Parafia św. Józefa w Katowicach
parafia rzymskokatolicka w archidiecezji katowickiej Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Parafia św. Józefa w Katowicach-Załężu – rzymskokatolicka parafia należąca do dekanatu Katowice-Załęże archidiecezji katowickiej, z siedzibą przy ulicy Gliwickiej 76 w Katowicach, na terenie dzielnicy Załęże.
 Kościół parafialny (2014) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Siedziba | |
| Adres |
ul. Gliwicka 76 |
| Data powołania |
20 kwietnia 1896 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Archidiecezja | |
| Dekanat | |
| Kościół | |
| Administrator |
ks. Maciej Kuś |
| Wezwanie | |
| Wspomnienie liturgiczne | |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′47,7″N 19°00′03,1″E | |
| Strona internetowa | |
Została erygowana 20 kwietnia 1896 roku. Jej pierwszym proboszczem w latach 1900–1942 był ks. Józef Kubis, a później posługiwali tu m.in. przyszli biskupi Wilhelm Pluta i Jerzy Stroba. Parafia w 2022 roku liczyła około 8,4 tys. wiernych z katowickiego Załęża, a na jej terenie znajduje się m.in. dom Zgromadzenia Sióstr św. Jadwigi, a także dom Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów.
Kościół parafialny powstał w stylu neogotyckim według projektu Ludwiga Schneidera jako obiekt wotywny po katastrofie górniczej w kopalni „Cleophas” (późniejszy „Kleofas”) z 1894 roku, a poświęcony został 8 listopada 1900 roku.
Okoliczności powstania parafii
Zanim została erygowana parafia św. Józefa, wierni z Załęża przynależeli do bogucickiej parafii św. Szczepana, której początki sięgają drugiej połowy XIV wieku[1]. Pierwszy pomysł utworzenia załęskiej parafii rzymskokatolickiej, a także budowy kościoła pojawił się w połowie XIX wieku[2], kiedy to proboszczem parafii w Bogucicach był ks. Leopold Markiefka. W tym czasie właściciel dóbr załęskich, Ernest Georges de la Tour, wyszedł z pomysłem budowy kościoła, plebanii, cmentarza i szkoły w położonej na terenie gminy Załęskiej Hałdzie. Projekt nowej parafii z 1855 roku przewidywał włączenie do niej z parafii bogucickiej Brynowa i Załęża, z mikołowskiej Ligoty, Ochojca, Piotrowic, a z chorzowskiej familoków z okolic huty „Baildon”. Z powodu braku poparcia finansowego nie zrealizowano tych planów. Kolejny właściciel Załęża, George von Moltke (od 1856 roku), był zainteresowany jedynie budową kościoła, ale nie powołaniem parafii[3].
Dynamiczny rozwój przemysłu, a wraz z tym szybki wzrost liczby ludności Załęża spowodowało, że kwestia ustanowienia nowej parafii stawała się coraz bardziej pilna zwłaszcza, że kościół w Bogucicach był od Załęża oddalony o około 4 km[2]. Jednocześnie coraz więcej parafian z Załęża uczęszczało do nowo wybudowanych świątyń w Dębie, Hajdukach Wielkich czy Katowicach[4], gdzie w rejonie późniejszego placu Wolności został poświęcony w 1860 roku tymczasowy kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Dalekie położenie bogucickiego kościoła spowodowało, iż wierni zaczęli zabiegać o odłączenie i utworzenie własnej parafii wraz z kościołem[5].
Kiedy powoływano katowicką parafię Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny zakładano pierwotnie, że obejmie ona także Załęże[2]. Na początku 1859 roku w katowickim mieszkaniu księgowego zarządu dóbr Tiele-Wincklerów Heinricha Knappego doszło do spotkania biskupich komisarzy w którym wziął udział ks. Leopold Markiefka w Bogucic. Jego tematem była secesja od parafii bogucickiej Katowic, Brynowa i Załęża, o co postulował biskup wrocławski ks. Heinrich Förster[6][7]. Na secesję Załęża od parafii bogucickiej nie zgodził się bogucicki proboszcz, a spór ten rozstrzygnął biskup wrocławski, przez co samo Załęże pozostało jeszcze częścią parafii bogucickiej[2].
