego z nich. Największym hrabstwem pod względem liczby ludności jest hrabstwo Montgomery, a największym hrabstwem pod względem powierzchni lądowej jest hrabstwo Frederick.
Pierwsi ludzie przybyli na tereny obecnego Maryland około 10 tysięcy lat p.n.e. wraz z zakończeniem ostatniej epoki lodowcowej. Głównym źródłem pożywienia plemion koczowniczych zamieszkujących te tereny około 1500 lat p.n.e. były ostrygi. Pierwsze indiańskie przedmioty gliniane pochodzą z okresu około 1000 lat p.n.e. Około roku 800 n.e. Indianie udomowili pierwsze rośliny, a do polowań na zwierzęta zaczęli korzystać z łuków i włóczni. Ślady pierwszych stałych indiańskich wiosek pochodzą z XII wieku.
Pierwszym znanym Europejczykiem u brzegów Maryland był pływający pod banderą angielską wenecki żeglarz John Cabot, który w 1498 roku dotarł do wybrzeży obecnego hrabstwa Worcester. W 1524 roku włoski podróżnik Giovanni da Verrazzano wpłynął do zatoki Chesapeake. Dokładniejszej eksploracji zatoki dokonał w 1572 roku hiszpański gubernator kolonii Floryda, Pedro Menéndez de Avilés. W 1608 roku zatokę zbadał również angielski kolonizator z pobliskiego Jamestown, John Smith. Pierwsze przedmioty europejskie w Maryland w kontekście archeologicznym pochodzą z lat 20. XVII wieku.
Prowincja oficjalnie powstała 20 czerwca 1632 roku, gdy król Anglii Karol I Stuart nadał ją baronowi Baltimore, Cæciliusowi Calvertowi. Nazwa „Maryland” została nadana na cześć Henrietty Marii Burbon, żony króla Karola, kiedy 25 marca 1634 roku przybyli tu pierwsi koloniści[11]. W 1649 roku uchwalono akt o tolerancji religijnej wprowadzający równość praw dla wszystkich chrześcijan.
Dane z 2014 r.[12]:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg)
