Sobota (województwo dolnośląskie)

Sobota (niem. Zobten am Bober) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie lwóweckim, w gminie Lwówek Śląski, na Pogórzu Kaczawskim w Sudetach.

Ten artykuł dotyczy polskiej wsi. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Sobota

wieś
Wieś Sobota. Widok na ruiny kościoła
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	lwówecki
Gmina	Lwówek Śląski
Liczba ludności (III 2011)	489[1]
Strefa numeracyjna	75
Kod pocztowy	59-600[2]
Tablice rejestracyjne	DLW
SIMC	0190970
Położenie na mapie gminy Lwówek Śląski Sobota
Położenie na mapie Polski Sobota
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Sobota
Położenie na mapie powiatu lwóweckiego Sobota
51°05′01″N 15°40′17″E[3]

Podział administracyjny

Wieś Sobota

W latach 1945–1954 siedziba gminy Sobota. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie jeleniogórskim.

Nazwa

W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Sobeth^[4][5]. Pojawia się też pod nazwami Czobotendorf (1212) i Sobota (1242)^{[potrzebny przypis]}.

Historia

Wieś stanowiła własność rodów Ryme (1254), Czettritz (do 1622), Braun (1670), Hochberg (1719), Zedlitz i Nostitz. Dziedzicem Soboty był generał August Ludwig von Nostitz, który spoczął wraz z synem Fryderykiem Wilhelmem w tutejszym mauzoleum. Między 1757 a 1758 większość mieszkańców zmarła w zarazie gorączki gnilnej. 19 sierpnia 1813 w ramach działań wojny francusko-rosyjskiej wojska rosyjskie i francuskie stoczyły bitwę pomiędzy Dębowym Gajem a Sobotą. W Sobocie, w pałacu Nostitzów kwaterował wówczas generał Langeron – dowódca kontyngentu rosyjskiego.

Po II wojnie światowej na miejsce wysiedlonych Niemców przybyli polscy osadnicy, co miało miejsce na obszarze tzw. . W 1972 w dawnym klasztorze sióstr boromeuszek zamieszkali księżą michalici, którzy rozpoczęli prace duszpasterską w Sobocie i okolicznych wioskach. W 1981 erygowano tu parafię pw, Świętych Apostołów Piotra i Pawła^[6].

Ludność

Liczba ludności w latach 1786–2011^[7][1].

Zabytki

Ruiny kościoła, z XV-XIX w. w Sobocie

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[8]:

• kościół romański w ruinie, z XIII w., przebudowany w XV-XIX w., zniszczony w 1945 r. w wyniku działań wojennych^[9]
  • cmentarz przykościelny
• park, z XVII w., zmiany w drugiej połowie XIX w., park jest pozostałością zespołu pałacowo-parkowego; pałac rozebrano przed 1980 r.
  • kaplica w parku, neogotycka, z 1914 r.

inne zabytki:

• kaplica pw. Podwyższenia Krzyża w domu zakonnym księży michalitów, zbudowanym w 1887 r., użytkowanym do 1945 r. jako szpital i klasztor sióstr boromeuszek^[10].

zabytki nieistniejące:

• kościół ewangelicki z 1744 r., wewnątrz posiadał rzeźbiony w drewnie ołtarz i kazalnicę; z obu stron umieszczono dwupiętrowe empory; całość nakryto mansardowym dachem z sygnaturką; w 1844 r. świątynię wyposażono w murowaną wieżę, uszkodzony w 1945 r. został ograbiony i rozebrany^[11]
• cmentarz ewangelicki, zrównany buldożerami z ziemią^[12].

Ochrona przyrody

Sobota leży w otulinie Parku Krajobrazowego Doliny Bobru, którego granica biegnie wzdłuż drogi do Dworek (województwo dolnośląskie) i do Górczycy^[13]. Od południa, zachodu i północy wieś otacza Specjalny Obszar Ochrony Natura 2000 PLH020054 Ostoja Nad Bobrem. W korycie Bobru odnotowano populację chronionego głowacza białopłetwego^[14]. W parku dworskim rośnie pomnikowa leszczyna turecka „Sabina” o obwodzie 260 cm. Przed posesją nr 9 stoi dąb bezszypułkowy „Miś” o obwodzie 416 cm i wysokości 26 m, a kolejny pomnikowy dąb o obwodzie 460 cm znajduje się w widłach rzeki Bóbr i kanału doprowadzającego wodę do młyna w Dębowym Gaju – około 80 m od tamy na Bobrze w otoczeniu innych starych dębów „Mocarzy”.

Dąb Miś

Zobacz też

• Sobota

Przypisy

1. GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1184 [zarchiwizowane 2022-10-26].
3. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 126051
4. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis. dokumentyslaska.pl. [dostęp 2012-10-24].
5. H. Markgraf, J. W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau 1889.
6. 50 lat michalitów w Sobocie [online], michalici.pl [dostęp 2022-11-06] (pol.).
7. Słownik geografii turystycznej Sudetów. Pogórze Kaczawskie, pod redakcją Marka Staffy, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2002, ISBN 83-85773-47-9.
8. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 120. [dostęp 2012-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
9. Ruiny kościoła w Sobocie [online], karkonoszego.pl, 10 czerwca 2021 [dostęp 2022-11-06].
10. Sobota - Dom księży Michalitów i kaplica Podwyższenia Krzyża Świętego - zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2022-11-06].
11. Dzieje zboru ewangelickiego w Sobocie. zabytki.powiatlwowecki.info. [dostęp 2013-08-02].
12. Magda Nogaj, Buldożerami po nagrobkach. Skandal w Lwówku Śląskim. wroclaw.gazeta.pl. [dostęp 2013-08-02].
13. Park Krajobrazowy Doliny Bobru. Mapa turystyczna. Skala 1:40 000 = tourist map = Touristenkarte. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne „Plan”, 2007. ISBN 978-83-60044-98-8. Brak numerów stron w książce
14. Plan zadań ochronnych obszaru Natura 2000 Ostoja nad Bobrem PLH020054 w województwie dolnośląskim. 2013. [dostęp 2014-06-22]. (pol.).

Bibliografia

• Pogórze Kaczawskie. Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 7, pod. red. Marka Staffy, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2002, ISBN 83-85773-47-9, s. 522–525
• Góry i Pogórze Kaczawskie. Skala 1:40.000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2004. wyd. II. ISBN 83-88049-02-X. Brak numerów stron w książce
• Lwówek śląski i okolice – przewodnik historyczny, Mariusz Olczak, Wydawnictwo Oppidium, Warszawa 2000, ISBN 83-9123143-7.

Linki zewnętrzne

• Nagrobki z Soboty, k. Lwówka Śląskiego
• Galeria zdjęć wsi Sobota