Loading AI tools
Członkiem Unii Europejskiej może zostać tylko wolne, niepodległe, suwerenne, demokratyczne państwo europejskie, przestrzegające prawa międzynarodowego, o rozwiniętej gospodarce rynkowej, zdolnej do konkurowania na jednolitym, wspólnym rynku wewnętrznym. Wymogi te zostały spisane przez przywódców ówczesnej dwunastki podczas szczytu Rady Europejskiej w Kopenhadze z 1993 roku i znane są dzisiaj jako kryteria kopenhaskie. Ponadto w Madrycie w 1995 Rada Europejska nakazała zaakceptować w pełni i bez zastrzeżeń acquis communautaire oraz posiadać sprawnie działającą administrację i sądownictwo zdolne wyegzekwować unijne i wspólnotowe akty prawne (kryteria madryckie).
Dziewięć państw posiada oficjalnie status kandydata: Albania (od 2014), Bośnia i Hercegowina (od 2022), Czarnogóra (od 2010), Gruzja (od 2023) Macedonia Północna (od 2005), Mołdawia (od 2022), Serbia (od 2012), Turcja (od 1999), Ukraina (od 2022). Czarnogóra, Islandia, Serbia i Turcja rozpoczęły negocjacje ws. członkostwa[1]. W 2013 roku Islandia zawiesiła negocjacje.
W strategicznym dokumencie przyjętym przez Komisję Europejską 5 listopada 2008 roku napisane jest: „Rozszerzenie służy realizacji strategicznych interesów UE dotyczących stabilności, bezpieczeństwa i zapobiegania konfliktom. Przyczynia się ono do zwiększenia dobrobytu i możliwości wzrostu gospodarczego, do poprawiania połączeń z ważnymi szlakami transportowymi i energetycznymi, a także do umacniania pozycji UE na świecie. W świetle wyzwań związanych ze stabilnością, przed jakimi stanęły niedawno państwa wschodniej części UE, konsekwentna realizacja polityki rozszerzenia staje się ważniejsza niż kiedykolwiek przedtem. Obecny program rozszerzenia obejmuje Bałkany Zachodnie i Turcję”[2].
W 2014 roku szef Komisji Europejskiej Jean-Claude Juncker powiedział, że nie przewiduje w ciągu najbliższych pięciu lat kolejnych rozszerzeń Unii. Według niego wspólnota musi najpierw poradzić sobie z problemami wewnętrznymi i wzmocnić się po kryzysie finansowym[3].
W 2022 roku w trakcie trwającej inwazji Rosji na Ukrainę zdecydowano o nadaniu praw kandydata Ukrainie oraz Mołdawii[4].
| Państwo | Rozpoczęcie negocjacji o stowarzyszeniu | Podpisanie stowarzyszenia | Wejście w życie stowarzyszenia | Data złożenia wniosku o członkostwo | Oficjalny status kandydata do UE | Rozpoczęcie negocjacji o członkostwo | Liczba zamkniętych i otwartych rozdziałów negocjacyjnych | Strefa wolnego handlu[6] | Unia celna[7] | PKB per capita według WFB w 2021 w USD | Procent średniej UE |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Albania |
stycznia 2003(dts)[8] | 12 czerwca 2006(dts)[a][9] | 1 kwietnia 2009(dts)[9] | 24 kwietnia 2009(dts)[9][b] | 27 czerwca 2014(dts)[9] | – | – | 2007 | – | 14 520 | 37,0% |
 Bośnia i Hercegowina |
25 listopada 2005(dts)[10] | 16 czerwca 2008(dts)[a][10] | 1 czerwca 2015(dts)[11] | 15 lutego 2016(dts)[10] | 15 grudnia 2022(dts)[12] | – | – | 2008 | – | 15 635 | 39,9% |
 Czarnogóra |
26 września 2006(dts)[13] | 15 października 2007(dts)[a][14] | 1 maja 2010(dts)[14] | 15 grudnia 2008(dts)[15] | grudnia 2010(dts)[15] | 29 czerwca 2012(dts)[14] | 3/33 z 35[c][16][17] | 2008 | – | 20 557 | 52,4% |
 Gruzja |
15 lipca 2010(dts)[18] | 27 czerwca 2014(dts)[19] | 1 lipca 2016(dts)[20] | 3 marca 2022(dts)[21] | 14 grudnia 2023(dts) | – | – | 2014 | – | 15 472 | 39,5% |
 Macedonia Północna |
marca 2000(dts)[22] | 9 kwietnia 2001(dts)[a][23] | 1 kwietnia 2004(dts)[23] | 22 marca 2004(dts)[15] | 16 grudnia 2005(dts)[23] | – | – | 2004 | – | 16 464 | 42,0% |
 Mołdawia |
12 stycznia 2010(dts)[24] | 27 czerwca 2014(dts)[25] | 1 lipca 2016(dts)[26] | 3 marca 2022(dts)[27] | 23 czerwca 2022(dts)[4] | 14 grudnia 2023(dts)[28] | – | 2016 | – | 14 234 | 36,4% |
 Serbia |
1 października 2005(dts)[29] | 29 kwietnia 2008(dts)[a][29] | 1 września 2013(dts)[29] | 22 grudnia 2009(dts)[29] | 1 marca 2012(dts)[29] | 21 stycznia 2014(dts)[30] | 2/8 z 35[c][31] | 2008 | – | 19 762 | 50,4% |
 Turcja |
31 lipca 1959(dts)[32] | 12 września 1963(dts) – Ankara Agreement[33] 22 grudnia 1995(dts) – Unia celna[34] |
1 stycznia 1996(dts) – Unia celna[33] | 14 kwietnia 1987(dts)[15] | 11 grudnia 1999(dts)[35] | 3 października 2005(dts)[33] | 1/16 z 33[c][36] | 1996 | 2001[34] | 31 252 | 79,7% |
 Ukraina |
5 marca 2007(dts)[37] | 21 marca 2014(dts) – część polityczna umowy[38] 27 czerwca 2014(dts) – część handlowa umowy[38] |
1 listopada 2014(dts) – tymczasowe wejście w życie części politycznej[38] 1 stycznia 2016(dts) – tymczasowe wejście w życie części handlowej[38] |
28 lutego 2022(dts)[39] | 23 czerwca 2022(dts)[4] | 14 grudnia 2023(dts)[28] | – | 2017 (częściowo) | – | 12 944 | 33,0% |
Państwa oficjalnie uznane za kandydatów
Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Macedonia Północna, Serbia biorą udział w Procesie stabilizacji i stowarzyszenia[40], porównywalnym do Układów Europejskich zawieranych w latach 90. z państwami Europy Środkowo-Wschodniej. W proces ten wchodzi zawarcie Układu Stowarzyszeniowego.
