Język tamilski

Język tamilski (tamil), tamilski: தமிழ் (tamizh) – język z rodziny drawidyjskiej, jej grupy południowej. Drugi, obok języka telugu, pod względem liczby użytkowników język tej rodziny – posługuje się nim około 65 mln Tamilów. Zamieszkują oni głównie południowoindyjski stan Tamil Nadu (60 mln) oraz wyspę Cejlon (4 mln). Językiem tym posługuje się także ponad milion emigrantów tamilskich w Malezji i Singapurze. Język urzędowy Singapuru, Sri Lanki i stanu Tamil Nadu.

தமிழ்

Obszar	głównie Indie i Sri Lanka
Liczba mówiących	ok. 68 mln
Pismo/alfabet	tamilskie
Klasyfikacja genetyczna
Języki drawidyjskie Języki południowodrawidyjskie Język tamilski
Status oficjalny
język urzędowy	Indie (Tamil Nadu), Sri Lanka, Singapur
Ethnologue	2 prowincjonalny↗
Kody języka
ISO 639-1	ta
ISO 639-2	tam
ISO 639-3	tam
IETF	ta
Glottolog	tami1289
Ethnologue	tam
GOST 7.75–97	там 655
WALS	tsp, tml
Występowanie
Zasięg języka tamilskiego
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wikipedia w języku tamilskim Słownik języka tamilskiego w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Tamilski język literacki wykształcił się już w I w. n.e. Do zapisu używa się odrębnego pisma południowoindyjskiego (pisma tamilskiego).

System fonologiczny

Samogłoski

	Krótkie			Długie
	Przednie	Centralne	Tylne	Przednie	Centralne	Tylne
Wysokie	i		u	iː		uː
	இ		உ	ஈ		ஊ
Średnie	e		o	eː		oː
	எ		ஒ	ஏ		ஓ
Niskie		a		(ai)	aː	(aw)
		அ		ஐ	ஆ	ஒள

Spółgłoski

W przeciwieństwie do większości języków indyjskich, w tamilskim nie ma rozróżnienia spółgłosek przydechowych i nieprzydechowych. W poniższej tabelce podano fonemy języka tamilskiego wraz z odpowiadającymi im znakami graficznymi w alfabecie tamilskim. W nawiasach obok podstawowej formy fonemu podano tzw. alofony, czyli najważniejsze warianty danego dźwięku.

	Wargowe	Zębowe	Dziąsłowe	Retrofleksywne	Podniebienne	Tylnojęzykowe
Zwarte	p (b)	t̪ (d̪)		ʈ (ɖ)	ʨ (ʥ)	k (g) (x)
	ப	த		ட	ச	க
Nosowe	m	n̪	ṉ	ɳ	ɲ	ŋ
	ம	ந	ன	ண	ஞ	ங
Uderzeniowe		ɾ̪
		ர
Drżące			r
			ற
Półotwarte centralne	ʋ			ɻ	j
	வ			ழ	ய
Półotwarte Boczne		l̪		ɭ
		ல		ள

W zależności od pozycji w wyrazie, poszczególne grafemy mogą oznaczać różne dźwięki. Podobnie jak w wielu innych językach, sąsiadujące ze sobą spółgłoski wykazują skłonność do upodobnienia pod względem miejsca i sposobu artykulacji. Wyrazy zapożyczone (zwykle z sanskrytu lub angielskiego) zazwyczaj zachowują wymowę języka pierwotnego, np. bas z ang. bus. Poniższa tabelka przedstawia wykaz grafemów spółgłoskowych i odpowiadające im dźwięki:

