Kopalnia Węgla Kamiennego „Kleofas”

Kopalnia Węgla Kamiennego „Kleofas” – kopalnia węgla kamiennego w Katowicach, funkcjonująca w latach 1840–2004 w rejonie Załęża (dzielnica Osiedle Witosa).

Szybkie fakty Państwo, Województwo ...

Remove ads

Założona została przez górnośląskiego przemysłowca Karola Godulę pod nazwą „Cleophas” pochodzącą od imienia św. Kleofasa. Pierwotnie wydobycie w niej węgla prowadzono w latach 1840–1862 z rejonu późniejszej ulicy F. Bocheńskiego. W 1880 roku zakład kupiła spółka Georg von Giesches Erben, która zgłębiła nowe szyby w rejonie późniejszej ulicy Obroki. W 1974 roku kopalnię „Kleofas” połączono z kopalnią „Gottwald” w Dębie, a połączony zakład w latach 1974–1990 nosił nazwę Kopalnia Węgla Kamiennego „Gottwald”. W 1996 roku zakład połączono z kopalnią „Katowice” w Bogucicach pod nazwą Kopalnia Węgla Kamiennego „Katowice-Kleofas”. W 1999 roku wstrzymano wydobycie w Ruchu II – „Katowice”, a w 2004 roku w Ruchu I – „Kleofas”.

Remove ads

Historia

Podsumowanie

Perspektywa

Powstanie i działalność w latach 1840–1862

Kopalnia powstała w 1840 roku na terenie Załęża (od 1924 roku część Katowic)^[1]. Została ona nadana pod nazwą „Cleophas” 15 lipca, a zatwierdzenie tego faktu przez władze centralne nastąpiło 21 lipca tego samego roku^[2]. Wniosek na jej nadanie zgłosił Karol Godula 25 września 1839 roku, w dzień wspomnienia w Kościele katolickim św. Kleofasa^[3]. Zostało mu nadanych 61 kuksów, pozostałe 61 kuksów nadano w ramach prawa do współudziału właścicielowi Załęża Loebelowi Freundowi, a z sześciu wolnych kuksów dwa nadano załęskiemu dominium, natomiast cztery Spółce Brackiej^[4].

Wydobycie węgla kamiennego rozpoczęto już w 1840 roku z pola górniczego „Adam” na głębokości 12 m. Rok później wydobycie przerwano z uwagi na duży napływ wody^[1].

Loebel Freund w 1842 roku sprzedał Załęże Karolowi Neumannowi, który jednocześnie stał się współwłaścicielem kopalni^[2]. 8 kwietnia 1845 roku jego udziały nabył Karol Godula, stając się jedynym właścicielem zakładu^[4]. Po jego śmierci w 1848 roku^[5] cały majątek przypadł pasierbicy Joannie Gryzik, która wniosła go jak swój posag w małżeństwo z Hansem Ulrichem von Schaffgotschem^[6].

Do wydobycia węgla w kopalni „Cleophas” wrócono w 1855 roku. Prowadzono go z szybu „Bertold” głębokim na 12 m, co było możliwe dzięki oddaniu do użytku w tym samym roku szybu wodnego „Christoph”^[1]. W tym samym roku, 10 listopada zakład połączono z polami górniczymi i kopalniami: „Adam” (nadanie górnicze 27 stycznia 1841 roku), „Eva” (nadanie 30 listopada 1841 roku), „Jenny” (nadanie 20 lutego 1840 roku), „Joseph” (nadanie 17 lutego 1840 roku) i „Rinaldo” (nadanie 17 stycznia 1844 roku)^[2]. 27 maja 1856 roku wyższy urząd górniczy zatwierdził wniosek o skonsolidowanie wszystkich nadań pod nazwą „Consolidirte Cleophas”^[7].

Kopalnia w tym okresie znajdowała się po zachodniej stronie późniejszej ulicy F. Bocheńskiego w Katowicach, na wysokości szybu „Wschodniego II”. Węgiel z kopalni był rozwożony furmankami^[8]. W latach 1860–1862 kopalnia zaopatrywała w węgiel kamienny m.in. hutę „Baildon” oraz bogucicki sierociniec^[9]. 28 lutego 1862 roku kopalnia „Cleophas” została zamknięta^[10]^[9].