Albania
.svg)
Państwa popierające integrację Albanii z UE: Niemcy[41], Chorwacja[42].
W czerwcu 2014 roku Rada Europejska przyznała Albanii status oficjalnego kandydata do UE. Warunkiem dalszej integracji z UE jest skuteczna realizacja reform, szczególnie w zakresie administracji państwowej i sądownictwa, poprawa zwalczania zorganizowanej przestępczości i korupcji, lepsza ochrona praw człowieka i praw mniejszości, a także przestrzeganie prawa własności.
Bośnia i Hercegowina
.svg)
Argumenty zwolenników: rozszerzenie Unii na Zachodnie Bałkany przyczyni się do stabilizacji i rozwoju tego regionu, członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, członkostwo w CEFTA, położenie na kontynencie europejskim, silny związek i utożsamianie się z kulturą europejską, duże poparcie społeczne dla integracji europejskiej[43].
Argumenty przeciwników: niestabilność polityczna[44], zagrożona jedność państwa[45] (separatyzm części serbskiej[46]), głębokie podziały etniczne[47] duża przestępczość, korupcja, silne struktury mafijne[48], słaba gospodarka[49][50][51], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, brak członkostwa w WTO, 121 miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[52].
W 2005 rozpoczęto negocjacje w sprawie stowarzyszenia. W czerwcu 2008 doszło do podpisania umowy o stabilizacji i stowarzyszeniu[10]. Unia Europejska, w porozumieniu z Radą ds. Implementacji Pokoju, zamierza przejąć główną odpowiedzialność za stabilizację w Bośni[53]. Bośnia i Hercegowina oczekuje na przyznanie statusu kandydata, co będzie możliwe w oparciu o pozytywną ocenę stopnia ich stabilizacji wewnętrznej oraz zaawansowania prowadzonych przez nie reform. Państwa popierające aspiracje integracyjne: Polska[54].
Czarnogóra
.svg)
9 grudnia 2011 Rada Europejska zdecydowała o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Czarnogórą w czerwcu 2012 roku[55]. Czarnogórze udało się zamknąć tymczasowo trzy rozdziały (25 – nauka i badania, 26 – edukacja i kultura, 30 – stosunki zewnętrzne), a negocjacje trwają w kolejnych 30 rozdziałach[16].
Gruzja
Argumenty zwolenników: podkreśla swoje chrześcijańskie i europejskie korzenie, członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO, silny i zdecydowany kierunek proeuroatlantycki – chęć członkostwa w NATO[56], 32. miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[57]. Gruzja podpisała umowę stowarzyszeniową z Unią Europejską 27 czerwca 2014 roku. 14 grudnia 2023 roku Gruzja została oficjalnym kandydatem do Unii Europejskiej.
Argumenty przeciwników: położenie na Zakaukaziu, słaba gospodarka[50][51] (dodatkowo zniszczona działaniami wojennymi z sierpnia 2008), prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, problem Abchazji i Osetii Południowej (separatyzm, chęć przyłączenia się do Rosji, niejasny status tych prowincji po konflikcie zbrojnym z Rosją w sierpniu 2008), niestabilność polityczna, oskarżenia opozycji o łamanie zasad demokracji przez prezydenta.
European Union-Georgia Action Plan wstępem do stowarzyszenia[58]. 27 czerwca 2014 roku podpisała umowę stowarzyszeniową.
14 grudnia 2023 roku Gruzja otrzymała status kandydata do Unii Europejskiej.
Macedonia Północna
.svg)
Komisja Europejska zarekomendowała wyznaczenie daty rozpoczęcia negocjacji, z powodu postępów Macedonii Północnej na drodze do członkostwa.
Na drodze do członkostwa w Unii Europejskiej, przeszkodę stanowi znacząca mniejszość albańska – zagrożona jedność kraju; niski przyrost naturalny – według badań ONZ, w latach czterdziestych XXI wieku Macedończycy staną się mniejszością we własnym kraju, duża przestępczość, korupcja, silne struktury mafijne, gospodarka prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, problem z dialogiem politycznym, brak reformy policji, brak walki z korupcją, brak reformy sądownictwa i administracji publicznej, zła polityka państwa w dziedzinie zatrudnienia, a na terenach zamieszkanych przez mniejszość albańską także przypadki łamania prawa podczas wyborów.
Państwa popierające europejskie aspiracje: Polska[59][60], Chorwacja[42].
W październiku 2013 roku KE po raz piąty rekomendowała rozpoczęcie rozmów akcesyjnych z Macedonią, posiadającą od grudnia 2005 roku status kandydata. Spór z Grecją o nazwę państwa macedońskiego pozostawał długo głównym czynnikiem blokującym postępy integracyjne Macedonii. Wpływ na to mają również zadrażnienia z Bułgarią na tle projektu traktatu międzypaństwowego oraz spowolnienie tempa reform wewnętrznych.
