Długość ciała 650–3260 cm; masa ciała 2000–150000 kg; samice są nieco większe i cięższe od samców[27][29].
Rodzaj zdefiniował w 1804 roku francuski przyrodnikBernard Germain de Lacépède w publikacji swojego autorstwa dotyczącej historii naturalnej walenii[1]. Lacépède wymienił cztery gatumki – Balaenoptera acuto-rostrataLacépède, 1804, Balaenoptera gibbarLacépède, 1804 (= Balaena physalusLinnaeus, 1758), Balaenoptera rorqualLacépède, 1804 (= Balaena physalusLinnaeus, 1758) i Balaenoptera jubartesLacépède, 1804, 120 (= Balaena musculusLinnaeus, 1758) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)[30]Balaena rostrataFabricius, 1780 (= Balaenoptera acutorostrataLacépède, 1804) (płetwal karłowaty).
Etymologia
Balaenoptera (Balenoptera, Balenopterus-): rodzaj BalaenaLinnaeus, 1758 (wal); gr.πτερονpteron ‘płetwa’[31].
Rorqual, Rorqualus i Rorqualis: fr.rorqual ‘wieloryb’, prawdopodobnie od szw.rörhval ‘okrągłogłowy kaszalot’, od rör ‘trzcina’; hval ‘wieloryb’[35]. Gatunek typowy: Balaena boopsLinnaeus, 1758 (= Balaena physalusLinnaeus, 1758) (Rorqual) i Balaena musculusLinnaeus, 1758 (Rorqualus i Rorqualis).
Ptychocetus: gr. πτυξ ptux, πτυχος ptukhos ‘fałda, warstwa’, od πτυσσω ptussō ‘sfałdować’; κητoς kētos ‘wieloryb, potwór morski’[36].
Mysticetus: gr. μυστικος mustikos ‘sekretny, mistyczny’, od μυεω mueō ‘wtajemniczyć w tajemnice’, od μυω muō ‘zamknąć oczy’; κητος kētos ‘wieloryb’[37]. Gatunek typowy: Wagler wymienił trzy gatunki – Balaena rostrataFabricius, 1780 (= Balaenoptera acuto-rostrataLacépède, 1804), Balaena BoopsLinnaeus, 1758 (= Balaena physalusLinnaeus, 1758) i Balaenoptera australis[uwaga 8]Lesson, 1828 – nie wskazując gatunku typowego; typ nomenklatoryczny (późniejsze oznaczenie) Balaena boopsLinnaeus, 1758 (= Balaena physalusLinnaeus, 1758).
Pterobalaena: gr. πτερον pteron ‘płetwa’; rodzaj BalaenaLinnaeus, 1758 (wal)[38]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Balaena physalusLinnaeus, 1758.
Ogmobalaena: gr. ογμος ogmos ‘bruzda, rowek’; rodzaj BalaenaLinnaeus, 1758 (wal)[39]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Balaena physalusLinnaeus, 1758.
Benedenia: Pierre Joseph van Beneden (1809–1894), belgijski zoolog i paleontolog[40]. Gatunek typowy: Benedenia knoxiiJ.E. Gray, 1864 (= Balaena physalusLinnaeus, 1758); młodszy homonim BenedeniaDiesing, 1858 (Trematoda).
Sibbaldius: Robert Sibbald (1641–1722), szkocki lekarz i antykwariusz, autor „Balamologia Nova”, publikacji na temat wielorybów Szkocji[41]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sibbaldus borealisJ.E. Gray, 1864[uwaga 9] (= Balaena musculusLinnaeus, 1758).
Cuvierius: Georges Cuvier (1769–1832), francuski zoolog i paleontolog[42]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Physalus latirostrisFlower, 1865 (= Balaena musculusLinnaeus, 1758).
Rudolphius: Karl Asmund Rudolphi (1771–1832), urodzony w Szwecji niemiecki botanik i przyrodnik[43]. Gatunek typowy: Balaenoptera laticepsJ.E. Gray, 1846 (= Balaenoptera borealisLesson, 1828).
Swinhoia: Robert Swinhoe (1836–1877), brytyjski przyrodnik[44]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Balaenoptera swinhoiiJ.E. Gray, 1866 (= Balaena physalusLinnaeus, 1758).
Fabricia: Otto Fabricius (1744–1822), duński zoolog[45]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Balaena rostrataFabricius, 1780 (= Balaenoptera acuto-rostrataLacépède, 1804).
Flowerius: William Henry Flower (1831–1899), angielski zoolog[46]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sibbaldus borealisJ.E. Gray, 1864[uwaga 9] (= Balaena musculusLinnaeus, 1758).
