Loading AI tools
brytyjska nagroda naukowa Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Medal Rumforda (ang. Rumford Medal) – wyróżnienie przyznawane od roku 1800 przez Royal Society za niedawne odkrycia o doniosłym znaczeniu dla dobra ludzkości, dotyczące termicznych lub optycznych właściwości materii. Jest przyznawane naukowcom pracującym w Europie. Medal jest wręczany z nagrodą pieniężną, ufundowaną przez Benjamina Thompsona, znanego jako hrabia Rumford, po jego darowiźnie na rzecz stowarzyszenia w roku 1796.
Hrabia Rumford miał pochodzenie amerykańskie. Uczęszczał m.in. do Harvard College w Cambridge (Massachusetts). W wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych uczestniczył początkowo po stronie amerykańskiej, jednak wkrótce zdeklarował się jako lojalista. Po uznaniu niepodległości Stanów Zjednoczonych przeniósł się do Londynu (założył tam m.in. Royal Institution); pracował również we Francji i w Bawarii (Monachium), na służbie u ówczesnego elektora, Karola IV, gdzie zgromadził znaczny majątek. Zajmował się m.in. modernizacją bawarskiej armii. Jako fizyk zwrócił uwagę na problem ochrony żołnierzy przed zimnem – potrzebę wprowadzenia odzieży skutecznie izolującej cieplnie (w czasie tych prac odkrył m.in. prądy konwekcyjne i inne zasady przewodzenia ciepła). Doprowadził do znacznego zredukowania zbędnych wydatków w wojskowym budżecie, a równocześnie do przemian społecznych Monachium – w fabrykach odzieży dla armii znaleźli zatrudnienie liczni wcześniejsi żebracy i włóczędzy. Rumford troszczył się również o ich wyżywienie. Bywa uważany za ojca założyciela narodowej sztuki kulinarnej, w której dużą rolę przypisano ziemniakom. Wynalazł m.in. szybkowar, maszynkę do kawy, piec konwekcyjny, kominkową przepustnicę, wydajną lampę naftową, fotometr, radiatory grzejnikowe. Założył w Monachium Englischer Garten, ze sztucznym jeziorem i chińską pagodą. Otrzymywał zaszczytne stanowiska i tytuły; miał też wielkie powodzenie wśród kobiet i liczne romanse (m.in. z kochanką elektora, hrabiną Baumgarten, z jej siostrą, hrabianką Nogarola, oraz z lady Palmeston)[1].
W czasie dwuletniego urlopu (1795–1796), którego udzielił mu elektor, Rutheford przebywał w Anglii, gdzie nawiązywał kontakty naukowe (był członkiem Royal Society od marca 1779 roku) i z wielką pasją wprowadzał nowe zasady budowania systemów ogrzewania domów; 250 londyńskich kominów zmodernizowano w ciągu zaledwie dwóch miesięcy roku 1796.
W tymże roku Rutheford podjął decyzję – współcześnie najbardziej znaną – o przeznaczeniu sum po $5000 każdej z dwóch instytucji: Royal Society of London oraz American Academy of Arts and Sciences (AMACAD). Przewidział wykorzystywanie tych sum na przyznawanie medali i nagród naukowcom zajmującym się problemami ciepła i światła (AMACAD przyznaje Rumford Prize)[1].
Medal pierwotnie był przyznawany co dwa lata (w latach parzystych), lecz w 2019 roku zaczął być przyznawany corocznie. Zgodnie z regulaminem laureatami muszą być naukowcy, którzy wykonali swoje badania w Europie i znajdują się – o ile to możliwe – na początku kariery naukowej. Nominacje są ważne przez 5 lat od chwili zgłoszenia (po tym okresie nie mogą być powtarzane). Medale przyznaje Rada Royal Society, po rekomendacji przez Physical Sciences Awards Committees[2].
Wyróżniony otrzymuje srebrny medal ze złoceniami[uwaga 1] oraz nagrodę pieniężną w wysokości £2.000 (dawniej £1.000)[2].
