Skoczek azjatycki

Skoczek azjatycki^[16] (Dipus sagitta) – gatunek ssaka z podrodziny skoczków (Dipodinae) w obrębie rodziny skoczkowatych (Dipodidae).

Skoczek azjatycki

Dipus sagitta[1]
(Pallas, 1773)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	żuchwowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	skoczkowce
Rodzina	skoczkowate
Podrodzina	skoczki
Rodzaj	skoczek
Gatunek	skoczek azjatycki
Synonimy
Mus sagitta Pallas, 1773[2] Dipus lagopus Lichtenstein, 1823[3] Dipus nogai Satunin, 1907[4] Dipus sowerbyi O. Thomas, 1908[5] Dipus halli Sowerby, 1920[6] Dipus sagitta innae kalmikensis Kazantseva, Larina & Semenova, 1940[7]
Podgatunki D. s. sagitta (Pallas, 1773) D. s. austrouralensis Shenbrot, 1991[8] D. s. bulganensis Shenbrot, 1991[9] D. s. halli Sowerby, 1920 D. s. innae Ognev, 1930[10] D. s. lagopus Lichtenstein, 1823 D. s. megacranius Shenbrot, 1991[11] D. s. nogai Satunin, 1907 D. s. sowerbyi O. Thomas, 1908 D. s. turanicus Shenbrot, 1991[12] D. s. ubsanensis Bannikov, 1947[13] D. s. usuni Shenbrot, 1991[11] D. s. zaissanensis Selevin, 1934[14]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[15]
najmniejszej troski

Zasięg występowania

Skoczek azjatycki występuje w Eurazji zamieszkując w zależności od podgatunku^[17]:

• D. sagitta sagitta – południowa Rosja (Kraj Ałtajski) i prawy brzeg rzeki Irtysz w Kazachstanie (obwód pawłodarski i obwód wschodniokazachstański).
• D. sagitta austrouralensis – północno-zachodni Kazachstan (obwód zachodniokazachstański, obwód atyrauski i obwód aktobski między rzekami Ural i Emba).
• D. sagitta bulganensis – wschodni Kazachstan (wschodnia część jeziora Zajsan w obwodzie wschodniokazachstańskim), północno-zachodnia Chińska Republika Ludowa (Kotlina Dżungarska w Sinciang) i Mongolia (południowy ajmak kobdoski i południowo-zachodni ajmak gobijsko-ałtajski).
• D. sagitta halli – Chińska Republika Ludowa (północno-wschodnia Mongolia Wewnętrzna, południowo-zachodni Heilongjiang, północno-zachodni Jilin i północny Liaoning) i południowo-wschodnia Mongolia (ajmak suchebatorski).
• D. sagitta innae – południowa Rosja (obwód astrachański na wschód od rzeki Wołga) i północno-zachodni Kazachstan (obwód zachodniokazachstański i obwód atyrauski na zachód od rzeki Ural).
• D. sagitta lagopus – zachodnio-środkowy Kazachstan (na wschód od rzeki Emba i na północ od rzeki Syr-daria).
• D. sagitta megacranius – południowo-wschodni Kazachstan (piaski Moinkum w obwodzie żambylskim).
• D. sagitta nogai – południowa część europejskiej Rosji (obwód wołgogradzki i obwód astrachański na wschód od rzek Wołga, Kałmucji i Dagestanu).
• D. sagitta sowerbyi – północna Chińska Republika Ludowa (północno-wschodni Sinciang, północna część Kotliny Cajdamskiej w Qinghai, Gansu, południowo-zachodnia Mongolia Wewnętrzna, północna Ningxia i północne Shaanxi) i Mongolia.
• D. sagitta turanicus – południowo-zachodni Kazachstan (południowy obwód kyzyłordyński na południe od rzeki Syrdaria i obwód mangystauski), Uzbekistan i Turkmenistan; prawdopodobnie w sąsiednim zachodnim Afganistanie.
• D. sagitta ubsanensis – północno-zachodnia Mongolia (północny ajmak uwski) i przyległa Rosja (skrajna południowa Tuwa).
• D. sagitta usuni – południowo-wschodni Kazachstan (obwód ałmacki); prawdopodobnie w przyległej Chińskiej Republice Ludowej (piaski doliny rzeki Ili w zachodnim Sinciangu).
• D. sagitta zaissanensis – wschodni Kazachstan (północno-zachodni basen jeziora Zajsan na lewym brzegu rzeki Irtysz).

Izolowana populacja występująca w północnym Iranie (pustynia Turan we wschodnim Semnan) może należeć do podgatunku turanicus lub do jeszcze nieopisanego podgatunku^[17].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1773 roku niemiecki przyrodnik Peter Simon Pallas nadając mu nazwę Mus sagitta^[2]. Holotyp pochodził z Jakuszewska, w obwodzie pawłodarskim, w północnym Kazachstanie^[18][17].

Dane genetyczne dostarczają mocnych dowodów na to, że D. sagitta, w tradycyjnym rozumieniu, nie jest pojedynczym gatunkiem, ale raczej zespołem co najmniej czterech lub nawet pięciu gatunków; w rezultacie D. deasyi został podniesiony do rangi odrębnego gatunku^[17]. Trzy kolejne linie genetyczne (sagitta, turanicus i sowerbyi) mogą reprezentować trzy odrębne gatunki, ale potrzebne są dalsze badania molekularne i morfologiczne^[19][20][17]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzynaście podgatunków^[17].

Etymologia

• Dipus: gr. διπους dipous, διποδος dipodos „dwunożny”, od δι- di- „podwójny”, od δις dis „dwukrotny”, od δυο duo „dwa”; πους pous, ποδος podos „stopa”^[21].
• sagitta: łac. sagitta „strzała”^[22].
• austrouralensis: łac. auster, austri „południe”^[22]; Ural, Eurazja.
• bulganensis: góry Bulgan, Mongolia.
• halli: A.L. Hall (data urodzenia i śmieci nieznana), brytyjski kolekcjoner z którego kolekcji pochodził holotyp^[6].
• lagopus: gr. λαγωπους lagōpous, λαγωποδος lagōpodos „zająco-stopy, szorstko-stopy”, od λαγως lagōs „zając”; πους pous, ποδος podos „stopa”^[22].
• megacranius: gr. μεγας megas, μεγαλη megalē „wielki”^[23]; κρανιον kranion „czaszka”, od καρα kara, καρατος karatos „głowa”^[24].
• nogai: Nogajowie, lud turecki, zamieszkujący Kaukaz Północny, południowe Powołże i Półwysep Krymski^[25].
• sowerbyi: Arthur de Carle Sowerby (1885–1954), brytyjski przyrodnik i podróżnik^[5].
• turanicus: staroperska nazwa Turan dla Azji Środkowej, ogólnie stosowana do ziem ludów tureckich poza Amu-darią^[22].
• ubsanensis: Ubsu-Nur (= Uws-nur), Mongolia/Rosja^[13].
• usuni: Usunowie, środkowoazjatycka konfederacja plemion koczowniczych.
• zaissanensis: jezioro Zajsan, Kazachstan.

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 115–145 mm, długość ogona 140–180 mm, długość ucha 16–23 mm, długość tylnej stopy 57–67 mm; masa ciała 46–128 g^[26].