Paronomazja
figura retoryczna, fonetyczny środek stylistyczny, polegający na zestawieniu podobnie brzmiących słów celem osiągnięcia efektu stylistycznego Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
figura retoryczna, fonetyczny środek stylistyczny, polegający na zestawieniu podobnie brzmiących słów celem osiągnięcia efektu stylistycznego Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Paronomazja (gr. παρονομασία paronomasía – „lekko zmieniona nazwa”)[1], adnominatio – figura retoryczna, fonetyczny środek stylistyczny, polegający na zestawieniu podobnie brzmiących słów (często homofonów i homonimów) celem osiągnięcia efektu stylistycznego[2][3].
Paronomazja, jak zauważyła Joanna Grądziel-Wójcik, znajduje się u zbiegu fonostylistyki i semantyki[4]. Paronomazja wydobywa ukryte lub zatarte związki wyrazowe, stając się źródłem ciekawych pomysłów m.in. w kalamburach i limerykach. Jest znana od starożytności.
Wszystkie rodzaje instrumentacji głoskowej w mniejszym lub większym stopniu wykazują cechy paronomazji. Najczęściej spotykanym rodzajem paronomazji jest rym, ale jest on na tyle powszechny, że w odniesieniu do niego nie stosuje się zazwyczaj terminu „paronomazja”. Silny walor paronomastyczny ma konsekwentna aliteracja, a zwłaszcza tautogram: Ego sum via et veritas et vita (Ja jestem droga i prawda i życie, Ewangelia według św. Jana (14, 6)). Odmianą paronomazji jest parecheza.
Jak zauważył Immanuel M. Casanowicz, badacz tego zjawiska w tekstach Starego Testamentu, urok i efekt paronomazji polega na połączeniu podobieństwa dźwięków z różnicą znaczeń (The charm and effect of paronomasia lie […] in the union of similarity of sound with dissimilarity of sense[5].). Paronomazja jest też obecna w Ewangelii według św. Jana[6].
Paronomazję stosował na przykład Apulejusz[7]. Paronomazją (ang. pun) posługiwał się często William Shakespeare. Pojawia się też w poemacie Boskiej komedii Dantego Alighieri[8][9]:
Paronomazja często spotykana jest w tytułach powieści: Duma i uprzedzenie (Pride and Prejudice, 1813), Rozważna i romantyczna (Sense and Sensibility, aut. obu Jane Austen, 1811).
Istnieją utwory w całości oparte na paronomazji, jak Satyra na stosunki panujące wśród katów narodowości tatarskiej Janusza Minkiewicza. Na zasadzie paronomazji bywały też zestawiane pseudonimy znanych duetów aktorskich: Flip i Flap, Pat i Pataszon[10].
Na temat paronomazji pisali między innymi Roman Jakobson, Lucylla Pszczołowska[11] i Józef Korpanty[12]. Szczegółowo użycie paronomazji w poezji łacińskiej omawia Katarzyna Lesiak[13]. Paronomazją w poezji Edgara Allana Poego zajmował się Sławomir Studniarz[14]. Z kolei na użycie tego środka w liryce Gerarda Manleya Hopkinsa zwracał uwagę jego polski tłumacz, Stanisław Barańczak[15]. O paronomazji w poezji polskiej, czeskiej i angielskiej pisał Wiktor Jarosław Darasz[16], zwracając uwagę na jej zastosowanie w poezji Vladimíra Holana[17]. Z kolei jej występowanie w awangardowej liryce rosyjskiego poety Wielimira Chlebnikowa zauważyła Monika Górska[18].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