W okresie 1800–2021 wyróżniono 104 osoby (wyłącznie mężczyzn). Jedynym wyróżnionym dwukrotnie był Lord Rayleigh (lata 1914 i 1920). Zdarzały się dwojakie odstępstwa od tradycji nagradzania jednej osoby co dwa lata:
Tabela Laureatów Medalu Rumforda | |||
---|---|---|---|
Rok | Laureat[2][3] | Uzasadnienie | |
1800 | Hrabia Rumford | za różne odkrycia dotyczące ciepła i światła | |
1802 | |||
1804 | John Leslie[4] | za Experiments on Heat, opublikowane w jego pracy An Experimental Enquiry into the Nature and Propagation of Heat | |
1806 | William Murdock[5] | za publikacje o zastosowaniu gazu otrzymywanego z węgla do oświetlenia | |
1808 | |||
1810 | Étienne Louis Malus | za odkrycie pewnych nowych właściwości światła odbitego, opublikowane w drugim tomie Memoires dArcueil | |
1812 | |||
1814 | William Charles Wells[6] | za jego Essay on Dew, opublikowany w roku 1814 | |
1816 | Humphry Davy | za prace na temat spalania i ciepła, opublikowane w ostatnim tomie Philosophical Transactions | |
1818 | David Brewster | za odkrycia dotyczące polaryzacji światła | |
1820 1822 | |||
1824 | Augustin Jean Fresnel | za rozwinięcie teorii falowej w odniesieniu do zjawisk światła spolaryzowanego oraz inne ważne odkrycia w zakresie optyki fizycznej | |
1826 1828 1830 | |||
1832 | John Frederic Daniell | za pracę pt. Further Experiments with a new Register Pyrometer, for measuring the expansion of Solids ,opublikowaną w Philosophical Transactions w 1831 roku | |
1834 | Macedonio Melloni[7] | za odkrycia związane z promieniowaniem cieplnym | |
1836 | |||
1838 | James David Forbes[8] | za eksperymenty dotyczące polaryzacji ciepła, których wyniki zostały opublikowane w Transactions of Royal Society of Edinburgh | |
1840 | Jean-Baptiste Biot | za badania kołowej polaryzacji światła | |
1842 | William Fox Talbot | za odkrycia i ulepszenia w fotografii | |
1844 | |||
1846 | Michael Faraday | za odkrycie optycznych zjawisk, wywoływanych działaniem magnesów i prądów elektrycznych w pewnych przezroczystych środowiskach, szczegółowo opisane w serii XIX raportów ze swoich eksperymentalnych badań energii elektrycznej, publikowanych w Philosophical Transactions w roku 1845 i w Philosophical Magazine | |
1848 | Henri Victor Regnault | za eksperymenty zmierzające do sformułowania praw i zgromadzenia danych liczbowych, które umożliwiają obliczenia dotyczące silników parowych | |
1850 | François Arago | za eksperymentalne badania światła spolaryzowanego i opracowanie raportów przekazanych do Akademii Nauk w Paryżu w ciągu ostatnich dwóch lat | |
1852 | George Gabriel Stokes | za odkrycie zmian refrangibility of light (współcześnie rozszczepienie światła) | |
1854 | Neil Arnott[9] | za udaną konstrukcję rusztu bezdymnego i inne cenne ulepszenia w zakresie ogrzewania i wentylacji mieszkań | |
1856 | Ludwik Pasteur | za odkrycie racemicznej natury kwasu i jej związku z jego oddziaływaniem na światło spolaryzowane, oraz za dalsze badania, na które skierowało to odkrycie | |
1858 | Jules Jamin | za różne eksperymentalne badania światła | |
1860 | James Clerk Maxwell | za badania dotyczące składu barw (złożonych wrażeń barwnych) i inne prace nt. optyki | |
1862 | Gustav Kirchhoff | za badania stałych linii widma promieniowania słonecznego, oraz odwrócenia jasności linii w widmie światła sztucznego (zob. prawa spektroskopii Kirchhoffa) | |
1864 | John Tyndall | za badania absorpcji i wypromieniowywania ciepła przez gazy i pary | |
1866 | Armand Fizeau | za badania w zakresie optyki, a szczególnie za badania wpływu ciepła na siłę załamywania światła przez materiały przezroczyste | |
1868 | Balfour Stewart[10] | za badania jakościowych i ilościowych zależności między siłą emisji i absorpcji światła i ciepła przez różne materiały, których wyniki zostały opublikowane w Transactions of Royal Society of Edinburgh i Proceedings of the Royal Society of London, a w roku 1866 w traktacie o cieple | |
1870 | Alfred Des Cloizeaux[11] | za badania w zakresie optyki mineralogicznej | |
1872 | Anders Jonas Ångström | za badania w zakresie analizy spektralnej | |