1 grudnia 1895 roku Zarząd Kościelny parafii św. Szczepana w Bogucicach podjął uchwałą o utworzeniu nowej parafii w Załężu[2]. Proboszcz bogucickiej parafii ks. Ludwik Skowronek zwrócił się z tą sprawą do kurii wrocławskiej, gdzie 27 grudnia 1895 roku ks. kard. Georg von Kopp zaakceptował jego plany. 19 stycznia 1896 roku bogucicki proboszcz zwołał walne zebranie przedstawicieli załęskiej gminy i przedstawił plany utworzenia parafii i budowy kościoła, które zostały przyjęte większością głosów[8].
Sprawę budowy kościoła i powołania parafii przyspieszyła katastrofa górnicza w kopalni „Cleophas” (późniejszy „Kleofas”) z 3 na 4 marca 1896 roku, w której to w pożarze zginęło ponad stu górników, głównie z Bogucic, Dębu i Załęża[9][10]. W trakcie pogrzebu ofiar katastrofy ks. Ludwik Skowronek złożył uroczyste ślubowanie zbudowania kościoła w Załężu poświęconemu św. Józefowi, patronowi dobrej śmierci[11].
Powołanie parafii i budowa kościoła
.jpg)
20 kwietnia 1896 roku dekretem biskupa wrocławskiego ks. kard. Georga von Koppa erygowano parafię św. Józefa w Załężu[12], a potwierdzenie tego faktu przez władze świeckie nastąpiło 13 lipca 1896 roku[13]. Administratorem nowej parafii został 24 sierpnia 1896 roku proboszcz bogucicki ks. Ludwik Skowronek. Księgi parafialne zaczęto prowadzić od 1 października 1896 roku, natomiast ponad miesiąc później, tj. 12 listopada, wybrano Zarząd Kościelny i Radę Parafialną[3].
Do nowo utworzonej załęskiej parafii zostali przypisani mieszkańcy Załęża oraz dwóch przysiółków: Obroków i Owsisk[14]. Liczyła około 12 tysięcy wiernych, a po 25 latach było ich 20 tysięcy[15]. Charakteryzowała się ujednoliconą strukturą społeczną mieszkańców, wśród których zdecydowaną większość stanowili robotnicy oraz rzemieślnicy[16].
W 1896 roku rozpoczęto przygotowania do budowy kościoła, a także rozpoczęto budowę probostwa i klasztoru sióstr jadwiżanek[3]. Samą budowę świątyni rozpoczęto po dwóch latach – 15 maja 1898 roku poświęcono kamień węgielny. Zaprojektowanie świątyni powierzono architektowi Ludwigowi Schneiderowi[11]. Patronat nad nowo powstałą parafią i budowanym kościołem objął biskup wrocławski jako ordynariusz, lecz największy trud budowy kościoła spoczywał na administratorze oraz wiernych[16]. Poświęcenia kościoła parafialnego pw. św. Józefa dokonał 8 listopada 1900 roku ks. dziekan Wiktor Schmidt, a podczas tej uroczystości wprowadzono nowego proboszcza załęskiej parafii – ks. Józefa Kubisa[17]. Konsekracji świątyni dokonał 29 kwietnia 1902 roku biskup wrocławski ks. kard. Georg von Kopp[12], a nazajutrz dokonał w niej pierwszego bierzmowania, które przyjęło 1 749 osób[15].
Wraz z powstaniem parafii ks. Ludwik Skowronek podjął starania o sprowadzenie do Załęża sióstr zakonnych. 30 kwietnia 1898 roku władze świeckie wyraziły zgodę na powstanie Domu Sióstr św. Jadwigi, a pierwsze siostry przybyły do Załęża 4 kwietnia 1899 roku. 30 listopada 1899 roku poświęcono dom zakonny[18].