Mołdawia
Argumenty zwolenników: członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO, członkostwo w CEFTA, położenie na kontynencie europejskim, silny związek i utożsamianie się z kulturą europejską. Mołdawia podpisała umowę stowarzyszeniową z Unią Europejską 27 czerwca 2014 roku.
Argumenty przeciwników: jedno z najbiedniejszych państw Europy, bardzo słaba gospodarka[50][51], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, duża przestępczość, silne struktury mafijne, problem separatyzmu Naddniestrza i stacjonowania tam obcych wojsk, praktyczny brak kontroli Mołdawii nad tym terenem.
The EU Moldova Action Plan jest wstępem do układu stowarzyszeniowego[61]. 27 czerwca 2014 roku podpisała umowę stowarzyszeniową.
Główny zwolennik: Rumunia. Pozostałe państwa: Polska[62][63].
Serbia
.svg)
Argumenty zwolenników: rozszerzenie Unii na Zachodnie Bałkany przyczyni się do stabilizacji i rozwoju tego regionu, członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, członkostwo w CEFTA, położenie na kontynencie europejskim, silny związek i utożsamianie się z kulturą europejską, nawiązanie współpracy z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii[64], nawiązanie współpracy z NATO[65].
Argumenty przeciwników: słaba gospodarka[66][50][51], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, wyjątkowe ubóstwo jej południowej części – Prowincji Autonomicznej Kosowo i Metochia, pogorszenie stosunków z państwami, które uznały niepodległość Kosowa i żądanie od UE jasnego stanowiska, czy uznaje Serbię w jej dotychczasowych, potwierdzonych międzynarodowo granicach z Kosowem[67][68][69], brak członkostwa w WTO.
Państwa popierające: Grecja[70][71], Polska[72], Węgry[73], Hiszpania[74]. Państwa niechętne członkostwu: Holandia[75] i Rumunia[76].
UE 3 maja 2006 roku zawiesiła rozmowy stowarzyszeniowe jeszcze wtedy z Serbią i Czarnogórą z powodu niespełnienia przez nią warunku, jakim było aresztowanie do końca kwietnia Ratko Mladicia. Serbia jest kontynuatorem Serbii i Czarnogóry. Jednak w maju 2007 roku Unia Europejska zaznaczyła, że widzi zachodzące w Serbii zmiany pozwalające na wznowienie rozmów stowarzyszeniowych. 23 grudnia 2009 w Sztokholmie, serbski prezydent Boris Tadić złożył oficjalny wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej. 1 marca 2012 roku Serbia otrzymała status państwa kandydującego do członkostwa w Unii Europejskiej
Serbia rozpoczęła negocjacje 21 stycznia 2014 roku. Trwa faza badań przesiewowych. W dużej mierze ich tempo zależy od postępów w procesie normalizacji między Serbią i Kosowem – zawarcie porozumienia w tej sprawie 19 kwietnia 2013 roku w Brukseli i jego implementacja jest czynnikiem przesądzającym o postępie Serbii.
Turcja
.svg)
Argumenty zwolenników: państwo, które najdłużej czeka na decyzję Europy w sprawie członkostwa (od 1963 roku – kiedy to w Układzie Stowarzyszeniowym zapowiedziano jej wejście do ówczesnej EWG), aż 85% społeczeństwa popiera integrację Turcji z UE[77], silna westernizacja modelu życia i laicyzacja życia politycznego, szansa na demokratyzację tego państwa, jak i szansa na demokratyzację Unii[78], szansa na wyjście poza krąg cywilizacji chrześcijańskiej i budowanie zgody chrześcijańsko-muzułmańskiej, dzięki czemu Unia miałaby szansę stworzyć wielką, różnorodną kulturowo przestrzeń[78], przyczyni się również do stabilizacji w obszarze basenu mórz: Śródziemnego i Czarnego[79] oraz na Zakaukaziu[80], dobra kondycja gospodarcza[81][50][51], reformy gospodarcze, duża liczba ludności – wielki rynek zbytu, duża liczba Turków w państwach europejskich – przez to silne i długie związki kulturowe z Zachodem, nawiązanie do tradycji bizantyjskiej i do połączenia obu części dawnego Imperium rzymskiego, członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy (od 9 sierpnia 1949), członkostwo w OECD, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO, członkostwo w NATO (od 1952 roku) – sojusznik militarny wielu państw członkowskich, druga co do wielkości armia NATO[82] – możliwość wniesienia ogromnego potencjału do dorobku militarnego UE, członkostwo stowarzyszone w Unii Zachodnioeuropejskiej, członkostwo w G20 – chęć odgrywania większej roli na arenie międzynarodowej, aspiracje do bycia regionalnym mocarstwem[potrzebny przypis], ważne położenie geostrategiczne (przez co umocnienie geostrategicznego położenia Unii Europejskiej) – szczególnie przy projektach energetycznych związanych z południowym Kaukazem i na Bliskim Wschodzie oraz procesach pokojowych w tym rejonie świata[83], przyjęcie prawa o fundacjach, reforma kodeksu karnego w zakresie wolności wypowiedzi, zapisanie w nowej tureckiej konstytucji pełnego poszanowania praw człowieka i wolności podstawowych, zapewnienia rozdziału władz oraz demokratycznego i świeckiego charakteru Państwa Tureckiego.
