Ryfampicyna

Ryfampicyna, rifampicyna (INN: rifampicin; skrót: RMP; ATC: J04 AB02) – półsyntetyczny antybiotyk ansamycynowy o działaniu bakteriobójczym, stosowany w leczeniu zakażeń wrażliwymi drobnoustrojami, w tym: prątkiem gruźlicy i prątkiem trądu.

Ryfampicyna

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 21-acetylo-5,6,9,17,19,21-heksahydroksy-23-metoksy- 2,4,12,16,18,20,22-heptametylo- 8-[N-(4-metylo-1-piperazynylo)formimidoilo]- 2,7-(epoksypentadeka[1,11,13]trienimino)- nafto[2,1-b]furano-1,11(2H)-dion
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C43H58N4O12
Masa molowa	822,94 g/mol
Identyfikacja
Numer CAS	13292-46-1
PubChem	5381226
DrugBank	DB01045
SMILES OC1=C(/C=N/N2CCN(C)CC2)C(NC(/C(C)=C\C=C\[C@H](C)C(O) [C@@H](C)C([C@@H](C)[C@]([H])(OC(C)=O)[C@@H]([C@H] (/C=C/O3)OC)C)O)=O)=C(O)C4=C(O)C(C)=C(O[C@@]3(C)C5=O)C5=C41
Klasyfikacja medyczna
ATC	D06AX15 J04AB02 J04BA50 J04BA51
Farmakokinetyka Okres półtrwania 6–7 godzin
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie, dożylnie

Mechanizm działania

Mechanizm działania rifampicyny polega na blokowaniu bakteryjnej polimerazy RNA poprzez trwałe wiązanie się z jej podjednostką β i uniemożliwianie wybiórczo utworzenie pierwszego wiązania fosfodiestrowego. Zablokowanie tego enzymu uniemożliwia syntetyzowanie bakteryjnego RNA i w konsekwencji wstrzymuje syntezę białek, replikację DNA i podział komórki.

Wskazania

Leczenie:

• gruźlicy (lek pierwszego rzutu)
• trądu
• zakażeń gronkowcem metycylinoopornym
• bakteryjnego zapalenia wsierdzia opornymi szczepami Staphylococcus epidermidis (w skojarzeniu z wankomycyną)
• legionellozy (w skojarzeniu z erytromycyną)
• zapalenie szpiku i kości
• nosicielstwa dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i Haemophilus influenzae typu b.

Lek może być podawany doustnie lub dożylnie. Cząsteczka jest silnie lipofilna dzięki czemu jest dobrze wchłaniana i wolno eliminowana z organizmu. Czas połowicznej eliminacji wynosi ok. 16 godzin. Dobrze przenika do tkanek: penetruje do wnętrza zastawek serca i leukocytów. W stanie zapalnym przekracza barierę krew-mózg. Wykazuje synergizm z aminoglikozydami.

Spektrum działania

Rifampicyna wykazuje aktywność bakteriobójczą wobec:

• paciorkowców (np. wobec paciorkowca ropotwórczego, paciorkowca zapalenia płuc i paciorkowca kałowego)
• meningokoków
• dwoinki rzeżączki
• gronkowca złocistego
• prątka gruźlicy
• prątka trądu

Przeciwwskazania

• ciężka niewydolność wątroby/żółtaczka
• nadwrażliwość na lek i leki pokrewne
• porfiria
• ostrożnie: u alkoholików i w niewydolności nerek

Działania niepożądane

Często spotykane niepożądane efekty stosowania rifampicyny obejmują: gorączkę, zaburzenia żołądkowo-jelitowe i wysypkę.

Rifampicyna może upośledzić czynność wątroby, prowadząc do żółtaczki.

Płyny ustrojowe – łzy, mocz i nasienie – mogą zabarwić się na pomarańczowo.

Interakcje lekowe

Rifampicyna zwiększa aktywność cytochromu P450, co prowadzi do szybszego metabolizmu niektórych leków i, co za tym idzie, skrócenia i osłabienia ich działania, np. zmniejsza skuteczność tabletek antykoncepcyjnych.

Dawkowanie

Ściśle według wskazań lekarza. Wymagane wykonywanie badań czynności wątroby i obrazu krwi.

Synergizm

W badaniu z 2015 roku dowiedziono, iż ryfampicyna wykazywała silniejsze działanie przeciwko gronkowcowi złocistemu (Staphylococcus auerus), jak i prątkom gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis), gdy była podawana z witaminą C. Wartość MIC ulegała zmniejszeniu o połowę w przypadku S. aureus. Do badania używano zarówno szczepów gronkowca wrażliwych, jak i opornych na metycylinę (MRSA). Stężenie roztworów witaminy C użytych w badaniu nie przekraczało 40 mg/ml^[1].

Preparaty handlowe

Preparaty handlowe dostępne w Polsce:

• Rifampicin
• Rifamazid (preparat złożony z izoniazydem)