Działalność parafii do 1945 roku
.jpg)
W 1901 roku załęska parafia zyskała pierwszego wikariusza – ks. Zygfryda Noconia, który posługiwał we wspólnocie do 1903 roku[19]. Od 1905 roku parafia miała już dwóch wikariuszy[20]. W 1910 roku z inicjatywy proboszcza ks. Józefa Kubisa i przy wsparciu Towarzystwa św. Karola Boromeusza powstała biblioteka parafialna, która posiadała pierwotnie 1 tys. woluminów[21]. W 1910 roku przygotowano pierwsze w parafii misje dla polskojęzycznych parafian, które prowadzili ojcowie Jezuici z Galicji, a w marcu 1911 roku osobne misje odbyły się dla parafian niemieckojęzycznych[22]. 15 czerwca 1916 roku proboszcz załęskiej parafii ks. Józef Kubis objął obowiązki dziekana dekanatu mysłowickiego, do którego należała także załęska parafia[23].
W latach przedwojennych liczebnie dominowali parafialnie polskojęzyczni, lecz w działalności duszpasterskiej traktowano ich na równo z parafianami niemieckojęzycznymi. Widoczne było to w języku głoszonych kazań czy przyjmowaniu spowiedzi[24]. Jednocześnie w tym samym okresie zaczęły powstawać różnego rodzaju stowarzyszenia oraz wspólnoty działające przy kościele, które oddzielnie skupiały Polaków i Niemców[20].
W 1922 roku do Polski włączono część Górnego Śląska, w tym i parafię św. Józefa[25]. W tym samym roku w szpitalu dziecięcym przy późniejszej ulicy P. Pośpiecha otwarto klasztor Sióstr Służebniczek Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny z domu macierzystego w Porębie[26]. 1 marca 1923 roku utworzono dekanat katowicki, do którego włączono załęską parafię, a na jego czele stanął załęski proboszcz ks. Józef Kubis[27]. W 1925 roku została powołana diecezja katowicka, do której włączono parafię św. Józefa[25].
Od 1934 roku zaczęto wydawać dwujęzyczne czasopismo parafialne, wydawane w takiej formie do września 1939 roku. Czasopismo wydawano jeszcze w latach 1940–1941, ale już tylko w języku niemieckim[28].
W 1938 roku parafia św. Józefa w Katowicach-Załężu liczyła 18 015 wiernych, a posługiwało w niej 4 kapłanów. Udzielono wówczas 215 ślubów, 337 chrztów oraz 247 pogrzebów[29]. Przed wybuchem II wojny światowej przy wspólnocie parafialnej działało 30 polskich stowarzyszeń kościelnych i bractw oraz 21 ich niemieckich odpowiedników. Do wspólnot tych należało około 30 tys. członków – część parafian należało do więcej niż jednej organizacji[30].
5 listopada 1942 roku odbył się pogrzeb pierwszego załęskiego proboszcza ka. Józefa Kubisa, w którym uczestniczyło 106 kapłanów, w tym biskup sufragan wrocławski ks. Joseph Ferche i wikariusz generalny ks. Franciszek Woźnica[31].
Okres powojenny
.jpg)
Po II wojnie światowej nastąpiły radykalne zmiany w załęskim duszpasterstwie. W 1945 roku katolików w Załężu było niemal 100% (innowierców i niewierzących było zaledwie 92). W 1947 roku liczba parafian zaczynała zbliżać się do 17 tysięcy, a w 1948 roku wznowione zostały misje, które ze względu na małe zainteresowanie prowadzono na dziedzińcu kościelnym. Ograniczano także działalność siostrom jadwiżankom – w 1950 roku został im odebrany zakład opiekuńczy[32], który został przekazany prorządowej organizacji Caritas, a siostry odtąd prowadziły tylko dom opieki nad starszymi kobietami – Zakład Opiekuńczo-Leczniczy[21].
Po II wojnie światowej z terenów parafii św. Józefa wyłoniono dwie osobne wspólnoty parafialne. 1 stycznia 1946 roku biskup katowicki ks. Stanisław Adamski ustanowił kurację – późniejszą parafię śś. Cyryla i Metodego, a 14 września 1982 roku powołano parafię Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Herberta na osiedlu W. Witosa[14].