Pod zarządem firmy Georg von Giesches Erben (lata 1880–1922)

14 lutego 1880 roku kopalnię „Cleophas” kupiła od Joanny Schaffgotsch za kwotę 1,35 mln marek spółka Georg von Giesches Erben^[9]^[2]^[11]. Nowy właściciel zaniechał wydobycia węgla kamiennego w dotychczasowym miejscu i przystąpił do drążenia szybów w Obrokach – przysiółku Załęża, w pobliżu torów kolejowych Kolei Górnośląskiej (linia Wrocław – Mysłowice)^[8], na polu górniczym „Rinaldo”^[12]. W 1881 roku rozpoczęto głębienie nowych szybów „Walter” (później „Fortuna II”) i „Recke” („Fortuna III”)^[13], a także zaprojektowano trzeci szyb – „Frankenberg” („Fortuna I”)^[14], którego głębienie rozpoczęto w 1891 roku^[15]. Przy tych szybach powstały osobne sortownie^[16]. W latach 1884–1885 zbudowano bocznicę kolejową^[17].

Po sześciu latach od rozpoczęcia głębienia kopalni, w 1886 roku z poziomu 162 m na powierzchnię wyjechał pierwszy urobek węgla kamiennego^[18]^[19].

Pierwsza tymczasowa zakładowa kotłownia została ukończona w 1882 roku^[20]. W 1887 roku wybudowano wodociąg odprowadzający wodę z kopalni „Cleophas” do Katowic, będący jednocześnie pierwszą tego typu instalacją w mieście^[21]. W 1888 roku przy kopalni powstała pierwsza przemysłowa elektrownia na Górnym Śląsku^[22] – wyposażona była w pięć generatorów o mocy 2,9 MW i dwa turbogeneratory o mocy 3,5 MW^[16]. Pod koniec lat 80. XIX wieku zaszła potrzeba budowy szybów wentylacyjnych z dala od szybów głównych. W tym celu w 1888 roku zaprojektowano szyb „Schwarzenfeld” (późniejszy „Szchwarzenfeld I”, a następnie „Wschodni I”). Został on zgłębiony do 1891 roku, osiągając poziom 110 m^[15].

Pod koniec XIX wieku kopalnia była eksploatowana wraz z innymi polami górniczymi, które zostały do niej dołączone. Były to: „Christnacht” (nadanie 9 października 1855 roku), „Zur Gottes Gnade” (nadanie 24 października 1858 roku), „Beatenssegen II” (nadanie 2 maja 1891 roku), „Zum hohen Kreuz C” (nadanie 8 sierpnia 1904 roku) i „Kalina I”. Całkowita powierzchnia obszaru górniczego kopalni „Cleophas” wynosiła 9 km²^[23].

Osobny artykuł: Katastrofa górnicza w kopalni „Cleophas”.

W nocy z 3 na 4 marca 1896 roku wybuchł pożar, w wyniku którego zginęło 104 górników^[24]. Pogrzeb poległych górników odbył się 7 marca – wówczas proboszcz parafii św. Szczepana w Bogucicach ks. Ludwik Skowronek złożył uroczyste ślubowanie wybudowania kościoła w Załężu – kościół wotywny pw. św. Józefa został poświęcony w 1900 roku^[25].

W 1900 roku w kopalni „Cleophas” pracowało 18 maszyn parowych i 94 konie pociągowe na dole. Załoga wynosiła wówczas blisko 2 tys. osób^[24]. W 1911 roku na poziomie 444 m prace rozpoczęły lokomotywy elektryczne ciągnące pociągi z węglem. W tym czasie dla pracowników funkcjonowała łaźnia z 224 prysznicami i 24 wannami, przy której ulokowano szatnię łańcuszkową z 1,5 tys. haków. Istniał także budynek wagi drobnicowej i cechownia z ołtarzem św. Barbary. Kopalnia posiadała także stację ratowniczą z 81 ratownikami w 18 zastępach^[23].