Grafem		Wymowa		Przykłady
க்	k	k	w nagłosie i przy podwojeniu bezdźwięcznie, jak polskie k	கால் kāl [kɑːl] „stopa”, பக்கம் pakkam [ˈpakːʌm] „strona”
		g	po spółgłoskach nosowych dźwięcznie, jak polskie g	நாங்கள் nāṅkaḷ [ˈn̪ɑːŋɡəɭ] „my”
		x	między samogłoskami tylnymi i centralnymi jak polskie ch	போகும் pōkum [ˈpoːxum] „pójdzie”
		ɣ	między samogłoskami przednimi dźwięcznie jak h w "Bohdan"	செய்கிறேன் ceykiṟēṉ [ˈsejɣireːn] „robię”
ங்	ṅ	ŋ	jak ng w ang. sing	இங்கே iṅkē [ˈiŋɡeː] „tutaj”
ச்	c	s	w nagłosie i między samogłoskami bezdźwięcznie jak polskie s	சோறு cōṟu [ˈsoːrɯ] „gotowany ryż”, பசி paci [ˈpasi] „głód”
		ʨ	przy podwojeniu jak polskie ć	பேச்சு pēccu [ˈpeːʨɯ] „mowa”
		ʥ	po spółgłosce nosowej jak polskie dź	கொஞ்சம் koñcam [ˈkɔɲʥʌm] „trochę”
ஞ்	ñ	ɲ	jak polskie ń	பஞ்சு pañcu [ˈpaɲʒɯ] „bawełna”, ஞாபகம் ñāpakam [ˈɲɑːbəxʌm] „wspomnienie”
ட்	ṭ	ʈ	w nagłosie (jedynie wyrazów zapożyczonych) oraz przy podwojeniu jako bezdźwięczna spółgłoska retrofleksywna (t z wygiętym do tyłu językiem)	டீ ṭī [ʈiː] ang. „tea”, கட்டு kaṭṭu [ˈkaʈːɯ] „wiązać”
		ɖ	po spółgłoskach nosowych oraz między samogłoskami wymawiana jako d z wygiętym do tyłu językiem	ஆண்டு āṇṭu [ˈɑːɳɖɯ] „rok”, படம் paṭam [ˈpaɖʌm] „obraz”
ண்	ṇ	ɳ	retrofleksywne (wymawiane z wygiętym do tyłu językiem) n	பணம் paṇam [ˈpaɳʌm] „pieniądze”
த்	t	t̪	w nagłosie i przy podwojeniu jak polskie t	தாய் tāy [t̪ɑːj] „matka”, சத்தம் cattam [ˈsat̪ːʌm] „upadek”
		d̪	po spółgłoskach nosowych wymawiane dźwięcznie, jak polskie d	அந்த anta [ˈan̪d̪ə] „tamten”
		ð	między samogłoskami jak th w ang. the	மாதம் mātam [ˈmɑːðʌm] „miesiąc”
ந்	n	n̪	jak polskie n	நான் nāṉ [n̪ɑːn] „ja”
ப்	p	p	w nagłosie i przy podwojeniu jak polskie p	பல் pal [pal] „ząb”, உப்பு uppu [ˈupːɯ] „sól”
		b	po spółgłoskach nosowych wymawiane dźwięcznie, jak polskie b	பாம்பு pāmpu [pɑːmbɯ] „wąż”
		β	między samogłoskami wymawiane dźwięcznie	தீபம் tīpam [ˈt̪iːβʌm] „lampa”
ம்	m	m	jak polskie m	மீன் mīṉ [miːn] „ryba”
ய்	y	j	jak polskie j	யார் yār [jɑːɾ] „kto”
ர்	r	ɾ	jak polskie r z jednym uderzeniem czubka języka	அரை arai [ˈaɾai̯] „połowa”
ல்	l	l	jak polskie l	காலம் kālam [ˈkɑːlʌm] „czas”
வ்	v	ʋ	podobne do polskiego w	வானம் vānam [ˈʋɑːnʌm] „niebo”
ழ்	ḻ	ɻ	spółgłoska retrofleksyjna dźwięczna, brzmiąca pośrednio między polskim ż, l i „angielskim” r	வழி vaḻi [ˈʋaɻi] „droga”
ள்	ḷ	ɭ	retrofleksyjne l	நீளம் nīḷam [ˈn̪ɨːɭʌm] „długość”
ற்	ṟ	r	między samogłoskami jako "wibrujące" r z kilkoma uderzeniami czubkiem języka	அறை aṟai [ˈarai̯] „pokój”
		tːr	przy podwojeniach wymawiane jako połączenie dziąsłowego t i r	காற்று kāṟṟu [ˈkɑːtːrɯ] „wiatr”
		dr	po nosowych wymawiane jako połączenie dziąsłowego d i r	பன்றி paṉṟi [ˈpandri] „świnia”
ன்	ṉ	n	dziąsłowe n	பூனை pūṉai [ˈpuːnai̯] „kot”
ஜ்	j	ʥ	jak polskie dź	ஜாதி jāti [ˈʤɑːði] „kasta”
ஷ்	ṣ	ʂ	retrofleksywne (wymawiane z odgiętym do tyłu językiem) sz	கஷ்டம் kaṣṭam [ˈkaʂʈʌm] „trudność”
ஸ்	s	s	jak polskie s	புஸ்தகம் pustakam [ˈpustʌxʌm] „książka”
ஹ்	h	ɦ	dźwięczne h	ஹஜி haji [ˈɦaʤi] „hadżdżi”
ஃ	ḵ	h	przydech krtaniowy, jak angielskie h w have	அஃறிணை aḵriṇai [ˈahrɨɳɛi̯] „rodzaj nijaki”

