Piracetam

Piracetam – organiczny związek chemiczny, pochodna 2-pirolidonu, stosowany jako lek nootropowy.

Piracetam

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 2-(2-oksopirolidyn-1-ylo)acetamid Inne nazwy i oznaczenia farm. łac. piracetamum inne amid kwasu pirolidyn-2-onooctowego
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C6H10N2O2
Masa molowa	142,16 g/mol
Wygląd	biały lub prawie biały proszek
Identyfikacja
Numer CAS	7491-74-9
PubChem	4843
DrugBank	DB09210
SMILES O=C1CCCN1CC(N)=O
InChI InChI=1S/C6H10N2O2/c7-5(9)4-8-3-1-2-6(8)10/h1-4H2,(H2,7,9) InChIKey GMZVRMREEHBGGF-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Temperatura topnienia 152 °C[1] Temperatura rozkładu rozkłada się przed osiągnięciem punktu wrzenia[1]
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Substancja nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według kryteriów GHS[2]. Numer RTECS UX9660500 Dawka śmiertelna LD50 2000 mg/kg (mysz, drogą pokarmową)[2]
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	N06BX03
Farmakokinetyka Działanie nootropowe Biodostępność ok. 100% (doustnie), 100% (dożylnie) Okres półtrwania 4–8 h Wiązanie z białkami osocza i tkanek ok. 15% Wydalanie z moczem w postaci niezmienionej
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie, dożylnie Objętość dystrybucji ok. 0,6 l/kg m.c.

Działanie

Mechanizm działania piracetamu nie jest do końca wyjaśniony. Prawdopodobnie działa poprzez wpływ na przemiany energetyczne w komórkach ośrodkowego układu nerwowego (OUN), zwiększa wykorzystanie tlenu i glukozy oraz poprawia ukrwienie mózgu zmniejszając lepkość krwi oraz usprawniając mikrokrążenie bez poszerzania naczyń ani zmiany ciśnienia krwi^[3]. W wyniku tego ułatwia syntezę związków wysokoenergetycznych i zwiększenie rezerwy energetycznej. Między innymi poprzez usprawnienie syntezy neuroprzekaźników^{[potrzebny przypis]} piracetam poprawia metabolizm neuronów ośrodkowego układu nerwowego. To działanie jest szczególnie widoczne w stanach zmniejszonej aktywności OUN. Skutkuje to usprawnieniem zapamiętywania i przypominania, koncentracji uwagi oraz poprawą sprawności psychofizycznej. Wykazano, że u chorych na niedokrwistość sierpowatokomórkową piracetam wpływa korzystnie na elastyczność błony komórkowej erytrocytów, zmniejsza lepkość krwi i zapobiega zlepianiu się krwinek czerwonych.

Nie powoduje uzależnienia fizycznego.

Wskazania do stosowania

Piracetam jest stosowany w leczeniu:

• zaburzeń procesów poznawczych w zespołach otępiennych z wyłączeniem choroby Alzheimera
• mioklonii pochodzenia korowego
• zawrotów głowy pochodzenia ośrodkowego i obwodowego
• zaburzeń dyslektycznych jednocześnie z terapią logopedyczną
• ADHD^[4].

Przeciwwskazania

• nadwrażliwość na piracetam i inne pochodne pirolidonu
• krwawienie śródmózgowe
• schyłkowa niewydolność nerek
• pląsawica Huntingtona.

Środki ostrożności

1. Ze względu na wpływ piracetamu na agregację płytek krwi należy zachować ostrożność stosując u osób z zaburzeniem hemostazy i czynności nerek.
2. Nie należy nagle odstawiać leku u chorych z mioklonią, by nie dopuścić do nagłego nawrotu objawów lub drgawek uogólnionych.
3. Niektóre preparaty dostępne na polskim rynku w postaci tabletek^[5] zawierają laktozę – pacjenci z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy (czyli nietolerancją laktozy) lub zespołem złego wchłaniania glukozy–galaktozy nie powinni stosować tych leków.
4. Nie należy stosować piracetamu w ciąży, chyba że istnieją wyraźne wskazania, ponieważ lek przenika przez barierę łożyskową i do mleka kobiecego. Unikać stosowania w okresie karmienia piersią.
5. Preparaty dostępne na polskim rynku w postaci roztworu doustnego^[5] zawierają nipaginy. Są to środki konserwujące, które mogą wywoływać reakcje alergiczne. Zawierają również glicerol, który może powodować ból brzucha i biegunkę.
6. Niektóre preparaty w postaci roztworu doustnego oraz tabletek^[5] zawierają sód, co należy wziąć pod uwagę w przypadku stosowania leku u pacjentów będących na diecie niskosodowej.
7. Preparat występujący w postaci granulatu do sporządzania roztworu doustnego^[5] zawiera mannitol, który może mieć działanie lekko przeczyszczające oraz aspartam, który może być szkodliwy dla pacjentów z fenyloketonurią, gdyż jest źródłem fenyloalaniny.
8. Piracetam może niekorzystnie wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn^[6].