Argumenty przeciwników: spór z Armenią (nieuznawanie zbrodni ludobójstwa Ormian i utrzymywanie embarga gospodarczego, zamknięcie granicy i stosowanie gróźb wobec sąsiadów), niestabilne relacje z Grecją – nieuznawanie ludobójstwa Greków z początku XX wieku[potrzebny przypis], kwestia mniejszości kurdyjskiej[84], spór z Cyprem o Turecką Republikę Cypru Północnego (nieuznawanie Cypru, jednego z członków UE), de iure Turcja okupuje część terytorium UE[85], tylko nieco ponad 3% terytorium leży na kontynencie europejskim[86], przez większość swojej historii Turcja była w opozycji do Europy, duże wpływy wojska i ekstremalnych środowisk islamskich, niski poziom rozwoju gospodarczego – niemożność poradzenia sobie na rynku wewnętrznym, duża liczba ludności – możliwa duża fala emigracji w poszukiwaniu pracy, Turcja uzyskałaby ogromną możliwość blokowania procesu decyzyjnego, byłaby drugim państwem według liczby ludności (po Niemczech) – praktycznie żadna decyzja nie byłaby podjęta bez jej zgody[87], duża liczba Turków w państwach europejskich – trudności w odnalezieniu się w zachodnim świecie, przyjęcie Turcji może doprowadzić do rozluźnienia więzi kulturowych i spowolnienia procesów integracyjnych (obawy do cofnięcia integracji do strefy wolnego handlu)[88], nieufność (niechęć) państw arabskich związana z przeszłością i dominacją Osmanów[89], niezakończone problemy dotyczące wolności religijnej wyznań niemuzułmańskich, ingerencja w działania Patriarchatu Ekumenicznego, łamanie praw kobiet (w tym prawo do popełniania tzw. honorowe zabójstwa), wyjątkowo niski procent kobiet obecnych na rynku pracy, łamanie prawa związków zawodowych[90], ograniczany sądowo dostęp do portali internetowych.
Zwolennicy potencjalnego członkostwa Turcji: Szwecja[79], Polska (w osobie prezydenta Lecha Kaczyńskiego[91][92] i premiera Donalda Tuska[93]). Przeciwnicy: Austria[94].
Turcja rozpoczęła negocjacje w październiku 2005 roku, są one otwarte w 13 rozdziałach negocjacyjnych (ostatni z nich: 22 – polityka regionalna i koordynacja instrumentów regionalnych został zainaugurowany w listopadzie 2013 roku). Tymczasowo udało się zamknąć negocjacje jedynie w rozdziale 25 (nauka i badania). Otwarcie negocjacji w ośmiu rozdziałach jest blokowane przez Cypr w związku z niewypełnianiem przez Turcję zapisów tzw. protokołu ankarskiego do umowy stowarzyszeniowej, co ma swoje korzenie w trwającym podziale Cypru na Republikę Cypru i tzw. Turecką Republikę Cypru Północnego. Ponadto Francja blokuje otwarcie czterech rozdziałów negocjacyjnych. Na przeszkodzie postępów negocjacyjnych Turcji stoi również sytuacja polityczna w tym państwie i zahamowanie reform wewnętrznych. Turcja czyni starania o otwarcie negocjacji w rozdziałach 23 (wymiar sprawiedliwości i prawa podstawowe) oraz 24 (sprawiedliwość, wolność, bezpieczeństwo).
Ukraina
W marcu 2007 rozpoczęto negocjacje w sprawie szerszego porozumienia UE-Ukraina podobnego do układów stowarzyszeniowych[95]. Współpraca UE-Ukraina dotyczy między innymi stworzenia wspólnej przestrzeni powietrznej, opracowania i realizacji strategii transportowej, która przyczyni się do rozwoju korytarzy transportowych[96]. W październiku 2010 Rada Najwyższa Ukrainy odrzuciła pomysł złożenia wniosku w sprawie członkostwa w Unii Europejskiej[97]. 21 marca 2014 roku została podpisana część polityczna Umowy Stowarzyszeniowej z Unią Europejską. Część handlowa umowy została podpisana 27 czerwca 2014 roku.
16 września 2014 Rada Najwyższa zatwierdziła projekt ustawy o ratyfikacji Układu o stowarzyszeniu między Ukrainą a Unią Europejską, która tego samego dnia została podpisana przez prezydenta Petro Poroszenko[98][99][100].
1 stycznia 2016 weszła w życie umowa między Ukrainą a Unią Europejską o pogłębionej i całościowej strefie wolnego handlu (DCFTA), będąca najważniejszą i największą częścią podpisanej w czerwcu 2014 roku umowy stowarzyszeniowej między Ukrainą a UE.
28 lutego 2022 Ukraina oficjalnie złożyła list z wnioskiem o członkostwo[101]. 1 marca 2022 Parlament Europejski zarekomendował uczynienie Ukrainy oficjalnym „kandydatem” do członkostwa w UE. 24 maja 2022 Rada Unii Europejskiej przyjęła rozporządzenie umożliwiające czasową liberalizację handlu z Ukrainą, zniesienie wszystkich ceł z tytułu IV umowy stowarzyszeniowej, cła antydumpingowe oraz egzekwowanie wspólnych zasad importowych. 17 czerwca 2022 Komisja Europejska oficjalnie ogłosiła swoje zalecenie przyznania Ukrainie statusu kandydata do UE.