W latach 1951–1956 na probostwie działało Studium Pastoralne dla neoprezbiterów, którego rektorem był proboszcz ks. Wilhelm Pluta. Studiowali oni teologię pastoralną, a oprócz tego odbywali praktykę duszpasterską w pobliskich wspólnotach parafialnych[31]. W 1954 roku po przyjęciu święceń na terenie parafii św. Józefa zamieszkał ks. Władysław Basista. Wówczas to pod kierownictwem proboszcza ks. Wilhelma Pluty rozpoczął katechizację dzieci w przyparafialnej salce katechetycznej. Organizował również zajęcia teatralne oraz wycieczki dla dzieci w góry, a podczas odwiedzin duszpasterskich udzielał wsparcia materialnego dla najbardziej potrzebujących rodzin z załęskiej parafii[33].
W 1963 roku ustanowiono drugi odpust parafialny ku czci Matki Bożej Fatimskiej[34]. 28 stycznia 1966 roku w ramach Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan w załęskim kościele parafialnym została odprawiona msza św. w obrządku grecko-katolickim, której przewodniczył ks. kan. Mikołaj Deńko z Krakowa[34]. W 1971 roku z uwagi na zwolnienie z prac ostatnich sióstr służebniczek zlikwidowano miejscową placówkę zakonną, która w 1962 roku została przeniesiona na probostwo[26].
W 1990 roku z inicjatywy księży Janusza Kuśki i Józefa Włoska rozpoczęto wydawanie czasopisma parafialnego Podpora Rodzin[35]. W 1991 roku w odpowiedzi na prośbę Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Ludności Pochodzenia Niemieckiego ks. abp Damian Zimoń wydał zgodę na odprawianie w załęskim kościele parafialnym cotygodniowej mszy św. w języku niemieckim, które odbywały się do końca 2016 roku[35]. 23 maja 2002 roku na terenie załęskiej parafii rozpoczął działalność klub Wysoki Zamek, powstały jako dzieło Wspólnoty Dobrego Pasterza[36]. W 2006 roku na terenie parafii w budynku przy ulicy Gliwickiej 195/1 zamieszkali Bracia Mniejsi Kapucyni z prowincji krakowskiej[26].
W 2005 roku parafia św. Józefa w Katowicach-Załężu liczyła około 11 tys. wiernych[12], a w 2022 roku liczba ta zmalała do około 8,4 tys. wiernych. Udzielono wówczas 41 chrztów, 51 pierwszych i wczesnych komunii św., 68 sakramentów bierzmowania, 12 ślubów i 178 pogrzebów[37].
- ks. Ludwik Skowronek (kuratus 1896–1900)[38]
- ks. prał. Józef Kubis (proboszcz 1900–1942)[38]
- ks. Franciszek Musialik (administrator 1942–1946)[38]
- ks. Alfons Tomaszewski (administrator 1946–1951)[38]
- ks. Wilhelm Pluta (administrator 1951–1956; proboszcz 1956–1958; późniejszy biskup gorzowski; Sługa Boży)[38][39]
- ks. Jerzy Stroba (administrator 1958; późniejszy biskup pomocniczy gorzowski, potem biskup szczecińsko-kamieński, następnie arcybiskup metropolita poznański)[38]
- ks. Franciszek Leśnik (administrator 1958–1959; proboszcz 1959–1971)[38]
- ks. prał. Jerzy Nyga (administrator 1971; proboszcz 1971–2000)[38][18]
- ks. Jerzy Słota (administrator 2000–2001; proboszcz 2001–2023)[38][40]
- ks. Maciej Kuś (administrator od 2023)[40]
.jpg)
Kościół parafialny p.w. św. Józefa położony jest przy ulicy Gliwickiej, we wschodniej części Załęża[41]. Został poświęcony 8 listopada 1900 roku[17], a wzniesiono go w stylu neogotyckim według projektu architekta Ludwiga Schneidera[11]. Posiada pseudobazylikowy korpus i smukłą wieżę, a łączna wysokość świątyni dochodzi do 64 metrów. Elewacje ozdobiono ornamentami z cegły profilowanej i glazurowanej, a samą fasadę ujęto w dwie wieżyczki, pomiędzy którymi znajduje się kruchta z potrójnym wejściem do kościoła. Wewnątrz świątyni zachowany jest niemal cały jego pierwotny wystrój[41].
