Truskolasy (województwo śląskie)

Truskolasy – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie kłobuckim, w gminie Wręczyca Wielka. Leży nad Pankówką, na Wyżynie Woźnicko-Wieluńskiej.

Ten artykuł dotyczy wsi w województwie śląskim. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Truskolasy

wieś
Truskolasy z lotu ptaka (2018)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	kłobucki
Gmina	Wręczyca Wielka
Liczba ludności (2021)	1968[1]
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	42-134[2]
Tablice rejestracyjne	SKL
SIMC	0147358
Położenie na mapie gminy Wręczyca Wielka Truskolasy
Położenie na mapie Polski Truskolasy
Położenie na mapie województwa śląskiego Truskolasy
Położenie na mapie powiatu kłobuckiego Truskolasy
50°51′54″N 18°50′09″E[3]

W latach 1952–1954 i 1973–1976 miejscowość była siedzibą gminy Truskolasy. W latach 1975–1998 znajdowała się w województwie częstochowskim.

Według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2021 roku liczba ludności we wsi Truskolasy to 1968^[1]. Administracyjnie w jej obrębie zlokalizowane są dwa sołectwa.

Historia

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis Jana Długosza, a kolejna z dokumentu lustracyjnego województwa krakowskiego z 1564 r.

Wieś leży w Częstochowskim Obszarze Rudonośnym. W Dębiecznej (obecnie nazwa jednej z ulic wsi) znajdowała się kopalnia rud żelaza „Czesław”. W oparciu o pobliskie złoża rud żelaza silnie rozwinęło się górnictwo i hutnictwo. Zachowane na cmentarzu żelazne krzyże z XIX wieku świadczą o wysokiej sztuce odlewniczej. W XIX stuleciu istniała w Truskolasach fabryka łyżek żelaznych. Niegdyś mieściła się tu także fabryka koronek i haftów.

W czasie I wojny światowej mieszkańcy miejscowości wzięli udział w tzw. bitwie ziemniaczanej w sąsiednim w Borze Zapilskim. 27 października 1917 roku, kiedy Niemcy zażądali dodatkowego kontyngentu od miejscowej ludności, chłopi z okolicznych wsi przybyli z widłami i kosami, aby przeciwstawić się okupantowi. Dodatkowy kontyngent oznaczałby bowiem głód dla ich rodzin oraz brak zboża i ziemniaków potrzebnych do nowych upraw. Wówczas Niemcy oddali strzały. Wiele osób (w tym także kobiety) zostało rannych, zginęło 8 mężczyzn, niektórzy od razu, niektórzy w wyniku poniesionych ran. Wszyscy zostali pochowani w zbiorowej mogile na cmentarzu w Truskolasach^[4].

W okresie międzywojennym stacjonowała w miejscowości placówka Straży Celnej II linii „Truskolasy”^[5]. Znaczny odsetek ludności stanowili Żydzi (w 1921 r. 266 osób).

1 września 1939 roku miały tu miejsce działania opóźniające przeciwko oddziałom niemieckiej 14 Dywizji Piechoty oraz części 1 Dywizji Pancernej prowadzone przez Oddział Wydzielony "Truskolasy" pod dowództwem mjr. Mariana Szulca. W skład OW "Truskolasy" wchodziły: I batalion 27 Pułku Piechoty, 1 bateria 7 Pułku Artylerii Lekkiej, 41 kompania kolarzy oraz funkcjonariusze Straży Granicznej^[6].

2 września samoloty PZL.23 "Karaś" wchodzące w skład 64 i 65 eskadry bombowej zbombardowały niemieckie kolumny pancerne w rejonie Truskolasów i Wręczycy. W trakcie nalotu na niemiecką kolumnę na drodze Truskolasy–Wręczyca Wielka trafiony został jeden samolot z 64 eskadry bombowej^[7]. We wrześniu tego roku Niemcy spalili znaczną część wsi i wymordowali kilkudziesięciu mieszkańców.

Zabytki

• Najważniejszym zabytkiem miejscowości jest drewniany kościół pw. świętego Mikołaja z I połowy XVIII wieku^[8], a w nim słynący niegdyś z cudów obraz Matki Boskiej Truskolaskiej^[9][10] oraz polichromia wykonana przez Stanisława Ligonia, który przebywał tu w czasie I wojny światowej. Przeprowadzono remont kościoła, którego celem było zabezpieczenie niszczejącej świątyni, a także przywrócenie jej pierwotnego stanu (m.in. pokryto ściany i dach gontami). Świątynia znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej (pętla częstochowska).
• Zespół cmentarza w Truskolasach, w skład którego wchodzą: cmentarz, kaplica cmentarna i ogrodzenie^[8].