Państwa stowarzyszone
| Państwo | Rozpoczęcie negocjacji o stowarzyszeniu | Podpisanie stowarzyszenia | Wejście w życie stowarzyszenia | Data złożenia wniosku o członkostwo | Strefa wolnego handlu[6] | PKB per capita stan na 2021 | Procent średniej UE[d] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Kosowo |
28 października 2013[102] | 27 października 2015[a][103] | 1 kwietnia 2016[104] | 15 grudnia 2022[105] | – | 12400 | 42,71% |
 Maroko |
wiosna 1992[106][e] | 26 lutego 1996[108] | 1 marca 2000[108] | 1 czerwca 1987[109] | 2000[110] | 3290 | 11,33..% |
Kosowo
.svg)
Hiszpania, Cypr, Słowacja, Grecja i Rumunia nie uznały jednostronnego ogłoszenia niepodległości i zawetują jakiekolwiek formy współpracy UE z Kosowem. Państwo to jest jednym z najbiedniejszych regionów świata z czterdziestoprocentowym bezrobociem, wyjątkowo słabą gospodarką[111] i silnymi strukturami mafijnymi[112]. Oskarżenia o zbrodnie wojenne[113] a co za tym też idzie zupełny brak kontroli i ochrony mniejszości serbskiej i romskiej[114], niszczenie zabytków kultury prawosławnej[115]. Jedyne, co przeważa na plus, to używanie waluty euro i bycie swego rodzaju protektoratem Unii Europejskiej. UE wyeksportowała tam struktury państwowej administracji, sądownictwa i policji – EULEX (jednak z zastrzeżeniem neutralności tej misji względem statusu Kosowa[116]). Z drugiej strony jest to powód na nie, gdyż członkiem UE nie może być państwo, które nie posiada silnej administracji i sądownictwa. Wiąże się to z faktem egzekwowania prawa wspólnotowego, które spoczywa właśnie na sądownictwie i administracji państw członkowskich. Paradoksalnie obecnie Serbia może wejść do UE wcześniej niż Kosowo. Na niekorzyść Kosowa (jako samodzielnego państwa) przemawia również brak członkostwa w ONZ, Radzie Europy, OBWE, WTO. Na korzyść przemawia – osobne od Serbii – członkostwo w CEFTA – lecz jest to członkostwo jako Kosowo-UNMIK. Pierwszym i podstawowym argumentem przeciw członkostwu jest nieuznanie oficjalne przez Unię Europejską niepodległości Kosowa. Komisja Europejska rozpoznaje Kosowo wyłącznie jako obszar administracyjny Serbii pod nadzorem międzynarodowym[117].
W rezultacie porozumienia serbsko-kosowskiego i pozytywnego dla Kosowa raportu KE, 28 października 2013 roku podjęto negocjacje ws. zawarcia Porozumienia o stabilizacji i stowarzyszeniu z Kosowem (formuła EU-only), które zakończyły się w maju 2014 roku. Porozumienia zostało podpisane 27 października 2015 roku.
Maroko
.svg)
Argumenty zwolenników: przyjęcie Maroka oznaczałoby wyjście poza świat chrześcijański i reunifikację obu brzegów Morza Śródziemnego, stosunkowo blisko Europy, więc nie powinno być problemu z wymianą handlową, członkostwo w ONZ, członkostwo w WTO, przyjęcie Maroka do UE byłoby czynnikiem stabilizującym w Afryce i w basenie Morza Śródziemnego, najwyższy stopień aplikacji acqius UE spośród państw śródziemnomorskich[118].
Argumenty przeciwników: niestabilna sytuacja polityczna, nieuregulowana kwestia Sahary Zachodniej; niespełnianie kryteriów kopenhaskich dotyczących praw człowieka; położenie na kontynencie afrykańskim; słaba gospodarka[50][51], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, Maroko uważa, że Hiszpańskie Posiadłości w Afryce Północnej są terytorium marokańskim okupowanym przez Hiszpanię. Należy do Unii Afrykańskiej.
Złożyło wniosek uważając, że jest demokratycznym państwem organicznie połączonym z Europą[119]. Odmówiono szans na członkostwo, między innymi z powodu nierozwiązanego konfliktu z Saharą Zachodnią. Trwają prace nad zaciśnięciem współpracy na zasadach szerszych niż ma to miejsce w przypadku umowy stowarzyszeniowej i Unii dla Śródziemnomorza[120].
Państwa należące do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu
| Państwo | Rozpoczęcie negocjacji o stowarzyszeniu | Podpisanie stowarzyszenia | Wejście w życie stowarzyszenia | Data złożenia wniosku o członkostwo | Oficjalny status kandydata do UE | Strefa wolnego handlu[6] | Unia celna[7] | PKB per capita według WFB w 2017 w USD[121] | Procent średniej UE[d] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Liechtenstein |
Stowarzyszenie zastąpiono szerszą integracją w ramach EOG | Stowarzyszenie zastąpiono szerszą integracją w ramach EOG | Stowarzyszenie zastąpiono szerszą integracją w ramach EOG | – | – | EOG | –[f] | 139 100[g] | 354,9% |
 Norwegia |
Stowarzyszenie zastąpiono szerszą integracją w ramach EOG | Stowarzyszenie zastąpiono szerszą integracją w ramach EOG | Stowarzyszenie zastąpiono szerszą integracją w ramach EOG | 1962, 1967 i 1992 | – w przeszłości Norwegia taki status otrzymała |
EOG | –[f] | 70 600 | 180,1% |
 Szwajcaria[122] |
Osobne dwustronne porozumienia WE-CH | Osobne dwustronne porozumienia WE-CH | Osobne dwustronne porozumienia WE-CH | 1992 | – | 1973 | – | 61 400 | 156,6% |
Islandia
W 2011 roku Komitet Spraw Zagranicznych Parlamentu Europejskiego ocenił postępy Islandii na drodze do członkostwa w Unii Europejskiej. Zaznaczył konieczność dostosowania przepisów rybołówstwa Islandii do zasad rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, rozbieżności w kwestii połowów wielorybów i pozytywnie przyjął nowe porozumienie w sprawie Icesave[123].