Interakcje

Może nasilać działanie amfetaminy, jej pochodnych (MDMA i MDA) oraz niektórych analeptyków^[7][8].

Działania niepożądane

• hiperkinezja, nerwowość
• zwiększenie masy ciała
• senność, depresja, astenia.

Dawkowanie

Dawkę piracetamu ustala lekarz w zależności od stanu klinicznego chorego.

Zaburzenia czynności poznawczych: stosuje się maksymalną dawkę dobową 2,4 g, podzieloną na 2–3 dawki w ciągu dnia.

Mioklonia pochodzenia korowego: leczenie rozpoczyna się od dawki 7,2 g na dobę, zwiększając co 3–4 dni o 4,8 g na dobę do dawki maksymalnej 24 g/dobę dzielonej na 2 lub 3 dawki^[9].

Zaburzenia dyslektyczne: dawka wynosi 3,2 g/dobę w dwóch dawkach podzielonych.

Zawroty głowy pochodzenia ośrodkowego i obwodowego: leczenie prowadzi się, podając 2,4 g na dobę w 3 dawkach podzielonych przez 8 tygodni.

Ostatniej nie podaje się w godzinach wieczornych, ponieważ mogą wystąpić problemy z zasypianiem. Tabletek nie należy rozgryzać.

Przedawkowanie

Odnotowano jeden przypadek biegunki krwawej i bólów brzucha u pacjenta, który zażył doustnie 75 gramów piracetamu^[6]. W ostrym, znacznym przedawkowaniu należy opróżnić żołądek, stosując płukanie żołądka lub wywołując wymioty. Nie istnieje swoista odtrutka w przypadku przedawkowania piracetamu. Leczenie przedawkowania jest objawowe i może polegać na wykonaniu hemodializy.

Preparaty

W Polsce jest dopuszczony do obrotu (stan na wrzesień 2024) w postaci preparatów prostych: Biotropil, Lucetam, MemoniQ, Memotropil, Nootropil, Piracetam Espefa, Piracetam Polpharma, Recodium^[10]. W przeszłości dostępny był również pod nazwami handlowymi: Piracetam Medana, Piracetam Mylan, Piracetamum 123ratio^[5].

Dostępność

Piracetam w wielu krajach dostępny jest bez recepty, natomiast w Polsce tylko z przepisu lekarza lub w lecznictwie zamkniętym^[5].

Przypisy

1. Piracetam, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB09210 [dostęp 2024-09-03] (ang.).
2. Piracetam [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 5 listopada 2022, numer katalogowy: 33895 [dostęp 2024-09-03]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
3. WojciechW. Kostowski WojciechW., Zbigniew S.Z.S. Herman Zbigniew S.Z.S., Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006, s. 1569, ISBN 83-200-3352-7.
4. N.N.N.N. Zawadienko N.N.N.N., N.Ju.N.J. Suworinowa N.Ju.N.J., Терапевтическое действие разных доз ноотропила при синдроме дефицита внимания с гиперактивностью у детей [Tierapiewticzeskoje diejstwije raznych doz nootropiła pri sindromie dieficyta wnimanija s gipieraktiwnostju u dietiej], „Żurnał niewrołogii i psichiatrii imieni S.S. Korsakowa”, 104 (3), 2004, s. 32–37, PMID: 15071842 (ros.).
5. Urzędowy Wykaz Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na dzień 1 stycznia 2016 r., „Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia” [dostęp 2017-03-15].
6. Biotropil. Charakterystyka produktu leczniczego, Biofarm [dostęp 2024-09-04]. Brak numerów stron w książce
7. KarelK. Slais KarelK. i inni, Could piracetam potentiate behavioural effects of psychostimulants?, „Medical Hypotheses”, 79 (2), 2012, s. 216–218, DOI: 10.1016/j.mehy.2012.04.041, PMID: 22607774 (ang.).
8. M.M. Sansone M.M., M.M. Ammassari-Teule M.M., A.A. Oliverio A.A., Interaction between nootropic drugs and methamphetamine on avoidance acquisition but not on locomotor activity in mice, „Archives Internationales de Pharmacodynamie et de Therapie”, 278 (2), 1985, s. 229–235, PMID: 4096612 (ang.).
9. P.P. Genton P.P., R.R. Guerrini R.R., C.C. Remy C.C., Piracetam in the treatment of cortical myoclonus, „Pharmacopsychiatry”, 32, 1999, s. 49–53, DOI: 10.1055/s-2007-979237, PMID: 10338109 (ang.).
10. Piracetamum, [w:] Rejestr Produktów Lecznicznych, Ministerstwo Zdrowia [dostęp 2024-09-04], wynik wyszukiwania po nazwie powszechnie stosowanej.

Bibliografia

• Pharmindex. Kompendium leków, Warszawa: CMP Medica Poland, 2012, s. 1295, ISBN 978-83-62078-04-2.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.