Dom parafialny i dom Zgromadzenia Sióstr św. Jadwigi znajduje się w zachodniej części placu kościelnego, przy ulicy Gliwickiej 78. Został poświęcony 30 października 1899 roku[42]. Budynek probostwa przy ulicy Gliwickiej 76 zamieszkany jest przez proboszcza i wikariuszy, a położony jest naprzeciwko domu parafialnego, po wschodniej stronie placu kościelnego. Funkcjonuje od listopada 1900 roku[3].
Na terenie parafii znajdują się następujące kaplice: na probostwie, w Zakładzie Opiekuńczo-Leczniczym[12] i w domu Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów[43].
Parafia św. Józefa w Katowicach-Załężu ma swoją siedzibę przy ulicy Gliwickiej 76 w Katowicach, na terenie dzielnicy Załęże. Przynależy ona do dekanatu Katowice-Załęże archidiecezji katowickiej[44][45]. W 2022 roku liczyła około 8,4 tys. wiernych w 3,7 tys. rodzinach katolickich[37].
W kościele parafialnym w niedziele i święta odprawianych jest sześć mszy św. (w tym jedna raz w miesiącu), a w tygodniu i soboty dwie. Ponadto odprawiane są różnego rodzaju nabożeństwa, w tym: nowenna do Matki Bożej Nieustającej Pomocy, nowenna do św. Józefa czy nabożeństwa do Najświętszego Serca Pana Jezusa i do Bożego Miłosierdzia[46]. Odpust parafialny przypada 1 maja w uroczystość św. Józefa Robotnika[12][47], a drugi ku czci Matki Bożej Fatimskiej w niedzielę po 13 października[34].
Przy parafii działają wspólnoty zarówno dziecięco-młodzieżowe, jak i dla dorosłych. Dla dzieci i młodzieży są to (stan na 2024 rok) ministranci i oaza młodzieżowa Ruchu Światło-Życie, natomiast dla dorosłych grupa katechezy dla dorosłych (funkcjonuje od 2000 roku; liczy średnio 20 osób), koło przyjaciół Radia Maryja, krąg biblijny (funkcjonuje do 2018 roku), nadzwyczajni szafarze Komunii Świętej, zespół charytatywny „Caritas” i Żywy Różaniec[46]. Ponadto przy parafii funkcjonuje Poradnia Życia Rodzinnego[48], a także wydawane jest czasopismo parafialne o nazwie Podpora Rodzin[35].
Przy ulicy Gliwickiej 76 funkcjonuje dom Zgromadzenia Sióstr św. Jadwigi, w którym siostry prowadzą Zakład Opiekuńczo-Leczniczy dla kobiet, a także czynnie włączają się w działalność parafialną[42]. Przy ulicy Gliwickiej 195/1 mieszkają kapucyni z prowincji krakowskiej – działa tam Dom Zakonny Kapucynów w Katowicach[49]. Tworzą oni Wspólnota Braci Itinerantów[50], żyjąc wśród najuboższych mieszkańców tej części miasta i posługują jako rekolekcjoniści oraz spowiednicy[26].
Załęska parafia zarządza cmentarzem położonym przy ulicy P. Pośpiecha, znajdującym się pomiędzy kościołem parafialnym a linią kolejową. Powierzchnia nekropolii wynosi 2,08 ha, a pierwsze pochówki pochodzą z końca XIX wieku[16].
Parafia św. Józefa swoim zasięgiem obejmuje całą katowicką dzielnicę Załęże. Przynależą do niej następujące ulice: F. Anioła, S. Badury, F. Bocheńskiego (do nr. 54), S. Bogusławskiego, S. Borysa, Bracka (część), J. Cholewy, J. Ciemały, L. Czoika, F. Dudka, Gliwicka (nr. 44-312), Gminna, J. Grządziela, W. Janasa, R. Kempki, Klimczoka, J. Koczeby, J. Kupca, J. Lelewela, Lisa, Macieja, Mamoka, Marcina, P. Musialika, G. Narutowicza, Ondraszka, J. Piechy, Pokoju, P. Pośpiecha, 18 Sierpnia, J. Skrzeka, T. Szewczenki, Ślusarska, Tokarska, Wiśniowa, J. Wolnego, M. Wolskiego, J. Wyplera, Zamułkowa, J. Zarębskiego i Żelazna (południowa część)[12][47].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
