Park Kultury i Wypoczynku w Gliwicach
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Park Kultury i Wypoczynku – las komunalny o charakterze naturalnym[1] w Gliwicach, położony na terenie dzielnicy Zatorze, założony w XVII wieku. Należy do leśnego Pasa Ochronnego GOP[2]. Według Waloryzacji przyrodniczej Gliwic park jest obszarem przyrodniczo cennym zwłaszcza dla ornitofauny i proponowane jest objęcie go ochroną w formie obszaru chronionego krajobrazu[3].
 Widok na centralną część PKiW | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Dzielnica | |
| Powierzchnia |
197,6026 ha |
Położenie na mapie Gliwic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°18′27″N 18°42′40″E | |
Nazwa las miejski (niem. Stadtwald) pojawia się już na mapie z 1812 roku[4]. Nazwę Stadtwald nosiła też cała dzisiejsza dzielnica Zatorze[5]. Wytyczona w 1904 roku ulica Okrzei nosił nazwę Stadtwaldstraße[6].
Po 1945 roku została ustanowiona nazwa Park Kultury i Wypoczynku[7]. Pełna nazwa to Park Kultury i Wypoczynku dla miast Gliwice-Zabrze[8], skrótowo Park Gliwice-Zabrze[1]. Od 1992 roku jest to również Las Komunalny[9]. Inne nazwy to: Las Żorek (Siorek[10]), Park Leśny[11] i Lasek Chorzowski[7].
Park znajduje się we wschodniej części Gliwic. Jego granice wyznaczają:
- Od zachodu: Cmentarz Lipowy i Nowy cmentarz żydowski
- Od południa: ulice Brzozowa i Chorzowska
- Od północnego wschodu: Aleja Jana Nowaka-Jeziorańskiego
- Od północy: pola uprawne
Przy ulicy Karola Szymanowskiego przecinającej park znajdują się ruiny fundamentów, które najprawdopodobniej są pozostałościami niemieckiego magazynu amunicji[7].
W obrębie parku znajduje się siedem wzniesień o wysokości do kilkunastu metrów, będących pozostałością po kulochwytach dawnej strzelnicy[7]. Przez park przebiegają przydrożne rowy melioracyjne[12]. Park przecięty jest też ścieżką dydaktyczną z kilkunastoma tablicami przedstawiającymi najczęściej występujące gatunki drzew w parku. Ścieżka ma 975 m długości i przebiega pomiędzy placem zabaw przy ul. Brzozowej i placem zabaw przy ul. Horsta Bienka[13].
Powierzchnia
| Najpopularniejsze gatunki drzew w Lesie Komunalnym[19] | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Nazwa polska | Nazwa łacińska | ||||
| Dąb czerwony | Quercus rubra | ||||
| Jesion wyniosły | Fraxinus excelsior | ||||
| Buk pospolity | Fagus sylvatica | ||||
| Brzoza brodawkowata | Betula pendula | ||||
| Olsza czarna | Alnus glutinosa | ||||
| Sosna wejmutka | Pinus strobus | ||||
| Świerk pospolity | Picea abies | ||||
| Sosna pospolita | Pinus sylvestris | ||||
| Robinia akacjowa | Robinia pseudoacacia | ||||
| Kasztanowiec biały | Aesculus hippocastanum | ||||
| Klon jawor | Acer pseudoplatanus | ||||
| Dąb szypułkowy | Quercus robur | ||||
Dominują drzewa liściaste (głównie buki i dęby – ich siedliska tu dominują), ale gdzieniegdzie są też obecne gatunki iglaste[10]. Na terenie parku przeprowadza się cięcia sanitarne drzew[8]. Na niewielkich powierzchniach zachowały się starsze drzewostany, dominują lasy ze sztucznego odnowienia[20]. Kształtują się w obrębie tego lasu siedliska grądów, borów mieszanych oraz fragmenty łęgów i wilgotnych borów trzcinnikowych[1]. W XIX wieku w lesie miejskim występowały buki, wierzby białe, olchy, jesiony, klony, kasztanowce, robinie akacjowe, sosny, modrzewie, miłorząb i dęby. Na jego terenie istniał drzewostan bukowy i iglasty z przewagą sosny[21]. Współcześnie w lesie sadzonych jest około 20 tys. drzew rocznie w celu skompensowania wycinki drzew osiągających wiek rębności, przebudowy drzewostanów oraz uzupełniania ubytków wycinanych podczas cięć sanitarnych[10]. W 2008 roku wycięto w nim 2443 drzew, a posadzono 23 855 sadzonek[22].