Morfologia

Z punktu widzenia typologicznego tamilski jest językiem aglutynacyjnym, relacje gramatyczne odzwierciedlane są za pomocą systemu sufiksów i postpozycji.

Składnia

Tamilski jest językiem typu SOV, czyli czasownik występuje zwykle na końcu zdania. Jednak składnia języka jest dość elastyczna i może on pojawiać się także w innych miejscach, powodując subtelne różnice w znaczeniu.

Tamilski preferuje postpozycję w stosunku do prepozycji. Podmiot zdania nie musi być wyrażony bezpośrednio (podmiot gramatyczny), może pozostać domyślny. Nie jest też obowiązkowe występowanie zarówno orzeczenia, jak i dopełnień. Zdanie może składać się jedynie z czasownika (np. muṭintuviṭṭatu – ukończony) lub tylko z podmiotu i dopełnienia (atu eṉ vīṭu – to [jest] mój dom). Język tamilski nie posiada łącznika, a więc formy osobowej czasownika być, służącej do łączenia cech obiektu z samym obiektem w ramach zdania.

Słownictwo

Zasób leksykalny w większej części drawidyjski, istnieje pewna ilość zapożyczeń z sanskrytu, języków munda i innych. W odróżnieniu od innych języków drawidyjskich stopień sanskrytyzacji słownictwa jest stosunkowo niewielki.

System pisma

Starożytne pismo tamilskie, bardzo różniące się od współcześnie używanego

Strona Biblii w języku tamilskim
(1723)

Osobny artykuł: Pismo tamilskie.

Pismo tamilskie to alfabet sylabiczny, a więc jeden znak oznacza jedną sylabę. Większość znaków składa się z elementu spółgłoskowego i samogłoskowego, choć istnieją też grafemy oznaczające samodzielne samogłoski. Alfabet tamilski zawiera 12 elementów samogłoskowych, 18 spółgłoskowych, co daje razem 276 znaków kombinowanych. Oprócz tego jest też 5 znaków grantha, służących do zapisu słów zapożyczonych z sanskrytu.

Zobacz też

• Tamilska Wikipedia

Linki zewnętrzne

Zobacz multimedia związane z tematem: Język tamilski

• Alfabet tamilski
• Wiadomości w języku tamilskim na BBC (również audio)
• Survival Phrases in Tamil

Kontrola autorytatywna (język naturalny):

• LCCN: sh85132190
• GND: 4120353-7
• NDL: 00572638
• BnF: 119478953
• BNCF: 11353
• NKC: ph292481
• BNE: XX4772555
• J9U: 987007558308905171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: topic/Tamil-language
• БРЭ: 4181207
• NE.se: tamil
• SNL: tamil