Badanie Gallupa z 2007 roku wskazało, że 48% Islandczyków jest za członkostwem, 34% przeciwnych. Zwolennicy: Sojusz – partia socjaldemokratyczna[124], Halldór Ásgrímsson[125]. Valgerður Sverrisdóttir wyraziła chęć przystąpienia do strefy euro bez wchodzenia do UE. Ocenia się, że Islandia przystąpi do UE, jeżeli uczyni to Norwegia[126]. 25 maja 2009 roku islandzki rząd formalnie przedstawił parlamentowi wniosek o zezwolenie na rozpoczęcie rozmów członkowskich z Unią Europejską[127]. 17 lipca 2009 roku ambasador Islandii w Szwecji (państwu sprawującemu ówcześnie prezydencję w UE) przekazał na ręce szwedzkiego ministra spraw zagranicznych oficjalny wniosek parlamentu Islandii o przystąpienie do Unii. Następnie o tej decyzji poinformował islandzki ambasador przy Komisji Europejskiej.
Eurosceptyczny rząd Islandii, który objął władzę wiosną 2013 roku, zdecydował o zawieszeniu od września 2013 roku negocjacji akcesyjnych, nie wycofując przy tym wniosku o członkostwo. Do momentu przerwania rozmów udało się zamknąć negocjacje w 11 rozdziałach (a trwały one w kolejnych 17). Ze względu na wewnętrzną sytuację polityczną ostateczna decyzja ws. kontynuacji negocjacji i członkostwa w UE została zawieszona do 2017 roku. W 2015 roku rząd przekazał Komisji Europejskiej notę informującą, że "Islandia nie powinna być uważana za kandydata do UE"[128]. Islandia kontynuuje współpracę z UE w ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Liechtenstein
Argumenty zwolenników: dobry poziom rozwoju gospodarczego[50][51], członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO, położenie na kontynencie europejskim, silny związek i utożsamianie się z kulturą europejską, członkostwo w strefie Schengen od 19 grudnia 2011.
Argumenty przeciwników: członkostwo w UE uzależnione od decyzji Szwajcarii[129].
Norwegia
Argumenty zwolenników: bardzo wysoki poziom rozwoju gospodarczego[50][51], członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OECD, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO, członkostwo w NATO, położenie na kontynencie europejskim, silny związek i utożsamianie się z kulturą europejską, członkostwo w strefie Schengen[130], a przez co współpraca w III filarze[131], współpraca w II filarze[132], 34. miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[133].
Argumenty przeciwników: sprawa połowów ryb na Morzu Północnym i Norweskim[134], ogromne zyski ze złóż ropy naftowej na Morzu Norweskim (obawa przed byciem płatnikiem netto)[135].
Odmówiła wejścia w referendum w 1972, jak również w 1994. Partie polityczne popierające członkostwo Norwegii w Unii: Høyre, Norweska Partia Pracy. Przeciwne: Sosialistisk Venstreparti, Senterpartiet, Kristelig Folkeparti.
Zgodnie z badaniami opinii publicznej z 2011 roku: 72% Norwegów jest zdecydowanie przeciw, jedynie 12 procent badanych było za, reszta się waha (nawet wśród wyborców Høyre, czyli najbardziej proeuropejskiej z norweskich politycznych partii: 65% przeciw akcesji do UE)[136].
Szwajcaria
Argumenty zwolenników: bardzo wysoki poziom rozwoju gospodarczego[50][51], członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OECD, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO, położenie na kontynencie europejskim, silny związek i utożsamianie się z kulturą europejską, członkostwo w strefie Schengen, 9 miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[137], jeden z najważniejszych partnerów handlowych Unii[138].
Argumenty przeciwników: izolacjonizm, polityka neutralności państwa szwajcarskiego stałaby w opozycji do rozwoju jakiejkolwiek wspólnej obronności UE, niechęć do uczestnictwa w bojowych fragmentach misji pokojowych[139].
Po negatywnym wyniku referendum w sprawie Europejskiego Obszaru Gospodarczego zawieszono dalsze negocjacje.
Państwa należące do Partnerstwa Wschodniego
| Państwo | Rozpoczęcie negocjacji o stowarzyszeniu | Unia celna[7] | PKB per capita stan na 2021 | Procent średniej UE[d] |
|---|---|---|---|---|
 Armenia |
15 lipca 2010[140] | W trakcie negocjacji[141] | 13 317 | 34% |
 Azerbejdżan |
15 lipca 2010[140] | – | 14 421 | 36,8% |
Armenia
Argumenty zwolenników: pierwszy chrześcijański kraj świata, zawsze podkreślała swoje europejskie korzenie i aspiracje proeuropejskie[142], członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO, 28. miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[143].
Argumenty przeciwników: konflikt z Turcją i sprawa Górskiego Karabachu, położenie na Zakaukaziu, słaba gospodarka[50][51], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, niestabilność polityczna, łamanie zasad demokracji (postawienie w stan oskarżenia i pozbawienie wolności przez władze armeńskie przeciwników politycznych w marcu 2008[144]). Armenia jest związana unią celną z Rosją, Białorusią, Kazachstanem i Kirgistanem w ramach Unii Euroazjatyckiej.
Badania opinii publicznej: 64% za, 11,8% przeciw[145].
Zwolennicy: Galust Sahakia[146], Artur Baghdasarian[147]. Przeciwnicy: Robert Koczarian[148].
Azerbejdżan
Argumenty zwolenników: członkostwo w ONZ, członkostwo w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, aspiracje proatlantyckie[149], silne powiązania z Turcją, złoża ropy naftowej i gazu ziemnego, geostrategiczne położenie.
Argumenty przeciwników: sprawa Górskiego Karabachu, położenie na Zakaukaziu, słaba gospodarka[50][51], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, niestabilność polityczna, łamanie zasad demokracji, „rozdarcie” między Rosją, światem islamu i Zachodem (kierunek proeuroatlantycki popierany przez Turcję – o ile uznać Turcję za państwo zachodnie), brak członkostwa w WTO.