W okresie I wojny światowej spadło zatrudnienie oraz wydobycie w kopalni „Cleophas” – z ponad 1 mln ton do 900 tys. ton węgla kamiennego^[26]. W miejsce górników zatrudniano kobiety, pracowników młodocianych i jeńców wojennych^[27]. W drugim półroczu 1917 roku górnicy z kopalni „Cleophas” przyłączyli się do strajku kopalń spółki Georg von Giesches Erben. Został on zdławiony siłą, lecz kolejny wybuchł 18 lipca 1918 roku^[26]. Zarząd kopalni zgodził się na częściowe ustępstwa, w tym na podniesienie stawek pracowników do tych obowiązujących w kopalni „Giesche” (późniejszy „Wieczorek”)^[28]. 15 sierpnia 1919 roku podczas wypłaty pensji doszło do prowokacji Grenzschutzu, w której zginęło 7 robotników^[11].

19 stycznia 1921 roku kopalnia Kleofas została połączona z polami: „Arcona Westfeld”, „Arcona Ergänzung”, „Arcona Fortsetzung”^[2] i „Christnacht Erganzung I”^[1].

Lata międzywojenne i II wojna światowa

W 1922 roku kopalnia przeszła we władanie spółki akcyjnej Giesche, którą w 1926 roku przejęło konsorcjum z kapitałem amerykańskim^[19].

W 1923 roku z kopalni, już wtedy pod nazwą „Kleofas”, w transporcie dołowym wycofano ostanie konie^[27]^[11], a w latach 1923–1926 wybudowano linię kolei wąskotorowej o rozstawie szyn 650 mm łączącą szyb „Schwarzenfeld” („Wschodni”) z dwoma cegielniami. Zakład był także połączony linią kolejową 785 mm z kopalnią „Wujek”^[27].

Kryzys gospodarczy oraz celowo prowadzona gospodarka rabunkowa spowodowały, iż kopalnię zamknięto 1 marca 1932 roku. Pomimo strajków i protestów zwolniono wówczas 2,2 tys. górników^[19]. Jednocześnie władze miejskie starały się zapobiec unieruchomieniu kopalni ze względu na położenie materialne ludności w Załężu, która utrzymywała się głównie z pracy w kopalni „Kleofas”, a także z uwagi na to, iż zamknięcie zakładu oznaczałoby duże zmniejszenie dochodów miasta^[29]. Zwolnieni z pracy górnicy rozpoczęli wydobywanie węgla z biedaszybów, które znajdowały się w rejonie Załęskiej Hałdy, nieopodal późniejszego kościoła pw. śś. Cyryla i Metodego^[27]. Sytuacja w przemyśle ciężkim polepszyła się dopiero w latach 1936–1939^[30]. Kopalnię „Kleofas” ponownie uruchomiono w styczniu 1938 roku^[27], lecz praca odbywała się na jedną zmianę^[31].

W okresie niemieckiej okupacji Polski w latach 1939–1945 zakład należał do spółki Giesche AG^[11]. Od 1943 roku dla kopalni pracowali robotnicy przymusowi (jeńcy i więźniowie), których umieszczono w obozie w pobliżu szybu „Schwarzenfeld I”, w rejonie późniejszej ulicy F. Bocheńskiego. W 1944 roku było ich 1,4 tys. W styczniu 1945 roku kopalnię opuściło niemieckie kierownictwo, które wstrzymało prace i próbowało zniszczyć zakład, czemu zapobiegła grupa kilku pracowników kopalni^[32].

Lata powojenne

Pierwszym po wojnie kierownikiem zakładu został inż. Stanisław Białobrzeski, który przygotował wznowienie wydobycia^[32], co nastąpiło 9 lutego 1945 roku^[33]. 3 marca tego samego roku^[33] kopalnia „Kleofas” przeszła na własność Katowickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego^[2].

Wzrost zapotrzebowania na węgiel kamienny w latach 50. XX wieku wymusił rozbudowę zakładu. Zmodernizowano urządzenia wyciągowe, a także zaczęto stosować podsadzkę hydrauliczną. Część wydatków przeznaczono na mechanizację urabiania i transportu węgla^[32]. W 1952 roku zainstalowano w kopalni pierwszy kombajn typu Donbas^[33]. W 1956 roku oddano do użytku nową łaźnię na 296 miejsc i lampownię na 1,1 tys. lamp. W 1959 roku zlikwidowano tory wąskotorowe prowadzące do otworów podsadzkowych, a dwa lata później przerwano połączenie wąskotorowe z kopalnią „Wujek”^[32].

