Rząd Jędrzeja Moraczewskiego

Rząd Jędrzeja Moraczewskiego (formalna nazwa – Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej) – gabinet pod kierownictwem socjalistycznego premiera Jędrzeja Moraczewskiego, utworzony 17 listopada^[a] 1918 przez Józefa Piłsudskiego.

Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej
(Rząd Jędrzeja Moraczewskiego)

Polska
Premier	Jędrzej Moraczewski
Partie	PPS, PPSD, PSL „Piast”, PSL „W”, PSL Lewica, Zjednoczenie Demokratyczne, SNN, Zjednoczenie Ludowe
Ideologia	lewica niepodległościowa
Kadencja	od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Poprzedni	Prowizorium rządowe Władysława Wróblewskiego, Rząd Ignacego Daszyńskiego
Następny	Rząd Ignacego Jana Paderewskiego

Pod względem organizacyjnym i prawnym kontynuował prace powołanego przez Radę Regencyjną prowizorium rządowego Władysława Wróblewskiego. Politycznie był częściowo kontynuacją rządu lubelskiego Ignacego Daszyńskiego, który podporządkował się Józefowi Piłsudskiemu.

Gabinet ten ogłosił m.in. powszechne prawo wyborcze (obejmujące również kobiety)^[1], ustanowił ośmiogodzinny dzień pracy^[2], zagwarantował legalność związków zawodowych^[3] i prawo do strajku, wprowadził inspekcję pracy^[4] oraz ubezpieczenia chorobowe. 20 listopada 1918 roku ogłosił swój program, zakładający przebudowę ustroju gospodarczego i społecznego wedle doktryny socjalistycznej, zapowiadając wywłaszczenie wielkiej własności ziemskiej i oddanie jej w ręce ludu pracującego pod kontrolą państwową, upaństwowienie kopalń i całego przemysłu. Jedynym posłem zagranicznym akredytowanym przez rząd Moraczewskiego był poseł niemiecki Harry Kessler^[5].

Rząd ustąpił 16 stycznia 1919 po konsultacjach z Józefem Piłsudskim, który dążył do porozumienia z prawicą oraz uspokojenia sytuacji w niepodległej Polsce. Endecja uważała bowiem gabinet Moraczewskiego za zbyt radykalny, zaś jej zwolennicy odmawiali wykonywania jego poleceń (m.in. płacenia podatków), a część środowiska skłoniło do przeprowadzenia w nocy z 4 stycznia na 5 stycznia 1919 zamachu stanu. Według Stanisława Głąbińskiego, polityka Narodowej Demokracji, rząd Moraczewskiego stanowczo sprzeciwiał się rekrutacji i tworzeniu armii polskiej, pragnąc poprzestać na milicji ludowej^[6], która w jego opinii była bojówką socjalistyczną, organizowaną z żywiołów niekarnych^[7]. Także w krajach Ententy niechętnie widziano rząd składający się z byłych sojuszników Niemiec.

Skład rządu

Funkcja	Zdjęcie	Imię i nazwisko	Przynależność partyjna	okres urzędowania
Prezydent Ministrów		Jędrzej Moraczewski	Polska Partia Socjalno-Demokratyczna	od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Min. Aprowizacji		Antoni Mińkiewicz	bezpartyjny	od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Min. Komunikacji		Jędrzej Moraczewski	Polska Partia Socjalno-Demokratyczna	od 17 listopada 1918 do 29 grudnia 1918
		Stanisław Stączek	Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica	od 29 grudnia 1918 do 16 stycznia 1919
Min. Kultury i Sztuk Pięknych		Medard Downarowicz	Stronnictwo Niezawisłości Narodowej	od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Min. Poczt i Telegrafów		Tomasz Arciszewski	Polska Partia Socjalistyczna	od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Min. Pracy i Opieki Społecznej		Bronisław Ziemięcki	Polska Partia Socjalistyczna	od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Min. Przemysłu i Handlu		Jerzy Iwanowski	Polska Partia Socjalistyczna	od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Min. Robót Publicznych		Andrzej Kędzior	Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”	od 17 listopada 1918 do 29 grudnia 1918
		Józef Pruchnik	Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica	od 29 grudnia 1918 do 16 stycznia 1919
Min. Rolnictwa i Dóbr Państwowych		Franciszek Wojda	Zjednoczenie Ludowe[8]	od 17 listopada 1918 do 29 grudnia 1918
		Błażej Stolarski	Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”	od 29 grudnia 1918 do 16 stycznia 1919
Min. Skarbu Państwa		p.o. Władysław Byrka	bezpartyjny	od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Min. Spraw Wewnętrznych		Stanisław Thugutt	Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”	od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Min. Spraw Wojskowych		p.o. Edward Śmigły-Rydz[potrzebny przypis] (w zastępstwie Józefa Piłsudskiego)	bezpartyjny	od 17 listopada 1918 do 22 listopada 1918
		Jan Wroczyński	bezpartyjny	od 22 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Min. Spraw Zewnętrznych		Leon Wasilewski	Polska Partia Socjalistyczna	od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Min. Sprawiedliwości		Leon Supiński	Zjednoczenie Demokratyczne	od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego		Ksawery Prauss	Polska Partia Socjalistyczna	od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Min. Zdrowia Publicznego		p.o. Witold Chodźko	bezpartyjny	od 13 grudnia 1918 do 16 stycznia 1919
Minister bez teki		Tomasz Nocznicki	Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”	od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Minister bez teki		Wincenty Witos	Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”	od 17 listopada 1918 do 29 grudnia 1918
Minister bez teki		Marian Malinowski	Polska Partia Socjalistyczna	od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Minister bez teki		Franciszek Wójcik	Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica	od 29 grudnia 1918 do 16 stycznia 1919

Uwagi

1. Spotyka się także datę 18 listopada.