Pozostałe państwa
| Państwo | Rozpoczęcie negocjacji o stowarzyszeniu | Unia celna[7] | PKB per capita według WFB w 2017 w USD[121] | Procent średniej UE[d] |
|---|---|---|---|---|
 Andora |
18 marca 2015[150] | 1990[151] | 49 900[h] | 127,3% |
 Monako |
18 marca 2015[150] | Unia celna FR z MC[152] | 115 700[i] | 295,2% |
 San Marino |
18 marca 2015[150] | 1991[153][154] | 59 500 | 151,8% |
 Watykan |
– | ? | ? |
Andora
Argumenty zwolenników: położenie na kontynencie europejskim, członkostwo w ONZ, Radzie Europy, OBWE, używanie waluty euro.
Argumenty przeciwników: problem z reprezentacją tak małego państwa w instytucjach wspólnotowych, brak członkostwa w WTO; obecne relacje dwustronne reguluje umowa z 15 października 2004 roku[155].
Monako
Argumenty zwolenników: położenie na kontynencie europejskim, członkostwo w ONZ, Radzie Europy, OBWE, strefie euro, otwarte granice, wysoki poziom dobrobytu[50][51].
Argumenty przeciwników: problem z reprezentacją tak małego państwa w instytucjach wspólnotowych, brak członkostwa w WTO.
San Marino
Argumenty zwolenników: położenie na kontynencie europejskim, członkostwo w ONZ, Radzie Europy, OBWE, strefie euro, otwarte granice.
Argumenty przeciwników: problem z reprezentacją tak małego państwa w instytucjach wspólnotowych, brak członkostwa w WTO.
Watykan
Argumenty zwolenników: położenie na kontynencie europejskim, członkostwo w OBWE, strefie euro, otwarte granice.
Argumenty przeciwników: problem z reprezentacją tak małego państwa w instytucjach wspólnotowych, brak członkostwa w WTO, monarchia absolutna.
Pozostałe państwa geograficznie europejskie – tworzące Unię Eurazjatycką
| Państwo | Strefa wolnego handlu[6] | PKB per capita 2017 według WFB w USD[121] | Procent średniej UE[d] |
|---|---|---|---|
 Białoruś |
– | 19 751 | 50,4% |
 Kazachstan |
– | 26 033 | 66,4% |
 Rosja |
W trakcie negocjacji | 27 970 | 71,4% |
Białoruś
Argumenty zwolenników: geograficzne położenie na terenie Europy, członkostwo w ONZ, członkostwo w OBWE, zapowiedź ocieplenia stosunków po wypuszczeniu więźniów politycznych[156] i poprawy dwustronnych relacji[157] – szczególnie w sferze gospodarczej[158].
Argumenty przeciwników: słaba gospodarka[50][51], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego jednolitego rynku, niestabilność polityczna, brak demokracji i pluralizmu politycznego, brak wolnych mediów, ustrój zbliżony do autorytaryzmu, brak członkostwa w Radzie Europy, złe stosunki dwustronne UE-Białoruś, a nawet sankcje dyplomatyczne nałożone przez UE na dygnitarzy państwowych, Białoruś obecnie jest bardziej zainteresowana integracją w ramach Wspólnoty Niepodległych Państw w tym szczególnie w ramach Państwa Związkowego Rosji i Białorusi, brak członkostwa w WTO, 150 miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[159].
Państwo postulujące ocieplenie stosunków: Polska[160], Litwa[161], Niemcy[162]; polski pomysł pozytywnie przyjęty przez Białoruś[163] i Unię Europejską[164][165].
Kazachstan
Argumenty zwolenników: część terytorium geograficznie leży na terenie Europy, członkostwo w ONZ, członkostwo w OBWE, członkostwo w WTO.
Argumenty przeciwników: słabe powiązania kulturowe z Europą, niska tożsamość europejska, słaba gospodarka[50][51], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego jednolitego rynku, brak członkostwa w Radzie Europy, Kazachstan obecnie jest bardziej zainteresowany integracją w ramach Wspólnoty Niepodległych Państw.
Rosja
Ta sekcja od 2022-03 wymaga modyfikacji na podstawie najświeższych informacji.
Argumenty zwolenników: część terytorium geograficznie leży na terenie Europy, członkostwo w ONZ (ewentualne członkostwo umocniłoby pozycję Unii w Radzie Bezpieczeństwa), brak członkostwa w Radzie Europy, członkostwo w OBWE, duże poparcie społeczne integracji europejskiej[166], jako jedno z nielicznych państw świata posiada przywilej dwustronnych szczytów, w trakcie których omawiane są najważniejsze dwustronne kwestie, oraz zinstytucjonalizowanej formy współpracy: Stała Rada Partnerstwa Unia Europejska Rosja[167][168], Partnerstwo dla modernizacji[169], trzeci partner handlowy Unii.
Argumenty przeciwników: słabe powiązania kulturowe z Europą, niska tożsamość europejska, silne propagowanie eurazjatyzmu jako alternatywy dla jednoczącej się Europy i jako przeciwwaga dla państw europejskich skupionych w Unii, słaba gospodarka[50][51] – ukierunkowana na eksport surowców, prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego jednolitego rynku, silne zawirowania na giełdzie[170][171], 134 miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[172], oskarżana o próby łamania solidarności państw członkowskich (Gazociąg Północny, niechęć przyznania nowym państwom członkowskim – z 2004 i 2007 roku – przywilejów starej piętnastki), niestabilność demokracji, oskarżenia o łamanie praw człowieka i praw mniejszości narodowych (najjaskrawszy przykład rozwiązania tylko i wyłącznie siłowego – Czeczenia), konflikt wojskowy z Gruzją, konflikt wojskowy z Ukrainą (2022 r.) ze względu na ogromny obszar spodziewane są utrudnienia w uczestnictwie we wspólnej polityce rolnej i wspólnej polityce rybołówstwa, brak członkostwa w WTO, brak członkostwa w Radzie Europy[173], skupiona głównie na odbudowie swojej pozycji w dawnym ZSRR – czyli we Wspólnocie Niepodległych Państw. Komisja Europejska nie przewiduje poszerzenia o Rosję[174].