W latach 1957–1964 przy kopalni „Kleofas” funkcjonowały kopalnie upadowe „Kleofas I” i „Kleofas I”. W 1962 roku wydobyto z nich prawie 78 tys. ton węgla kamiennego^[2].

1 kwietnia 1974 roku kopalnia „Kleofas” została połączona z kopalnią „Gottwald”^[2] (pierwotnie „Eminenz”, a następnie „Eminencja”^[34]) w Dębie^[1], której zasoby były wtedy już na wyczerpaniu. Obydwa zakłady funkcjonowały pod nazwą Kopalnia Węgla Kamiennego „Gottwald”^[33]. Połączenie to przyczyniło się do kolejnego unowocześnienia zakładu. Modernizowano szyby „Fortuna” I, II i III, które otrzymały nowe nadszybia, maszyny wyciągowe i wieże szybowe. Powstała nowa kotłownia, a w 1975 roku rozbudowano urządzenia podsadzkowe. W 1975–1978 zmodernizowano zakład przeróbczy^[34]. Od 1984 roku kopalnia należała do Katowickiego Gwarectwa Węglowego^[11].

W styczniu 1990 roku na wniosek załogi przywrócono historyczną nazwę zakładu – Kopalnia Węgla Kamiennego „Kleofas”^[35]. 1 lipca 1993 roku zakład wszedł w skład Katowickiego Holdingu Węglowego, którego wszystkie akcje posiadał Skarb Państwa^[36]. W 1996 roku zakład połączono z kopalnią „Katowice”, tworząc dwuruchową Kopalnię Węgla Kamiennego „Katowice”, której nazwę wkrótce zmieniono na Kopalnię Węgla Kamiennego „Katowice-Kleofas”. Połączony zakład dysponował polem górniczym o powierzchni 24,8 km²^[35].

W 1999 roku wstrzymano wydobycie w Ruchu II – „Katowice”, a pięć lat później w Ruchu I – „Kleofas”^[37]. Decyzję o likwidacji kopalni podjęto 4 marca 2004 roku, głównie ze względu na duże zagrożenie tąpnięciami, a także z przyczyn ekonomicznych. Wydobycie zakończono w listopadzie tego samego roku^[38]. Załoga liczyła wówczas 800 osób, którym znaleziono pracę w innych zakładach Katowickiego Holdingu Węglowego^[35].

31 grudnia 2004 roku Spółka Restrukturyzacji Kopalń zakupiła od Katowickiego Holdingu Węglowego zlikwidowaną kopalnię „Katowice-Kleofas”, która 1 stycznia 2005 roku stała się jej oddziałem^[35]^[11]. Pozostawiono szyb „Fortuna II”, który przekształcono w pompownię głębinową „Kleofas”^[39] obsługiwaną przez Centralny Zakład Odwadniania Kopalń (oddział Spółki Restrukturyzacji Kopalń)^[40], natomiast pozostałe szyby zostały zasypane^[35]. Po zakończeniu prac likwidacyjnych w 2006 roku pracownicy i pozostały majątek został przekazany 1 stycznia 2007 roku do innych oddziałów Spółki Restrukturyzacji Kopalń^[35]. W 2014 roku większość zabudowań zlikwidowanej kopalni wyburzono, zachowując zabytkowe budynki pokopalniane^[11].

W kwietniu 2022 roku zakończyła działalność operacyjną ciepłownia – Zakład Produkcyjny TP 8 Kleofas, należący wówczas do spółki Dalkia^[41]. Znajdowała się ona przy ulicy Obroki 77, a jej moc cieplna w 2009 roku wynosiła 42,8 MW^[42].

Remove ads

Wydobycie

Podsumowanie

Perspektywa

W Kopalni Węgla Kamiennego „Kleofas” produkowano groszek, kostkę, kęsy, miał i orzech^[11].

