Browar Królewski w Krakowie

Browar Królewski – budynek wzniesiony na przełomie XVII i XVIII wieku (około 1770 roku)^[2] przy ul. Powiśle 5–7, u podnóża Wawelu. Był to rozległy, parterowy budynek z piętrem na osi elewacji, nakrytym trójkątnym frontonem, o skromnej klasycyzującej architekturze. Budowla została wyburzona w 2002 roku, a na jej miejscu powstał hotel Sheraton.

Browar Królewski

nr rej. A-1079 z 3 marca 1998[1].
Browar Królewski na zdjęciu z końca XIX wieku
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Adres	ul. Powiśle 7
Rozpoczęcie budowy	około 1770
Zniszczono	2002
Położenie na mapie Krakowa Browar Królewski
Położenie na mapie Polski Browar Królewski
Położenie na mapie województwa małopolskiego Browar Królewski
50°03′21″N 19°55′51″E

Hotel Sheraton na zdjęciu z 2020 roku (ul. Powiśle 7)

Wodowskaz

Historia

W XIX wieku w posiadanie budynku wszedł Privilegierte Österreichische Nationalbank/Österreichisch-Ungarische Bank, a w latach 60. XIX wieku zajęty został na koszary (potoczna nazwa „koszary na Groblach”) kawalerii i taborów (niem. Weisel Kaserne)^[3], w końcowym okresie zaboru austriackiego koszary tzw. C.K. flotylli wiślanej. Na dziedzińcu, który stanowił połączenie z koszarami przy ul. Zwierzynieckiej 26 działała szkoła kucia koni. Po odzyskaniu niepodległości budynek przejęło Wojsko Polskie i był zajmowany przez V Dowództwo Okręgu Korpusu.

W roku 1927 przeniesiono tu z dawnego maneżu przy ul. Lubicz cerkiew garnizonową Wojska Polskiego. W „Wielkiej Sali” ustawiono XIX-wieczny ikonostas ze zlikwidowanej cerkwi w Miechowie, uzupełniając go obrazami pochodzącymi ze starych zbiorów, jak też i nowymi. Parafia stanowiła dekanat diecezji warszawsko-chełmskiej Kościoła prawosławnego w Polsce^[4]. Podczas okupacji hitlerowskiej cerkiew została eksmitowana, a budynek wraz z okolicznymi zajęły oddziały piechoty SS i Luftwaffe^[5].

Po II wojnie światowej do 1993 roku w browarze znajdowało się Wojskowe Biuro Projektów Budowlanych. Następnie był podnajmowany przez małe podmioty gospodarcze, a brak remontu powodował jego powolne niszczenie. 3 marca 1998 roku wojewódzki konserwator zabytków w Krakowie wpisał budynek do rejestru zabytków Krakowa pod numerem A-1079. W roku 2002, w atmosferze skandalu budynek, będący wówczas zabytkiem, pośpiesznie wyburzono i natychmiast przystąpiono do budowy hotelu, nie przeprowadziwszy nawet archeologicznych badań sondażowych terenów przynależących do pierwszej fazy osadniczej wczesnośredniowiecznego Krakowa (ze stanowiska małopolskiego konserwatora zabytków zrezygnował wtedy Andrzej Gaczoł)^[6][7][8]. Jedynym zachowanym fragmentem jest narożnik budynku (na rogu placu Na Groblach i ul. Powiśle), w który wmurowano drewniany wodowskaz oraz trzy tablice dotyczące powodzi w Krakowie (z lat 1813, 1876 i 1903)^[9].

Fasada zaprojektowana przez Andrzeja Kadłuczkę i Serach International i UNA Architecture z Belgii^[6], wzniesionego na miejscu gmachu hotelu Sheraton w sposób ogólny nawiązuje do fasady dawnego browaru. Obok dawnego budynku Operetki krakowskiej (wcześniej wspomniany wyżej austro-węgierski maneż^[10], obecnie na jego miejscu budynek Opery Krakowskiej) i dawnych (liczących sobie ponad 125 lat) budynków Krakowskich Zakładów Mięsnych^[11] (obecnie Galeria Kazimierz), hotel jest kolejnym przykładem zastępowania w Krakowie oryginalnych budynków ich zarysem, bądź fragmentem kopii (w ostatnim przypadku).

Przypisy

1. Gminna ewidencja zabytków Krakowa. Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa. [dostęp 2021-04-02].
2. AK. Co oznacza „wymiana substancji zabytkowej”?. „Gazeta Krakowska”, 2002-02-12. [dostęp 2011-03-04].Sprawdź autora:1.brak numeru strony
3. Artur Szkatuła: Zaplecze twierdzy Kraków. www.gk.strefa.pl. [dostęp 2011-03-04]. (pol.).
4. Historia Cerkwi Prawosławnej w Krakowie na tle dziejów Prawosławia w Polsce. www.krakow.cerkiew.pl. [dostęp 2011-03-04].
5. Zygmunt Niepokój, W imieniu Polski Podziemnej. Rozpoznanie podrozdział w: Akcja „Koppe”, Dynamit cz. 2., WL 1967 [dostęp 2011-03-03]
6. Jerzy S. Majewski, Tomasz Urzykowski. Konserwator przeciw zabytkom, czyli kim jest prof. Andrzej Kadłuczka. „Gazeta Wyborcza”, 2006-03-02. [dostęp 2011-03-04].brak numeru strony
7. Senat Rzeczypospolitej Polskiej: Oświadczenie złożone przez senatora Bogdana Podgórskiego skierowane do generalnego konserwatora zabytków Macieja Klimczaka. www.senat.gov.pl. [dostęp 2011-03-04].
8. Krzysztof Fijałek. Inwestycje bez badań archeologicznych. „Gazeta Wyborcza”, 2002-09-22. [dostęp 2011-03-04].brak numeru strony
9. Portal: MMKrakow.pl: Wojtek z Krakowa: Dawne pamiątki po wylewach. [dostęp 2011-03-04].
10. Piotr Śliwiński. Zostało z Twierdzy Kraków (cz. IV) – dokończenie: Festung Krakau – w obliczu przemian (1855–1870). „Tygodnik Salwatorski”. 42/409, 20 października 2002. [dostęp 2011-03-04].brak numeru strony
11. KF. Trwają wyburzenia budynków po Krakowskich Zakładach Mięsnych. „Gazeta Wyborcza”, 2003-08-21. [dostęp 2011-03-04].Sprawdź autora:1.brak numeru strony

Bibliografia

• Aleksander Strojny: Piwnym szlakiem po Europie Środka. Kraków: 2003. ISBN 83-916762-6-9. Brak numerów stron w książce
• Browar Królewski zburzony. www.fortykrakow.net. [dostęp 2011-03-04].

Linki zewnętrzne

• Zdjęcie z powodzi w 1925 z fragmentem budynku. www.wawel.net. [dostęp 2011-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-15)].