Miejsca pamięci

Na terenie miejscowości znajdują się następujące miejsca pamięci:

• Tablica upamiętniająca uczestników powstania styczniowego na kaplicy cmentarnej (odsłonięta w 150 rocznicę wybuchu powstania).
• Mogiła zbiorowa uczestników tzw. "bitwy ziemniaczanej" z 1917 roku na cmentarzu parafialnym (odsłonięta w październiku 2018).
• Grób nieznanego żołnierza na cmentarzu parafialnym, w którym według inskrypcji pochowanych jest 3 nieznanych żołnierzy 3 plutonu 27 Pułku Piechoty oraz plut. pchor. Szymon Przedborski, polegli 1 września 1939 roku. Grób wpisany jest pod numerem 129/03 w Wykazie cmentarzy, kwater i grobów wojennych na terenie województwa śląskiego^[11]. Wspomniany w inskrypcji Szymon Przedborski w rzeczywistości poległ 2 września na przedpolu Grabówki i tam został pochowany.
• Mogiła zbiorowa ofiar okupanta niemieckiego zamordowanych 2 września 1939 roku, na cmentarzu parafialnym.
• Obelisk poświęcony żołnierzom Oddziału Wydzielonego „Truskolasy“ mjr. Mariana Szulca, przy kościele parafialnym (odsłonięty 8 listopada 2019 roku).
• Ścieżka dydaktyczna "Szlakiem walk Oddziału Wydzielonego „Truskolasy”"; całość składająca się z 7 tablic przebiega na terenie gminy Wręczyca Wielka, dwie z tablic znajdują się na terenie miejscowości Truskolasy, trzecia na skraju lasu między Truskolasami a Wręczycą Wielką.

• 
  Tablica upamiętniająca uczestników powstania styczniowego
• 
  Mogiła zbiorowa uczestników tzw.
  "bitwy ziemniaczanej"
  z 1917 roku
• 
  Grób nieznanego żołnierza
• 
  Mogiła zbiorowa ofiar września 1939
• 
  Obelisk poświęcony żołnierzom Oddziału Wydzielonego „Truskolasy“
• 
  Ścieżka dydaktyczna "Szlakiem walk OW Truskolasy", tablica 1
• 
  Ścieżka dydaktyczna "Szlakiem walk OW Truskolasy", tablica 2

Transport

Transport drogowy

Przez Truskolasy przebiega droga wojewódzka nr 494.

Publiczny transport zbiorowy

Z Truskolas można się dostać autobusami PKS oraz przedsiębiorstwa GTV BUS^[12] m.in. do Częstochowy, Kłobucka i Przystajni.

Edukacja

Na terenie miejscowości działają dwie placówki oświatowe:

• Przedszkole w Truskolasach
• Szkoła Podstawowa im. Stanisława Ligonia w Truskolasach

Sport

W Truskolasach działa klub piłkarski Olimpia Truskolasy. Brał on udział w rozgrywkach IV ligi piłki nożnej, w grupie śląskiej I^[13]. Swoje spotkania drużyna Olimpii rozgrywa na stadionie przy ulicy Sportowej 2.

Ludzie związani z miejscowością

Z Truskolas pochodzą dwaj reprezentanci kraju w piłce nożnej:

• Jerzy Brzęczek
• Jakub Błaszczykowski

W Truskolasach urodził się Jerzy Marchwiński, pianista, kameralista i pedagog, a do tutejszej szkoły podstawowej uczęszczała artystka plastyczka Karolina Lizurej.

Przez 50 lat sołtysem wsi był Ignacy Garus, najstarszy sołtys w kraju^[14], zmarł 3 września 2007 w wieku 100 lat.

Przypisy

1. Wieś Truskolasy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-04-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1308 [zarchiwizowane 2022-10-26].
3. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 140608
4. Ludmiła Pilecka. Pamięci ofiar "bitwy ziemniaczanej". „Klobucka.pl”. 45 (135), s. 11, 2018-11-08.
5. Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927, s. 162.
6. Odsłonięcie obelisku poświęconego żołnierzom Oddziału Wydzielonego „Truskolasy“ mjr. Mariana Szulca – Truskolasy, 8 listopada 2019. IPN, 2019-11. [dostęp 2020-12-27].
7. Adam Kurus: Częstochowa 1939: Zapomniana bitwa. Stowarzyszenie Historyczne Reduta Częstochowa. [dostęp 2020-12-27].
8. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025, s. 78 [dostęp 2013-11-01].
9. W. Nowakowski (Wacław z Sułgostowa), O cudownych obrazach w Polsce Przenajświętszej Matki Bożej. Wiadomości historyczne, bibliograficzne i ikonograficzne, Kraków 1902, s. 675.
10. A. Głębocki, Kościół w Truskolasach, „Kłosy” 1873, T. XVII, nr 425.
11. Wykaz cmentarzy, kwater i grobów wojennych na terenie województwa śląskiego. Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach. [dostęp 2020-12-29].
12. GTV BUS. [dostęp 2020-12-27].
13. Skarb – Olimpia Truskolasy. 90minut.pl. [dostęp 2012-06-19]. (pol.).
14. Najstarszy sołtys w kraju.

Bibliografia

• Ludmiła Pilecka, Beata Roszak, Stanisław Wrzesiński: Truskolasy dawniej i dziś. Truskolasy: 2008. ISBN 978-83-927155-0-4. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Parafia św. Mikołaja w Truskolasach
• Szkoła Podstawowa im. Stanisława Ligonia w Truskolasach
• Oficjalna strona klubu Olimpia Truskolasy