Pan Tadeusz (film 1928)

Pan Tadeusz − polski film niemy z 1928 roku, zrealizowany na podstawie epopei Adama Mickiewicza z 1834 pod tym samym tytułem. Film wyreżyserował Ryszard Ordyński, scenariusz napisali Andrzej Strug oraz Ferdynand Goetel. Premiera odbyła się w listopadzie 1928. Przez wiele lat dzieło uważano za zaginione, dopiero w 2006 odnaleziono większość nakręconego materiału. W 1999 roku Andrzej Wajda dokonał drugiej ekranizacji poematu, również pod tym samym tytułem.

Ten artykuł dotyczy filmu z 1928 roku. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Pan Tadeusz

Tadeusz i Zosia - kadr z filmu Pan Tadeusz (1928)
Gatunek	niemy kostiumowy historyczny
Rok produkcji	1928
Data premiery	9 listopada 1928
Kraj produkcji	Polska
Język	polski
Czas trwania	214 min pierwotnie / 124 min w zachowanej formie
Reżyseria	Ryszard Ordyński
Scenariusz	Andrzej Strug, Ferdynand Goetel
Główne role	Stanisław Knake-Zawadzki Jan Szymański Mariusz Maszyński Leon Łuszczewski Helena Sulimowa Zofia Zajączkowska
Muzyka	Tadeusz Woźniak (muzyka skomponowana współcześnie)
Zdjęcia	Antoni Wawrzyniak Janusz Wasung
Scenografia	Józef Galewski
Produkcja	Alfred Niemirski (kierownictwo produkcji)
Wytwórnia	Star-Film
Strona internetowa

Obsada

• Wojciech Brydziński − Adam Mickiewicz
• Stanisław Knake-Zawadzki − sędzia Soplica
• Jan Szymański − Jacek Soplica (ksiądz Robak)
• Mariusz Maszyński − hrabia
• Leon Łuszczewski − Tadeusz Soplica
• Helena Sulimowa − Telimena
• Zofia Zajączkowska − Zosia
• Paweł Owerłło − podkomorzy
• Helena Górska-Brylińska − podkomorzyna
• Rena Hryniewiczówna − podkomorzanka
• Mura Starkówna − podkomorzanka
• Wiesław Gawlikowski − wojski Hreczecha
• Janina Klimkiewiczowa − wojszanka
• Marian Jednowski − Gerwazy Rębajło
• Ludwik Fritsche − Protazy
• Ajzyk Samberg − Jankiel
• Józef Zejdowski − Konewka
• Jerzy Janowski − Brzytewka
• Henryk Weise − Szydełko
• Mikołaj Lewicki − Buchman
• Józef Śliwicki − stolnik
• Felicja Pichor-Śliwicka – stolnikowa
• Iza Bellina – stolnikówna Ewa
• Marian Palewicz − generał Jan Henryk Dąbrowski
• Józef Trębicki − generał Karol Otto Kniaziewicz
• Bolesław Horski(inne języki) − major Płut
• Józef Maliszewski − kapitan Nikita Rykow
• Henryk Rzętkowski − sierżant Gont

Produkcja

Ordyński nakręcił film w 1928 roku, m.in. w majątku Czombrów nieopodal Świtezi, gdzie dzieciństwo spędzał Adam Mickiewicz. Filmowcy wykorzystali również plenery zespołu pałacowego w Radziejowicach^[1]. Nad scenografią, kostiumami i rekwizytami filmowymi czuwał zespół konsultantów, a w scenach batalistycznych wziął udział 1 Pułk Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego oraz 4 Pułk Ułanów Zaniemeńskich^[2].

Wydanie filmu

Oficjalna premiera dzieła miała miejsce 9 listopada 1928 roku w Warszawie z udziałem prezydenta Ignacego Mościckiego i marszałka Józefa Piłsudskiego. W ówczesnej prasie Pana Tadeusza zapowiadano jako „epopeję filmową nieśmiertelnego dzieła Adama Mickiewicza”, obraz rocznicowy, „superprodukcję realizowana na dziesięciolecie niepodległości Polski”. Projekt okazał się dla twórców sukcesem komercyjnym, ciesząc się wielkim powodzeniem w stolicy^[2]. Premiera zapoczątkowała obchody dziesięciolecia niepodległości Polski.

Film zaginął w czasie II wojny światowej. W latach 50. XX wieku odnaleziono fragmenty filmu o łącznej długości czterdziestu dwóch minut. W 2006 roku we Wrocławiu odnaleziono kolejne fragmenty, dzięki czemu udało się zrekonstruować około stu dwudziestu minut trwającego oryginalnie ponad trzy godziny filmu.

9 listopada 2012 w warszawskim kinie Iluzjon miała miejsce premiera zrekonstruowanej wersji filmu wzbogaconego o muzykę skomponowaną współcześnie przez Tadeusza Woźniaka^[3]. W styczniu 2014 Filmoteka Narodowa opublikowała dzieło na dyskach DVD^[2].

Przypisy

1. Pan Tadeusz. Filmpolski.pl. [dostęp 2023-03-02]. (pol.).
2. "'Pan Tadeusz' na DVD. Najnowsze wydawnictwo Filmoteki Narodowej". filmweb.pl, 2014-01-14. [dostęp 2014-01-14].
3. Patrycja Wanat: "Niewyobrażalny budżet, wielka produkcja”. „Pan Tadeusz” z 1928 cudem ocalał podczas wojny. tokfm.pl, 2012-11-04. [dostęp 2012-11-12]. (pol.).

Linki zewnętrzne

• Pan Tadeusz w bazie Filmweb
• Pan Tadeusz w bazie filmpolski.pl
• Pan Tadeusz w bazie Filmoteki Narodowej „Nitrofilm”
• Zdjęcia z filmu Pan Tadeusz w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• F. Goetel, "Pan Tadeusz" na ekranie. Wywiad z Ferdynandem Goetlem, "Rzeczpospolita" 1928, nr 197 (9 lipca). Reprodukcja cyfrowa wywiadu w serwisie polona.pl
• T. Kończyc, Pan Tadeusz na ekranie, "Świat" 1928, nr 46 (17 listopada), s. 24. Reprodukcja cyfrowa recenzji filmu w serwisie polona.pl
• "Pan Tadeusz", [miejsce nieznane: wydawca nieznany, 192-]. Reprodukcja cyfrowa programu filmowego w serwisie polona.pl