Loading AI tools
wskaźnik jakości wód Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
River Habitat Survey (RHS) – metoda oceny hydromorfologicznych elementów stanu wód opracowana na potrzeby monitoringu jakości wód rzecznych przez anglo-walijski urząd National Rivers Authority.
Projekt naukowy będący podstawą do opracowania metody RHS prowadzono na początku lat 90. XX w. Jedną z przyczyn jego podjęcia była obserwacja, że zmniejszenie zanieczyszczenia wody w wielu miejscach nie przynosi spodziewanych skutków, czyli powrotu dawniej spotykanych gatunków ryb i innych organizmów wodnych. Przyczyny tego upatrywano w przekształceniach morfologicznych i hydrologicznych rzek, które mogą utrudniać ich zasiedlenie. Metoda RHS w związku z tym miała służyć oszacowaniu skali tych przekształceń i ich związku z wymaganiami siedliskowymi organizmów rzecznych[1]. W tym celu w latach 1994-1996 przeprowadzono obserwacje elementów hydromorfologicznych cieków na 4 569 stanowiskach w Anglii i Walii, a w latach 1995-1996 rozszerzono badania na pozostające poza jurysdykcją National Rivers Authority Szkocję i Irlandię Północną. W 1997 przeprowadzono badania na Wyspie Man. Pierwszy raport stanu hydromorfologicznego rzek przedstawiono w 1998[2].
Metoda RHS nie skupia się na wymaganiach siedliskowych konkretnych gatunków, lecz przez zebranie danych o naturalnych jednostkach geomorfologicznych cieków, na całościowym obrazie biotopów dla całych biocenoz[1]. Badania polegają na spisaniu zaobserwowanych elementów środowiska rzecznego w dwóch etapach. Pierwszy etap polega na obserwacji dziesięciu profili kontrolnych poprowadzonych w poprzek cieku (transektów) rozmieszczonych co 50 metrów jego biegu. Oznacza to, że badany odcinek ma 500 m. W drugim etapie opisuje się parametry dotyczące całego odcinka. Rejestrowane parametry to elementy koryta i brzegu rzeki, a także doliny rzecznej w pewnej odległości od koryta. Oprócz elementów geomorfologicznych notowane są dane o materiale podłoża, strukturze roślinności, użytkowaniu terenu doliny czy typie przepływu. Daje to ostatecznie około 400 parametrów charakteryzujących badany odcinek cieku[3].
Oprócz danych służących do klasyfikacji hydromorfologicznych elementów oceny jakości wód rzecznych, w trakcie wykonywania monitoringu RHS mogą być notowane dodatkowe informacje. W podręczniku do stosowania RHS z roku 2003 znajdują się zalecenia notowania gatunków inwazyjnych, a także znajduje się specjalna sekcja poświęcona występowaniu olszy czarnej oraz jej ewentualnym zainfekowaniu przez Phytophthora alni. Dane te służą do monitorowania inwazji tego patogenu na wyspach brytyjskich[4].
Zarejestrowanym parametrom nadaje się liczbowe wartości wskaźnikowe. Ich kombinacja pozwala obliczyć wskaźnik naturalności siedliska (ang. Habitat Quality Assessment (HQA)) oraz wskaźnik przekształcenia siedliska (ang. Habitat Modification Score (HMS))[3]. HQA osiąga wyższe wartości w przypadku cieków o większej różnorodności siedliskowej. Elementy, którym przyznane punkty sumują się na ten wskaźnik, to m.in. odsypiska, ławice i wyspy, podcięcia brzegu, rumosz drzewny czy mokradła w dolinie. Wskaźnik ten podnosi również większa zmienność typów przepływu, materiału podłoża czy obecność drzew nadrzecznych. Wskaźnik HMS z kolei osiąga wyższe wartości w ciekach poddanych regulacji. Punktowane są obiekty hydrotechniczne, np. przepusty czy jazy albo umocnienia brzegów. Wyżej punktowane są przekształcenia hydromorfologiczne silniej oddziałujące na środowisko rzeki[5]. Kombinacja tych dwóch wskaźników pozwala na ocenę stanu ekologicznego hydromorfologicznych elementów jakości wód rzecznych. Według wytycznych angielskiego urzędu Environment Agency cieki można sklasyfikować w pięciu klasach naturalności i pięciu klasach przekształcenia. Jeżeli jednolita część wód rzecznych osiąga pierwszą klasę naturalności (mieści się w 20% najlepszych wyników) i równocześnie pierwszą klasę przekształcenia (HMS od 0 do 16), stan elementów hydromorfologicznych otrzymuje pierwszą klasę. Najgorszą, piątą klasę, stan elementów hydromorfologicznych danej jednolitej części wód osiąga, gdy jednocześnie osiąga piątą klasę przekształcenia (HMS powyżej 1400) i trzecią, czwartą lub piątą klasę naturalności lub gdy jednocześnie osiąga piątą klasę naturalności i czwartą klasę przekształcenia (HMS od 500 do 1399). Inne kombinacje dają wyniki pośrednie[6].
Metoda RHS została wykorzystana przy pracach Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego nad opracowaniem normy oceny stopnia przekształceń hydromorfologicznych rzek[3]. Norma EN:14614, podobnie jak RHS, zakłada pięciostopniową klasyfikację i została wprowadzona do ramowej dyrektywy wodnej nowelizacją z 2014[7]. Już wcześniej metoda RHS była stosowana w pracach naukowo-badawczych w różnych krajach Europy praktycznie zaraz po jej wdrożeniu w Wielkiej Brytanii[3]. Spolszczona wersja metody RHS była rekomendowana przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska do stosowania w ocenach oddziaływania na środowisko. W niektórych przypadkach stosowanie tej metody poza Anglią i Walią wymaga pewnej modyfikacji ze względu to, że została opracowana głównie na podstawie małych i średnich rzek nizinnych lub wyżynnych, co może nie sprawdzać się w przypadku bardzo dużych rzek czy rzek górskich. Część rozwiązań metody RHS została wykorzystana podczas tworzenia polskiego Hydromorfologicznego Indeksu Rzecznego[7].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