W gliwickim lesie można spotkać sarny, zające i dziki[23]. W 1912 roku na terenie lasu miejskiego została po raz pierwszy znaleziona ćma z gatunku Alcis repandata[24]. Na drzewach znajduje się ponad 300 budek dla ptaków, które w 2007 roku zajęło 200 ptaków (sikorki, kowaliki, muchołówki, pleszki i pełzacze), ale także wiewiórki i myszy[12].
Pierwsze wzmianki o lesie na tym terenie pochodzą ze średniowiecza[25], ale nie należał wtedy do Gliwic. Początek parku koło ulicy Chorzowskiej sięga XVII wieku, z którego pochodzi kronika miasta wspominająca o lasach komunalnych[9].
Las na tym terenie jest zaznaczony na mapie z 1736 roku[26].
Archiwum rejencji opolskiej z lat 1814-17 wspomina, że lasy miejskie Gliwic składały się z trzech obwodów: Siorek, Stary Las i las Żernicki[10].
W latach 1810–1910 populacja Gliwic wzrosła 22-krotnie (1810: 2 990[27], 1910: 66 981[28]), a miasto wchłaniało tereny podmiejskie[21]. Dzielnica Zatorze powstała na początku XX wieku[29]. W drugiej połowie XIX wieku rozwój Gliwic oparto o koncepcję „miasta-ogrodu” – rejony zamieszkane miały być usytuowane wśród zieleni. Istotną rolę w tych planach odgrywała Palmiarnia Miejska i Las Miejski[30].
W końcu XIX wieku dzięki zameczkowi leśnemu ten teren leśny stał się bardziej popularny[25]. W 1864 roku miasto sprzedało część lasu o powierzchni 206 mórg za 25 000 talarów[31], a 8 listopada 1866 roku miasto sprzedało kolei 62 morgi lasu miejskiego za 4650 talarów[32]. 7 grudnia 1868 roku huraganowy wiatr zniszczył dużą połać lasu[33], około 800 drzew[34]. 19 kwietnia 1903 roku wiatr powalił 2000 drzew[35]. 3 i 18 lipca 1905 roku doszło do pożarów w miejskim lesie[36]. 2 lipca 1909 roku na terenie lasu odbyły się X Niemieckie Igrzyska Młodzieży, w których rywalizowały 254 szkoły z całych Niemiec. Szacuje się, że w igrzyskach uczestniczyło 50 tysięcy osób[37]. W 1910 roku przy Zameczku Leśnym powstał prowizoryczny pas startowy, na którym rozegrano wyścig motocyklowy[38].
W czasie II wojny światowej w pomieszczeniach Zameczku Leśnego była skoszarowana część robotników przymusowych pracujących w pobliskiej parowozowni[39]. Na terenie lasku prawdopodobnie istniał niemiecki magazyn amunicji. Po wojnie zdetonowano tu znalezioną amunicję. Na tym terenie też polskie wojsko niszczyło konfiskowaną broń oraz detonowało niewybuchy z innych części kraju[7].
Po 1945 roku park miał 364 ha, a Zameczek Leśny odwiedzało od 15 do 20 tys. osób[18]. W 1954 roku powołano komitet budowy Parku Kultury i Wypoczynku[40]. W 1970 roku przez środek parku przeprowadzono Szlak Husarii Polskiej[7].