Wydobycie węgla kamiennego rozpoczęto w 1840 roku z szybu „Adam”, lecz rok później z uwagi na duży napór wody przerwano prace. Powrócono do tego w 1845 roku z szybu „Bertold”^[1]. W 1848 roku za pośrednictwem szybu „Christoph” udostępniono pokłady „Adam” i „Eva”, lecz z pierwszego z nich zrezygnowano w 1850 roku ze względu na zbyt małą miąższość (1 m)^[1]. Pierwszy węgiel w kopalni, będącej już własnością Georg von Giesches Erben, wydobyto w 1886 roku – 2,5 tys. ton, a cztery lata później wydobywano 276,5 tys. ton przy zatrudnieniu na poziomie 1,1 tys. pracowników^[16]. Węgiel wybierano wówczas systemem filarowo-zabierakowym przy użyciu materiałów wybuchowych^[23]. W 1911 roku wydobycie wynosiło 1,1 mln ton węgla przy zatrudnieniu 3,4 tys. osób^[24]. W 1912 roku zaczęto stosować zabierki o długości 50 m^[23]. W 1922 wydobyto 735,8 tys. ton węgla przy zatrudnieniu wynoszącym prawie 5 tys. osób^[43].

W okresie dobrej koniunktury w latach 1923–1929 wydobycie węgla było bardzo wysokie i wynosiło blisko 1 mln ton rocznie, lecz po kilku latach sytuacja zmieniła się diametralnie^[27]. W czasie wielkiego kryzysu w latach 1932–1937 kopalnia była unieruchomiona^[27]. Zakład uruchomiono ponownie w styczniu 1938 roku^[27], a do końca roku dostarczono 109,9 tys. ton węgla^[2]. Po 1939 roku, w kolejnych latach wydobycie rosło systematycznie – w 1943 roku zakład dostarczył 1,2 mln ton węgla kamiennego przy zatrudnieniu 2,4 tys. górników^[27].

Po przejściu frontu wydobycie w kopalni „Kleofas” wznowiono 9 lutego 1945 roku^[33]. Do końca roku zakład dostarczył 365,6 tys. ton węgla^[32]. W kolejnych latach kontynuowano odbudowę zdolności produkcyjnych kopalni. W 1946 roku wydobyto 717,2 tys. węgla, a w okresie planu trzyletniego (lata 1947–1949) wydobycie wzrosło z poziomu 918,9 tys. do 1,1 mln ton węgla^[32]. W okresie realizacji planu sześcioletniego (1950–1955) zaczęto wybierać węgiel kamienny z filarów ochronnych pod Załężem dzięki zastosowaniu podsadzki hydraulicznej^[32]. W latach 60. XX wieku średnie dobowe wydobycie wzrosło z 4,7 tys. do 6,3 tys. ton^[34]. W 1961 roku uzyskano pierwszy węgiel z poziomu 570 m^[32]. W 1970 roku wydobyto 2,0 mln ton węgla kamiennego^[2]. Po 1974 roku zakład był dwuruchowy, przy czym węgiel wydobywano głównie z Ruchu „Kleofas”. W 1979 roku wydobyto 3 mln ton węgla kamiennego przy zatrudnieniu 5,2 tys. osób^[33], a w 1989 roku było to odpowiednio 2,7 mln ton węgla i 5,3 tys. pracowników^[34].

W latach 1990–1993 wydobycie węgla uległo ograniczeniu z 2,3 mln do 1,9 mln ton węgla^[35]. W 1996 roku dwuruchowa kopalnia „Katowice-Kleofas” dysponowała zasobami węgla szacowanymi na 300 mln ton. Zasoby przemysłowe oceniono wówczas na 130 mln ton, a nadające się do wydobycia na 93,7 mln ton^[35]. W 1997 roku w kopalni „Katowice-Kleofas” wydobyto 2,4 mln ton węgla. W 1999 roku wstrzymano wydobycie w Ruchu II – „Katowice”, a Ruch I – „Kleofas” pracował do 2004 roku^[35].

Remove ads

Szyby

Podsumowanie

Perspektywa

Kopalnia „Kleofas” od momentu gdy była ona własnością spółki Georg von Giesches Erben (tj. po 1880 roku), posiadała następujące szyby: „Fortuna I”, „Fortuna II”, „Fortuna III”, „Północny”, „Wschodni I”, „Wschodni II” i „Zachodni”^[11].