| Państwo | Rozpoczęcie negocjacji o stowarzyszeniu | Podpisanie stowarzyszenia | Wejście w życie stowarzyszenia | Strefa wolnego handlu[6] | PKB per capita według WFB w 2017 w USD[121] | Procent średniej UE[d] |
|---|---|---|---|---|---|---|
 Izrael |
grudzień 1993[107][j] | 20 listopada 1995[176] | 1 czerwca 2000[176] | 2000[177][178] | 36 200 | 92,4% |
 Republika Zielonego Przylądka |
– | – | – Porozumienia AKP |
– | 6900 | 17,6% |
Izrael
Argumenty zwolenników: kulturowe i społeczne powiązania z Europą (występowanie w europejskich rozgrywkach sportowych, Eurowizji), wysoki rozwój gospodarczy[50][51], członkostwo w ONZ, członkostwo w WTO, obserwator w Radzie Europy, kandydat do OECD, 46 miejsce we wskaźniku wolności gospodarczej[179].
Argumenty przeciwników: niespełnianie kryteriów kopenhaskich, problemy z przestrzeganiem prawa międzynarodowego oraz naruszenia praw człowieka na terytoriach okupowanych, nierozwiązany konflikt izraelsko-palestyński, konflikty z pozostałymi sąsiadami, niestabilna sytuacja geopolityczna, położenie na kontynencie azjatyckim, silne wpływy fundamentalistów religijnych, w związku z wyjątkowo trudnymi warunkami uprawy rolnictwa (niesprzyjający, suchy klimat, jałowe gleby – pustynie) przewidywane duże trudności we wspólnej polityce rolnej.
Zwolennicy potencjalnego członkostwa: Beniamin Netanjahu, Szimon Peres, Awigdor Lieberman, Silwan Szalom, Silvio Berlusconi, Marco Pannella. Równie wielu przeciwników[kto?]. Badanie z lutego 2007: 75% Izraelczyków za wstąpieniem do UE[180]. Trwają prace nad zwiększeniem więzi UE-Izrael zawartych w umowie stowarzyszeniowej i Unii dla Śródziemnomorza[181] Główny zwolennik: Włochy. Państwo postulujące zaciśnięcie związków dwustronnych: Polska[182]. Komisja Europejska nie przewiduje poszerzenia o Izrael[174].
Republika Zielonego Przylądka
Argumenty zwolenników: należy do Makaronezji, tak jak Wyspy Kanaryjskie i Azory, członkostwo w ONZ, WTO, przyjęcie Republiki Zielonego Przylądka do UE byłoby czynnikiem stabilizującym w Afryce.
Argumenty przeciwników: słaba gospodarka[50][51], prawdopodobnie nie wytrzymałaby konkurencji wolnego, jednolitego rynku, nieuczestniczenie w projekcie Europejskiej Polityki Sąsiedztwa, trudności w zbudowaniu jedności i spójności gospodarczej ze względu znaczne oddalenie od Europy (wprawdzie RZP powołuje się na to, iż leży na tym samym archipelagu co Wyspy Kanaryjskie i Madera, ale trzeba zauważyć, że już teraz występują problemy z aplikacją prawa wspólnotowego i terytoria te korzystają ze specjalnego wsparcia dla terytoriów odległych od Europy[k]). Należy do Wspólnoty Afryki Zachodniej i Unii Afrykańskiej.
Prezydent Mário Soares w marcu 2005 roku ogłosił stanowisko, aby rozpocząć negocjacje w sprawie przyszłego potencjalnego członkostwa w UE[183].
Główny zwolennik: Portugalia.
- Porozumienie o Stabilizacji i Stowarzyszeniu.
- Zamknięte tymczasowo.
- Średnia unijna (2017) = 39 200 USD.
- brak unii celnej, EOG zakłada SWH i UG z pominięciem UC.
- Dane z 2009 roku.
- Dane z 2015 roku.
- Dane z 2015 roku.
- Art. 299 TWE: Postanowienia niniejszego Traktatu stosują się do francuskich departamentów zamorskich, Azorów, Madery i Wysp Kanaryjskich. Jednakże biorąc pod uwagę strukturalną sytuację gospodarczą i społeczną francuskich departamentów zamorskich, Azorów, Madery i Wysp Kanaryjskich, pogorszoną ich oddaleniem, charakterem wyspiarskim, niewielkimi rozmiarami, trudną topografią i klimatem, ich zależnością gospodarczą od niewielkiej liczby produktów, podczas gdy trwałość i łączne występowanie tych czynników poważnie szkodzą ich rozwojowi, Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, przyjmuje specyficzne środki zmierzające w szczególności do określenia warunków stosowania niniejszego Traktatu do tych regionów, w tym wspólnych polityk. Rada, przyjmując środki określone w drugim akapicie, uwzględnia takie dziedziny, jak polityki celne i handlowe, polityka fiskalna, strefy wolnocłowe, polityki w dziedzinach rolnictwa i rybołówstwa, warunki zaopatrzenia w surowce i dobra konsumpcyjne pierwszej potrzeby, pomoc państwową i warunki dostępu do funduszy strukturalnych oraz programów horyzontalnych Wspólnoty. Rada przyjmuje środki określone w drugim akapicie, biorąc pod uwagę szczególne cechy charakterystyczne i ograniczenia regionów peryferyjnych, bez podważania integralności i spójności wspólnotowego porządku prawnego, w tym rynku wewnętrznego i wspólnych polityk.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
