Osobita
szczyt w Tatrach Zachodnich Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Osobita (słow. Osobitá) – szczyt w północno-zachodniej części słowackich Tatr Zachodnich. Jest niezbyt wysoki (1687 m[1]), ale wybitnie wyodrębniony, odsunięty na północ od głównego trzonu Tatr. Nazwa szczytu pochodzi od góralskiego słowa osobity, to znaczy oddzielony, osobny, i rzeczywiście Osobita oglądana z wielu stron wygląda, jak gdyby była górą samodzielną, oddzieloną od Tatr. Widoczna jest z Zakopanego[2].
Osobita znajduje się w północno-zachodniej grani Grzesia i jest najwyższym szczytem w tej grani. Wznosi się ponad dolinami: Zuberską, Błotną, Mihulczą i Bobrowiecką Orawską. Masyw Osobitej tworzy kilka grani, grzęd i skalistych grzebieni, między którymi wcinają się w niego doliny i żleby będące odnogami tych czterech głównych dolin. W kierunku ruchu wskazówek zegara są to[3][4][5][1]:
- południowo-wschodnia krótka grań opadająca do Przełęczy pod Osobitą (1523 m) znajdującej się w północno-zachodniej grani Grzesia
- długa zachodnia grań, poprzez Okolik i Kocie Skały ciągnąca się po Maniową Przehybę (946 m) uznawaną za granicę między Tatrami i Rowem Zuberskim. Grań ta oddziela Ciepły Żleb (odnoga Doliny Zuberskiej) od Doliny Przedniej Krzemiennej (odnoga Doliny Błotnej)
- północna grań poprzez dwa wierzchołki (Kopę w Osobitej 1630 m i Rzędowy Zwornik 1589 m) oraz Przednie Rzędowe Skały opadająca do Doliny Mihulczej w pobliżu przełęczy Borek (940 m) oddzielającej Tatry od Skoruszyńskich Wierchów. Grań ta rozgałęzia się na kilka ramion, pomiędzy które wcina się kilka dolin i żlebów: Dolina Przednia Krzemienna, Dolina Pośrednia Krzemienna (odnogi Doliny Błotnej), Dolina Zadnia Krzemienna i Mihulczy Żleb (odnogi Doliny Mihulczej) oraz Żleb pod Siodło (odnoga Doliny Suchej Orawickiej, ta zaś z kolei jest odnogą Doliny Bobrowieckiej)
- z Kopy w Osobitej odbiega grań wschodnia (z odchyleniem na północ) z Wyżnimi i Niżnymi Rzędowymi Skałami, oddzielająca Żleb pod Siodło od Szerokiego Żlebu (obydwa są odnogami Doliny Suchej Orawickiej i obydwa bywają zwane Suchymi Żlebami)
- wschodni grzbiet, zakończony Cyganką, oddzielający Szeroki Żleb od głównego ciągu Doliny Suchej Orawickiej
- wschodnia krótka grzęda, oddzielająca górne części Doliny Suchej Orawickiej – Sztolik i Kamienny Żleb.
Osobita uważana była przez długi czas za symbol końca Tatr, które, jak pisali polscy literaci końca XIX w., ciągną się „od Hawrania po Osobitą”. Czasami wydzielana jest w odrębną jednostkę geomorfologiczną, zajmującą 12% powierzchni słowackiej części Tatr Zachodnich[6].
Doliny Osobitej różnią się od większości pozostałych w słowackiej części Tatr Zachodnich. Masyw Osobitej zbudowany jest bowiem z leżących na skałach krystalicznych piaskowców dolnojurajskich oraz wapieni i dolomitów. Jego doliny podczas ostatniego zlodowacenia nie były zlodowacone, lecz powstały jako doliny rzeczne w wyniku erozji wodnej. W Osobitej są liczne jaskinie krasowe, nie wszystkie zostały dotąd zbadane. Według stanu na 1997 r. największe z nich to Bezdenna Studnia i Jaskinia w Okoliku. Wydobywano tutaj, podobnie jak w wielu innych miejscach Tatr, rudy żelaza. Po dawnych pracach górniczych pozostały sztolnie[6].
Nazwa szczytu jest bardzo stara, notowana jest w dokumencie z 1615 r. W polskich źródłach pojawia się w 1630 r. w opisach dla poszukiwaczy skarbów, w 1815 r. wymienia ją Stanisław Staszic[6].
W przeszłości góra stanowiła ważny ośrodek pasterstwa, znajdowało się na niej 5 hal, w XVII w. wypasano tutaj aż 1500 sztuk owiec i krów. Według ludowych podań wcięta w jej stoki i rozgałęziona Dolina Sucha Orawicka była gniazdem zbójników. Na wiosnę zbierali się w drużyny, a sygnałem do zbiórki była watra rozpalana na szczycie. W jaskiniach Osobitej ukrywali złupione skarby, a w jednej z nich Marduła Krwawy zabił urzędnika z Kościeliska. Między innymi w dolinach wokół Osobitej ukrywał się polski zbójnik Tatar Myśliwiec[6].
Z żadnego innego szczytu nie są tak dobrze widoczne orawskie szczyty Tatr, jak właśnie z odkrytych wierzchołkowych partii Osobitej. Już pod koniec XIX w. była zwiedzana turystycznie; w 1870 r. wszedł na nią Tytus Chałubiński, pierwszego odnotowanego wejścia zimowego dokonał Mariusz Zaruski z towarzyszami w 1906 r. Na początku XX w. istniał na szczycie Jaworzyny, zwanej wówczas Małą Osobitą (1586 m[1]) schron dla turystów. Od 1989 r. masyw Osobitej jest już niedostępny dla turystów, utworzono tutaj bowiem obszar ochrony ścisłej Rezervácia Osobitá o powierzchni 458 ha i zamknięto przebiegające przez jego teren szlaki turystyczne. Obecnie jedyny szlak turystyczny prowadzi obrzeżami masywu Osobitej, przez Ciepły Żleb i Przełęcz pod Osobitą[6].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