Charakterystyka poszczególnych szybów:

„Fortuna I” (początkowo „Frankenberg”; Katowice, ul. Obroki) – pierwotnie szyb wdechowy^[44], podwójny, podzielony na dwa przedziały wydobywcze mieszczące cztery klatki schodowe, przedział drabinowy i rurowy; ukończony w 1898 roku^[45]; w odróżnieniu od szybów „Recke” i „Walter” posiadał zastrzałową wieżę szybową o konstrukcji kratownicowej, której budowę ukończono w 1900 roku; pod koniec XX wieku szyb miał głębokość 66 m i średnicę tarczy 7 m; przedział wschodni służył wówczas do jazdy ludzi i transportu urobku (poziomy 292 i 444 m), a zachodni do transportu materiałów oraz transportu ludzi (poziomy 162, 292, 444, 504 i 570 m)^[44],
„Fortuna II” (początkowo „Walter”^[10]; Katowice, ul. Obroki) – pierwotnie szyb wdechowy^[44], podzielony na przedział wydobywczy z dwoma klatkami schodowymi i przedział wodny z pompami odwadniającymi; zaczęto go drążyć w 1889 roku, a 30 października 1890 roku urząd górniczy wyraził zgodę na jazdę nim ludzi; pod koniec XX wieku był to jednoprzedziałowy szyb o głębokości 730 m i średnicy tarczy 6 m, służący do transportu materiałów oraz ludzi na poziomy 162, 292, 444, 504, 570 i 700 m^[45],
„Fortuna III” (początkowo „Recke”; Katowice, ul. Obroki) – pierwotnie szyb wdechowy^[44], wentylacyjny, którego budowę rozpoczęto w 1891 roku; pod koniec XX wieku obsługiwał wydobycie urobku oraz jazdę ludzi; miał głębokość 612 m i średnicę tarczy 6 m; obsługiwał poziomy 162, 292, 444 i 570 m^[45],
„Północny” (początkowo „Ulrich”; Chorzów, rejon Drogowej Trasy Średnicowej pomiędzy Biedronką a Castoramą) – zbudowany na początku XX wieku; w 1921 roku osiągnął poziom 423,6 m; udostępniał poziomy 182, 242 i 425 m; od 1924 roku używany był w charakterze szybu wentylacyjnego; posiadał wieżę szybową o konstrukcji stalowej; nieznana jest data jego likwidacji^[46],
„Wschodni I” (początkowo „Schwarzenfeld”; Katowice, ul. F. Bocheńskiego) – szyb wentylacyjny i materiałowy, powstały w latach 1890–1891; miał 110 m głębokości; zlikwidowany w latach 50. XX wieku, a pod koniec działalności pełnił głównie funkcję szybu podsadzkowego^[44],
„Wschodni II” (początkowo „Schwarzenfeld II”; Katowice, ul. F. Bocheńskiego) – szyb wentylacyjno-materiałowo-zjazdowy, dwuprzedziałowy (zachodni ukończony w 1921 roku, a wschodni w 1927 roku); obsługiwał poziomy 162, 286, 374, 444 i 503 m^[44],
„Zachodni” (początkowo „Cäsar”; Katowice, ul. Obroki przy granicy z Chorzowem – rejon biurowca Elkop) – wybudowany w latach 1890–1891, pierwotnie o głębokości 86 m, a pod koniec XX wieku 516 m; posiadał stalową wieżę szybową skonstruowaną na terenie kopalni^[44].

Remove ads

Działalność okołozakładowa

Podsumowanie

Perspektywa

Osobne artykuły: Kolonia robotnicza kopalni „Kleofas” i Osiedle Witosa (Katowice).

Rozwój kopalni „Cleophas” wiązał się m.in. z zapewnieniem mieszkań dla jej pracowników, zarówno dla górników, jak i dla dozoru. W Załężu pomiędzy późniejszymi ulicami Wiśniową a F. Bocheńskiego zostało wzniesione w latach 1890–1914 osiedle patronackie. W latach 1922–1923 przy współczesnej ulicy Obroki powstały trzy domy dla urzędników kopalni^[47]. Na początku lat 30. XX wieku kopalnia posiadała 225 budynków mieszkalnych, w których mieszkało 200 rodzin urzędników i ponad 2,1 tys. rodzin robotniczych^[47]. W marcu 1947 roku rozpoczęto budowę osiedla domów fińskich w Załęskiej Hałdzie, w których miały zamieszkać rodziny górników kopalń „Kleofas” i „Wujek”^[48]. Do końca tego roku wzniesiono ich 273^[49]. W latach 60. XX wieku rozpoczęto budowę osiedla mieszkaniowego kopalni „Kleofas” przy późniejszej ulicy Obroki, które składa się z czteropiętrowych bloków^[50]. W miejsce osiedla domów fińskich w latach 1976–1981 został wzniesiony I etap osiedla mieszkaniowego nazwanego później imieniem Wincentego Witosa^[51].

