Plac Na Groblach – plac w Krakowie, w dzielnicy I Stare Miasto, pomiędzy ulicami Powiśle a Tarłowską, na Nowym Świecie, w pobliżu Wisły, Plant i Wawelu[1].
| Stare Miasto | |||||||||||||||||||
,_Kraków,_Poland.jpg) Widok z południa. Na pierwszym planie ul. Powiśle i wjazd do podziemnego parkingu. Zamyka perspektywę budynek I Liceum | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Krakowa  | |||||||||||||||||||
 50°03′21,0″N 19°55′57,5″E | |||||||||||||||||||
Historia powstania
Do połowy XIX wieku środek placu zajmował staw będący dawnym portem wiślanym. Zachodnią część nazywano od połowy XIX wieku ulicą Portową[1]. Obecny owalny zarys placu wykształcił się w XVIII – XIX w. Przed końcem II wojny światowej, plac stanowił pętlę autobusową[1].
Plac (nazywany w XIX w. Nowym Światem), na którym odbywały się targi końskie, powstał w XIX wieku. Wcześniej na terenie tym znajdowały się stawy i mokradła (stopniowo osuszane i zastępowane przez drewnianą, parterową i chaotyczną zabudowę). Do czasu regulacji, było tam jedno z ujść Rudawy odprowadzające wodę oraz nieczystości z fos u podnóża murów miejskich do Wisły. Nazwa pochodzi od grobli odcinających tę odnogę. Nazwę Groble nosiła początkowo ulica położona we wschodniej części późniejszego placu (I połowa XIX w)[1].
Dni, w które mogły odbywać się targi końskie określał regulamin targowy z końca XIX wieku. Paragraf 58, pkt. b stanowił: „Targi końskie odbywają się co wtorek każdego tygodnia a w razie gdyby na ten dzień przypadało święto uroczyste, targ odbywa się w następnym dniu powszednim”. W drugiej połowie XVIII w. plac był jurydyką, będącą własnością Tarłów, potem dzierżawioną przez Hugona Kołłątaja, a jeszcze później należącą do Sieniawskich[2].
Zabudowa
Najbardziej znanym budynkiem przy Placu na Groblach jest gmach I Liceum Ogólnokształcącego im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie (nr 9), zaprojektowany w 1896 roku przez Józefa Sarego i wybudowany w latach 1897–1899[1].
Większość kamienic została wybudowana pod koniec XIX i na początku XX wieku. Na rogu placu Na Groblach i ul. Powiśle znajduje się jedyny zachowany fragment wyburzonego w 2002 r. Browaru Królewskiego, w który wmurowano drewniany wodowskaz oraz trzy tablice prezentujące poziom wody podczas powodzi w Krakowie w 1813, 1876 i 1903 roku[1]. Budynek browaru, na którego miejscu stoi obecnie hotel Sheraton, wyburzono pomimo figurowania obiektu w rejestrze zabytków. Projektant hotelu, prof. Andrzej Kadłuczka określił wyburzenie browaru mianem „wymiany substancji zabytkowej”[3].
Znani mieszkańcy
Przy Placu na Groblach (nr 12) mieszkał przez ok. 24 lata u Janiny Garyckiej znany krakowski artysta i organizator Piwnicy pod Baranami, Piotr Skrzynecki[1][4]. W tej samej kamienicy mieszkał prezes Federacji Rodzin Katyńskich Andrzej Sariusz-Skąpski.
Z kolei w kamienicy nr 3 mieszkanie miał Karol Tichy, krakowski malarz, artysta i pedagog. W kamienicę nr 3 wmurowano tablicę upamiętniającą reportera, publicystę i dyplomatę Ksawerego Pruszyńskiego, który również był jej lokatorem[1].
W roku 1945, na pierwszym piętrze kamienicy nr 19, w mieszkaniu nr 20, mieszkała Wanda Adamczyk (z domu Milczanowska) i jej matka, Anna Milczanowska, które w czasie wojny udzieliły schronienia Marii Bester (z d. Langdorf, wówczas ok. 30-letniej) oraz jej teściowej, Esterze Langdorf[5][6].
Piwnica pod Baranami
Wspomniane mieszkanie Janiny Garyckiej w kamienicy nr 12 było częstym miejscem zakrapianych alkoholem spotkań artystów związanych z Piwnicą pod Baranami – krakowskim kabaretem założonym m.in. przez Piotra Skrzyneckiego. Na czterdziestolecie kabaretu powstała nawet piosenka autorstwa Zbigniewa Książka (słowa) i Zygmunta Koniecznego (muzyka) pt. O Groblach, na Groblach. Inny utwór, Plac na Groblach Zbigniewa Książka (słowa) i Jana Kantego Pawluśkiewicza (muzyka), wykonywał niegdyś m.in. Grzegorz Turnau[1].
Infrastruktura
Plac na Groblach był zajmowany (przez wiele lat) przez boiska szkolne. Od września 2007 do 9 grudnia 2009 na placu trwała budowa pierwszego w Krakowie podziemnego parkingu, który jest największym tego typu obiektem w okolicy Wawelu. Może pomieścić ponad 600 samochodów. W części naziemnej parkingu odtworzone zostały ogólnodostępne boiska do piłki nożnej i siatkówki oraz bieżnia. Oprócz tego powstał budynek Międzyszkolnego Ośrodka Sportowego Kraków-Śródmieście. Parking otwarto 9 grudnia 2009 roku[7][8].
Widok z ul. Tarłowskiej
Pl. Na Groblach 3
Dom Karola Tichego
Pl. Na Groblach 3
Tablica upamiętniająca Ksawerego Pruszyńskiego.
Pl. Na Groblach 6
Pl. Na Groblach 7
Kamienica (proj. Leopold Tlachna, 1898)
Pl. Na Groblach 8
Kamienica (proj. Leopold Tlachna, 1907–1909)
Pl. Na Groblach 12–13
W tej kamienicy, pod nr 2 mieszkał Piotr Skrzynecki
Wodowskaz na rogu placu i ul. Powiśle.
Smoczy szlak w Krakowie
Smok Wodny
Fontanna
_commemorative_plaque,_3_Na_Groblach_square,_Kraków,_Poland.jpg)
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