Agaphelus: gr. αγαν agan ‘bardzo’; αφελης aphelēs ‘gładki’, od przedrostka negatywnego α- a-; φελλευς phelleus ‘kamienista ziemia’[47]. Gatunek typowy: Cope wymienił dwa gatunki – Agaphelus glaucusCope, 1868 (= Balænoptera robustaLilljeborg, 1861) i Agaphelus gibbosusCope, 1868 (= Balaenoptera acuto-rostrataLacépède, 1804) – nie wskazując gatunku typowego; typ nomenklatoryczny (późniejsze oznaczenie) Agaphelus gibbosusCope, 1868 (= Balaenoptera acuto-rostrataLacépède, 1804).
Dactylaena: gr. δακτυλος daktulos ‘palec’; rodzaj BalaenaLinnaeus, 1758 (wal)[48]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Balaenoptera huttoniJ.E. Gray, 1874 (= Balaenoptera bonaërensisBurmeister, 1867).
Stenobalaena: gr. στηνος stēnos ‘wąski, cienki’; rodzaj BalaenaLinnaeus, 1758 (wal)[49]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Stenobalaena xanthogasterJ.E. Gray, 1874 (= Balaena physalusLinnaeus, 1758).
Eubalaenoptera: gr. ευ eu ‘dobry, typowy’; rodzaj BalaenopteraLacépède, 1804 (płetwal)[50]. Gatunek typowy: Acloque wymienił cztery gatunki – Balaena rostrataFabricius, 1780 (= Balaenoptera acuto-rostrataLacépède, 1804), Balaena musculusLinnaeus, 1758, Physalus (Rorqualus) SibbaldiiJ.E. Gray, 1847 (Balaena musculusLinnaeus, 1758) i Balaena borealisG. Fischer, 1829 (Balaena musculusLinnaeus, 1758) – nie wskazując gatunku typowego; typ nomenklatoryczny (późniejsze oznaczenie) Physalus (Rorqualus) sibbaldiiJ.E. Gray, 1847 (= Balaena musculusLinnaeus, 1758).
Podział systematyczny
Rodzaj Balaenoptera jest najwyraźniej parafiletyczny w odniesieniu do Megaptera i Eschrichtius, co sugeruje, że albo Balaenoptera należy podzielić na wiele rodzajów, albo że Megaptera i Eschrichtius powinny być umieszczone w obrębie Balaenoptera[51]. Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[52][29][26]:
genetycznie potwierdzone zapisy z wód przybrzeżnych Omanu na wschód, przez północny Ocean Indyjski do Indonezji oraz południowego i wschodnich mórz Chińskiej Republiki Ludowej
wody tropikalne i subtropikalne w regionie Indo-Pacyfiku (36° szerokości geograficznej północnej do 38° szerokości geograficznej południowej), zapisy na zachód do środkowego Oceanu Atlantyckiego sugerują szerszy zasięg
kosmopolityczny w północnym Oceanie Atlantyckim, północnym Oceanie Spokojnym i na całej półkuli południowej, od prawie 70° szerokości geograficznej południowej do 80° szerokości geograficznej północnej; prawdopodobnie północny Ocean Indyjski
półkula południowa, od tropików (7° szerokości geograficznej południowej) do lodu pakowego (65° szerokości geograficznej południowej) wokół Antarktydy; odnotowano u wybrzeży Surinamu (4° szerokości geograficznej północnej) na półkuli północnej
Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz:Polskie nazewnictwo ssaków świata.Warszawa:Muzeum i Instytut Zoologii PAN,2015,s.186-187. ISBN978-83-88147-15-9.(pol.•ang.).
D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy):Genus Balaenoptera.[w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line].Johns Hopkins University Press,2005.[dostęp 2021-03-21].(ang.).
M.R. McGowen, G. Tsagkogeorga, S. Álvarez-Carretero, M. dos Reis, M. Struebig, R. Deaville, P.D. Jepson, S. Jarman, A. Polanowski, P.A. Morin & S.J. Rossiter.Phylogenomic Resolution of the Cetacean Tree of Life Using Target Sequence Capture.„Systematic Biology”.69(3),s.479–501,2020. DOI: 10.1093/sysbio/syz068.(ang.).
N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby:Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy.[w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line].American Society of Mammalogists.[dostęp 2023-01-21].(ang.).
G.D. Hanna & M.E. McLellan.A new species of whale from the type locality of the Monterey Group.„Proceedings of the California Academy of Sciences”.4th Series.13(14),s.237–241,1924.(ang.).
G. Pilleri:Balaenoptera siberi, ein neuer spätmiozäner Bartenwal aus der Pisco-Formation Perus. W:G. Pilleri (red.):Beiträge zur Paläontologie der Cetaceen Perus.Bern:Hirnanatomisches Institut Ostermundingen,1989,s.63–84.(niem.).