Kopalnia wybudowała także hotele robotnicze, które miały początkowo bardzo niski standard. Za najlepszy uchodził Dom Górnika przy ulicy Gliwickiej 204. Został wzniesiony w 1907 roku. Ponadto domy górnika powstały przy ulicy Ondraszka (dwa budynki) oraz przy ulicy Obroki 43 (został w latach 2000–2001 wyremontowany przez Katowicki TBS i zaadaptowany na mieszkania)^[52].

15 kwietnia 1945 roku w Obrokach została założona Zasadnicza Szkoła Zawodowa Kopalni „Kleofas”, od lat 50. XX wieku funkcjonująca jako Górnicza Szkoła Przemysłowa przy KWK „Kleofas”. W 1964 roku prowadziła 6 oddziałów, kształcąc 165 uczniów. W 1993 roku została przekształcona w XV Liceum Ogólnokształcące im. rtm. W. Pileckiego w Katowicach^[53].

12 października 1929 roku przy kopalni „Kleofas” swoją działalność zainaugurował chór męski „Echo”, który działał do 1933 roku^[17]. W 1957 roku został założony Górniczy Klub Sportowy „06” przy kopalni „Kleofas”, w latach 1965–1989 działający w strukturach GKS-u Katowice^[11]. Hala klubu znajdowała się przy ulicy Obroki 43 w Katowicach^[54], a w 2015 roku została ona rozebrana^[52]. Na początku lat 60. XX wieku powstał Górniczy Dom Kultury z salą na 400 miejsc i biblioteką. Działały w nim zespoły dziecięce oraz zespół muzyczny kopalni „Kleofas”^[55]. Budynek domu kultury znajdował się przy ulicy Krzyżowej w katowickiej dzielnicy Dąb^[56]. W 1985 roku powstał Klub Żeglarski Kopalni „Kleofas”, który prowadził działalność szkoleniową do 1999 roku^[11].

Remove ads

Obiekty zabytkowe

Obiekty znajdujące się na terenie kopalni „Kleofas” (rejon ulic Obroki i F. Bocheńskiego) będące świadectwem kultury materialnej zostały objęte ochroną konserwatorską^[57]^[58]. Są to:

Kopalnia „Kleofas” (ul. Obroki) – zespół budynków szybu „Fortuna III” z końca XIX wieku w stylu historyzmu^[59],
Kopalnia „Kleofas” (ul. Obroki) – budynek kotłowni z 1895 roku w stylu historyzmu^[59],
Kopalnia „Kleofas” (ul. Obroki) – budynek elektrowni z 1893 roku w stylu historyzmu^[59],
Zespół zabudowy szybu „Wschodniego II” (ul. F. Bocheńskiego ob. nr. 64) – z 1913 roku w stylu historyzmu ceglanego^[60]; wpisany do rejestru zabytków 23 października 2010 (nr rej.: A/321/10)^[61].

Zabudowania kopalni w rejonie dawnej kopalni „Gottwald” (teren Silesia City Center), w tym kaplicę św. Barbary, także objęto ochroną konserwatorską^[57].

Remove ads

Znani pracownicy

Carl Besser – kierownik kopalni „Cleophas”, asesor górniczy^[62],
Paweł Chrószcz – pracownik kopalni „Kleofas”, działacz sportowy^[63],
Karol Fabris – dyrektor kopalni „Kleofas” w 1945 roku, inżynier górnictwa^[11],
Józef Galanka – pracownik kopalni „Kleofas”, inżynier^[64],
Marian Gustek – dyrektor kopalni „Kleofas” w latach 1967–1974, inżynier górnictwa, podsekretarz stanu^[11],
Ginter Pierończyk – pracownik kopalni „Kleofas”, inżynier górnictwa, pisarz^[65].

Remove ads

Przypisy

Loading content...

Bibliografia

Loading content...

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads