Myszoskoczka[7] (Gerbillus) – rodzaj ssaków z podrodziny myszoskoczków (Gerbillinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).
Szybkie fakty Domena, Królestwo ...
Zamknij
Rodzaj obejmuje gatunki występujące na suchych, pustynnych regionach w Afryce, Bliskim i Środkowym Wschodzie[8][9][10].
Długość ciała (bez ogona) 51–222 mm, długość ogona 53–180 mm, długość ucha 7–20 mm, długość tylnej stopy 15–38 mm; masa ciała 7–67 g[9][11].
W przeszłości nazwą „myszoskoczka” określano w Polsce różne gryzonie:
Ostatecznie w wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” nazwę myszoskoczka przypisano rodzajowi Gerbillus, zaś wspomniane gatunki gryzoni otrzymały odmienne nazwy[7].
Rodzaj zdefiniował w 1804 roku francuski zoolog Anselme Gaëtan Desmarest w słowniku Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle[1]. Na gatunek typowy Desmarest wyznaczył myszoskoczkę małą (G. gerbillus).
Taksonomia
Systematyka rodzaju Gerbillus jest słabo zbadana. W 2010 roku tunezyjscy naukowcy z Laboratoire d'Ecologie Animale: Awatef Abiadh, M’barek Chetoui, Taher Lamine-Cheniti, Ernesto Capanna i Paolo Colangelo, opublikowali wyniki badań filogenetycznych z wykorzystaniem mitochondrialnego genu cytochromu b populacji sześciu gatunków myszoskoczek z rodzaju Gerbillus zamieszkujących na terenie Tunezji. Naukowcy wskazali konieczność rewizji dotychczasowego podziału systematycznego, oraz włączenie do Gerbillus w randze podrodzaju myszoskocz (Dipodillus)[16] – kladu, który funkcjonował dotychczas jako rodzaj w podrodzinie myszoskoczków[17]. Dipodillus obejmuje gatunki zamieszkujące tereny północnej Afryki: myszoskocz okazały (Gerbillus campestris) i myszoskocz krótkoogonowy (Gerbillus simoni)[16].
Gatunkiem bazalnym rodzaju Gerbillus jest G. nanus[16].
Kladogram z zaznaczeniem pozycji filogenetycznej tunezyjskich Gerbillus według Abiadh, Chetoui, Lamine-Cheniti i Capanna (2010)[16]:
Etymologia
- Gerbillus: fr. gerboa lub jerboa „myszoskoczek”, od arab. جَرْبُوع jarbū „mięśnie grzbietu i lędźwi”; łac. przyrostek zdrabniający -illus[18].
- Dipodillus: rodzaj Dipus E.A.W. Zimmermann, 1780 (skoczek); łac. przyrostek zdrabniający -illus[19]. Gatunek typowy: Gerbillus simoni Lataste, 1881.
- Endecapleura i Hendecapleura: gr. ενδεκα endeka „jedenaście”; πλευρα pleura „żebro”[20]. Gatunek typowy: Gerbillus garamantis Lataste, 1881.
- Monodia: Théodore André Monod (1902–2000), francuski przyrodnik[5]. Gatunek typowy: Monodia mauritaniae Heim de Balsac, 1943.
- Petteromys: Francis Petter (1923–2012), francuski zoolog; gr. μυς mus, μυος muos „mysz”[6]. Gatunek typowy: Meriones dasyurus Wagner, 1842.
Podział systematyczny
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki zgrupowane w kilku podrodzajach[8][21][7]:
- Hendecapleura Lataste, 1884
- Gerbillus poecilops Yerbury & O. Thomas, 1895 – myszoskoczka adeńska
- Gerbillus henleyi (de Winton, 1903) – myszoskoczka karłowata
- Gerbillus syrticus Misonne, 1974 – myszoskoczka piaskowa
- Gerbillus nanus Blanford, 1875 – myszoskoczka beludżystańska
- Gerbillus pusillus W. Peters, 1878 – myszoskoczka drobna
- Gerbillus garamantis Lataste, 1881 – myszoskoczka algierska
- Gerbillus grobbeni Klaptocz, 1909 – myszoskoczka plażowa
- Gerbillus principulus (O. Thomas & Hinton, 1923) – myszoskoczka przednia
- Gerbillus watersi de Winton, 1901 – myszoskoczka samotna
- Gerbillus brockmani (O. Thomas, 1910) – myszoskoczka wyżynna
- Gerbillus muriculus (O. Thomas & Hinton, 1923) – myszoskoczka darfurska
- Gerbillus vivax (O. Thomas, 1902)
- Gerbillus amoenus (de Winton, 1902) – myszoskoczka powabna
- Gerbillus mesopotamiae D.L. Harrison, 1956 – myszoskoczka mezopotamska
- Gerbillus famulus Yerbury & O. Thomas, 1895 – myszoskoczka jemeńska
- Gerbillus Desmarest, 1804
- Gerbillus nancillus O. Thomas & Hinton, 1923 – myszoskoczka prosowa
- Gerbillus cheesmani Thomas, 1919 – myszoskoczka okularowa
- Gerbillus aquilus Schlitter & Setzer, 1972 – myszoskoczka śniada
- Gerbillus gerbillus (Olivier, 1800) – myszoskoczka mała
- Gerbillus andersoni de Winton, 1902 – myszoskoczka wydmowa
- Gerbillus nigeriae O. Thomas & Hinton, 1920 – myszoskoczka sahelska
- Gerbillus latastei O. Thomas & Trouessart, 1903 – myszoskoczka włosostopa
- Gerbillus hesperinus Cabrera, 1936 – myszoskoczka marokańska
- Gerbillus hoogstraali Lay, 1975 – myszoskoczka zwinna
- Gerbillus floweri O. Thomas, 1919 – myszoskoczka synajska
- Gerbillus pyramidum (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803) – myszoskoczka egipska
- Gerbillus acticola O. Thomas, 1918 – myszoskoczka berberyjska
- Gerbillus occiduus Lay, 1975 – myszoskoczka zachodnia
- Gerbillus tarabuli O. Thomas, 1902 – myszoskoczka pustynna
- Gerbillus agag O. Thomas, 1903 – myszoskoczka skąpa
- Gerbillus pulvinatus Rhoads, 1896 – myszoskoczka pulchna
- Gerbillus dunni O. Thomas, 1904 – myszoskoczka somalijska
- Gerbillus rosalinda St. Leger, 1929 – myszoskoczka sudańska
- Gerbillus gleadowi J.A. Murray, 1886 – myszoskoczka indyjska
- Dipodillus Lataste, 1881
- Gerbillus simoni Lataste, 1881 – myszoskocz krótkoogonowy
- Gerbillus maghrebi Schlitter & Setzer, 1972 – myszoskocz naskalny
- Gerbillus dasyurus (J.A. Wagner, 1842) – myszoskocz arabski
- Gerbillus campestris Levaillant, 1857 – myszoskocz okazały
- Gerbillus rupicola Granjon, Aniskin, Volobouev & Sicard, 2002 – myszoskocz urwiskowy
- Gerbillus mackilligini (O. Thomas, 1904) – myszoskocz nubijski
- Gerbillus jamesi D.L. Harrison, 1967 – myszoskocz reliktowy
- Gerbillus somalicus O. Thomas, 1910 – myszoskocz somalijski
- Gerbillus lowei O. Thomas & Hinton, 1923 – myszoskocz darfurski
- Gerbillus stigmonyx Heuglin, 1877 – myszoskocz chartumski
- Gerbillus bottai Lataste, 1882 – myszoskocz nilowy
- Gerbillus harwoodi O. Thomas, 1901 – myszoskocz masajski
- Incertae sedis
- Gerbillus burtoni F. Cuvier, 1838 – myszoskoczka reliktowa
- Gerbillus mauritaniae (Heim de Balsac, 1943) – myszoskoczka mauretańska
Opisano również gatunki wymarłe[22]:
Pojawienie się rodzaju Gerbillus zbiega się z okresem mioceńsko-plioceńskiej ekspansji afrykańskich suchych biomów[16]. Odkryte kopalne ślady występowania Gerbillus dokumentują rozprzestrzenienie przedstawicieli rodzaju na dużym obszarze: Chińska Republika Ludowa (wczesny plejstocen), Indie (plejstocen), Afryka (środkowy pliocen–wczesny plejstocen). Najstarszym poznanym przodkiem gryzoni z rodzaju był Debruijnimys, którego szczątki datowane na wczesny pliocen odkryto w Hiszpanii, a oceniane na późny pliocen w północnej Afryce[10].
Uzasadniona poprawka Endecapleura Lataste, 1882.
I.Y. Pavlinov. [Filogeniya i klassifikatsiya podsemeistva peschanok Gerbillinae]. „Byulleten’ Moskovskovo Obshchestva Ispitatelei Prirody, Otdel Biologicheskii”. 87 (2), s. 30, 1982. (ros.). Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 260–261. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.). Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 627–640. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.). D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Gerbillus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-03]. Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 287–291. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.). Z. Kraczkiewicz: Ssaki. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 208, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Subfamily Gerbillinae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-03]. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-08]. (ang.). D. Geraads. Rongeurs et insectivores (Mammalia) du Pliocène final de Ahl al Oughlam (Casablanca, Maroc). „Geobios”. 28 (1), s. 104, 1995. DOI: 10.1016/S0016-6995(95)80206-1. (ang.). A. Ndiaye, K. Bâ, V. Aniskin, T. Benazzou, P. Chevret, A. Konečný, M. Sembène, C. Tatard, G.J. Kergoat & L. Granjon. Evolutionary systematics and biogeography of endemic gerbils (Rodentia, Muridae) from Morocco: an integrative approach. „Zoologica Scripta”. 41 (1), s. 25, 2011. DOI: 10.1111/j.1463-6409.2011.00501.x. (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne
(
takson):
