Toksyczność

Toksyczność – cecha substancji chemicznych polegająca na powodowaniu zaburzeń funkcji lub śmierci komórek żywych, narządów lub całych organizmów po dostaniu się w ich pobliże. Substancje te mogą wywierać działanie trujące po wchłonięciu ich m.in. drogą doustną, oddechową lub w wyniku absorpcji przez skórę.

Standardowe oznaczenie substancji toksycznej na obszarze Unii Europejskiej, wprowadzone przez Dyrektywę 67/548/EWG

Toksyczność to działanie niepożądane wynikające z reakcji chemicznych, fizykochemicznych pomiędzy związkiem chemicznym, który wniknął do ustroju, a układem biologicznym (DNA, enzymy).

Parametr LD

Aby ilościowo oceniać i porównywać toksyczne działanie substancji, stworzono parametr dawki śmiertelnej LD (z ang. lethal dose – „dawka śmiertelna”). Najczęściej używa się wartości LD₅₀, czyli takiej dawki ksenobiotyku, która wywołuje śmierć połowy populacji zwierząt doświadczalnych, którym podano daną substancję. Innym parametrem, stosowanym dla substancji gazowych, jest stężenie śmiertelne we wdychanym powietrzu, oznaczane skrótem LC (z ang. lethal concentration – „stężenie śmiertelne”).

Na podstawie badań toksyczności ostrej na zwierzętach, Hodge i Sterner sklasyfikowali substancje toksyczne, dzieląc je na 6 grup, w zależności od LD₅₀:

Stopień toksyczności	Nazwa	Doustne LD50 (g/kg masy ciała); szczury	Skórne LD50 (g/kg masy ciała); króliki	Inhalacyjne LD50 (ppm – części na milion); szczury	Prawdopodobna dawka śmiertelna dla dorosłego człowieka w gramach
1	Nadzwyczaj toksyczna	≤0,001	≤0,005	≤10	≈0,065
2	Bardzo toksyczna	0,05	0,043	100	4
3	Średnio toksyczna	0,5	0,34	1000	30
4	Słabo toksyczna	5,0	2,81	10 000	250
5	Praktycznie nietoksyczna	15,0	22,6	100 000	1000
6	Stosunkowo nieszkodliwa	>15,0	>22,6	>100 000	>1000

Klasyfikacja działania toksycznego substancji chemicznej po podaniu dożołądkowym stosowana w krajach wspólnoty europejskiej. Metoda klasyczna.

Zakres LD50 (mg/kg masy ciała)	Klasa toksyczności
LD50 < 25	Bardzo toksyczna
25 < LD50 < 200	Toksyczna
200 < LD50 < 2000	Szkodliwa
2000 < LD50	Nieklasyfikowana

Do najbardziej znanych trucizn należą: arszenik (ma LD₅₀ = 20 mg/kg), cyjanowodór (ma LD₅₀ = 1,5 mg/kg). Dla porównania LD₅₀ chlorku sodu wynosi 3000 mg/kg^[1], a dla THC LD₅₀ = 1259 mg/kg^[2].

Zobacz też

Zobacz hasło toksyczność w Wikisłowniku

• toksykologia
• toksykometria