Pierwsze plany powojenne zagospodarowania tych terenów to lata 1992-2001, a następne w latach 2002-2012[9]. 1 listopada 2004 roku kosztem 5,17 ha lasu, czyli 2,5% jego powierzchni powiększono Cmentarz Lipowy. Zostawiono w tym miejscu 55 drzew iglastych i 2540 krzewów iglastych i liściastych[41]. 2 maja 2012 roku doszło w parku do pożaru, w którym spłonęło kilkaset metrów kwadratowych podszytu[42].
- Tężnia solankowa
Oddana do użytku w lipcu 2020 roku. Wokół niej zbudowano strefę z leżakami i ławkami oraz reprezentacyjny ogród. Posadzono wokół niej około 700 krzewów i innych ozdonych roślin[43]. Obiekt powstał na planie prostokąta o wymiarach ok. 13 x 40 m. Ma wysokość blisko 8 m i jest nakryty dachem, co pozwala korzystać z niego również podczas opadów, a dodatkowo deszcz nie powoduje rozcieńczania solanki. W pobliżu znajduje się parking oraz stojaki na rowery. Na okres zimowy tężnia jest wyłączana z eksploatacji[44].
- Zameczek Leśny
Projekt Zameczku Leśnego został złożony przez Eugena Kohna w 1895 roku w firmie Georga Lüthge. Była to kawiarnia w stylu angielsko-chińskim[21]. 29 lipca 1896 roku został uroczyście otwarty[45]. W 1950 roku stał się on siedzibą przedsiębiorstwa Budowy Przemysłu Ciężkiego w Gliwicach. W latach 1959–1962 występował w nim kabaret Czarny Kot. W latach 1960–1976 należał do Gliwickich Zakładów Gastronomicznych, a potem do spółdzielni Społem. W 2010 roku po procesie sądowym przyznano go miastu[7]. Został zrównany z ziemią w maju 2020 roku[46].
- Sztuczny tor kolarski
Tor kolarski miał 400 m długości, 8 szerokości. Został otwarty 12 września 1897 roku i był największym takim obiektem w Niemczech. Tor został zbudowany z drewna, miał powierzchnię 33 000 m², a jego trybuny mogły pomieścić 3100 widzów, w tym 800 w części zadaszonej i 2300 na odkrytych trybunach[47].
- Pozostałe
- muszla koncertowa – otwarta 12 września 1897[48], obecnie w stanie ruiny,
- ścieżka edukacyjna – zespół 12 tablic z opisem fauny lasu[23], zbudowanych w 2011 roku,
- 2 place zabaw – jeden przy ul. Brzozowej, drugi przy Horsta Bienka[49],
- nieczynny basen – założony w latach międzywojennych, z fontanną i rzeźbą Trzech dziewcząt, autorstwa rzeźbiarza Hansa Breittenbacha[7],
- kort tenisowy – otwarty w latach międzywojennych, obecnie nie istnieje,
- leśniczówka,
- lotnisko – zbudowane w 1910, obecnie nie istnieje[7]. Startował z niego słynny później konstruktor lotniczy, inżynier Claude Dornier, eksperymentując z samolotami pozwalającymi na wzniesienie się do 50 m[38].
- przystanek linii kolejowej położony przy Zameczku Leśnym[50],
- zajezdnia tramwajowa zlikwidowana w maju 1972[51].
- szlaki turystyczne piesze
Szlak Husarii Polskiej – wytyczony przez księdza Jerzego Pawlika w latach 1969-70 z okazji 286. rocznicy odsieczy wiedeńskiej[52]. Jego gliwicka część zaczyna się w Żernikach, przechodzi przez Szobiszowice i kieruje się w stronę centrum[53]. Nie stanowi on dokładnego odwzorowania trasy przemarszu Jana III Sobieskiego, bowiem wyznaczono go tak, by biegł przez tereny o walorach przyrodniczych[54].
- trasy rowerowe[55]
trasa nr 397, długości 500 m, przy ul. Chorzowskiej
trasa nr 400, długości 2 km
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