1874 | Norman Lockyer | za badania spektroskopowe promieniowania słonecznego i pierwiastków chemicznych | |
1876 | Pierre Janssen | za liczne i ważne badania promieniowanie i absorpcji światła, prowadzone głównie za pomocą spektroskopu | |
1878 | Marie Alfred Cornu | za różne badania optyczne, a szczególnie za niedawne nowe ustalenia dotyczące prędkości rozchodzenia się światła | |
1880 | William Huggins | z ważne badania w zakresie spektroskopii astronomicznej, a zwłaszcza za określenie znaczenia odpowiednich ruchów gwiazd | |
1882 | William de Wiveleslie Abney[12] | za badania fotograficzne i odkrycie sposobu fotografowania w rozszerzonym zakresie widma, zwłaszcza w zakresie podczerwieni; również za badania absorpcji różnych części widma przez różne związki | |
1884 | Tobias Robertus Thalén[13] | za badania spektroskopowe | |
1886 | Samuel Pierpont Langley | za badania widm za pomocą rolometru (Rolometer). | |
1888 | Pietro Tacchini[14] | za ważne i długotrwałe badania, które w dużym stopniu rozszerzyły wiedzę w dziedzinie fizyki Słońca | |
1890 | Heinrich Hertz | za prace dotyczące promieniowania elektromagnetycznego | |
1892 | Nils Christofer Dunér | za spektroskopowe badania gwiazd | |
1894 | James Dewar | za badania właściwości materii w bardzo niskich temperaturach | |
1896 | Philipp Lenard | za badania zjawisk zachodzących w opróżnionych rurach pod wpływem wyładowań elektrycznych | |
Wilhelm Röntgen | |||
1898 | Oliver Lodge | za badania promieniowania i zależności między materią i eterem | |
1900 | Henri Becquerel | za odkrycie promieniowania uranu | |
1902 | Charles Parsons | za sukces w zastosowaniu turbiny parowej do celów przemysłowych, w tym – ostatnio – również w transporcie morskim | |
1904 | Ernest Rutherford | za badania radioaktywności, szczególnie za odkrycie istnienia i właściwości emanacji gazowych z materiałów promieniotwórczych | |
1906 | Hugh Longbourne Callendar[15] | za eksperymentalne prace dotyczące ciepła | |
1908 | Hendrik Lorentz | za badania w zakresie nauk optycznych i elektrycznych | |
1910 | Heinrich Rubens | za badania promieniowania, szczególnie w zakresie długofalowym | |
1912 | Heike Kamerlingh Onnes | za badania w niskich temperaturach | |
1914 | Lord Rayleigh | za badania dotyczące termodynamiki i promieniowania | |
1916 | William Henry Bragg | za badania promieniowania X | |
1918 | Charles Fabry | za ich wkład w dziedzinie optyki | |
Alfred Pérot | |||
1920 | Lord Rayleigh | za badania właściwości gazów pod wysokimi ciśnieniami | |
1922 | Pieter Zeeman | za badania w dziedzinie optyki | |
1924 | Charles Vernon Boys[16] | za wynalezienie kalorymetru gazowego | |
1926 | Arthur Schuster[17] | za zasługi dla nauk fizycznych, szczególnie za prace dotyczące optyki i magnetyzmu ziemskiego | |
1928 | Friedrich Paschen | za wkład do wiedzy o widmach | |
1930 | Peter Debye | za prace dotyczące ciepła właściwego i spektroskopii promieniowania X (spektroskopia rentgenowska) | |
1932 | Fritz Haber | za prace o wybitnym znaczeniu dla chemii fizycznej, w szczególności dotyczące zastosowania termodynamiki do reakcji chemicznych | |
1934 | Wander Johannes de Haas[18] | za badania właściwości ciał w niskich temperaturach, w szczególności za ostatnią pracę, dotyczącą chłodzenia z wykorzystaniem adiabatycznego rozmagnesowania | |
1936 | Ernest John Coker[19] | za badania dotyczące wykorzystania światła spolaryzowanego do bezpośrednich badań naprężeń w przezroczystych modelach konstrukcji inżynierskich | |
1938 | Robert W. Wood[20][21] | w uznaniu w uznaniu dużego znaczenia jego pracy i odkryć w wielu dziedzinach optyki fizycznej | |
1940 | Manne Siegbahn | za pionierskie prace w dziedzinie precyzyjnej spektroskopii rentgenowskiej i jej zastosowań | |
1942 | Gordon Dobson | w uznaniu wybitnych prac w zakresie fizyki górnych warstw atmosfery i ich zastosowań w meteorologii | |
1944 | Harry Ralph Ricardo[22] | w uznaniu ważnego wkładu w badania silnika spalania wewnętrznego, o dużym znaczeniu dla rozwoju innych typów | |
1946 | Alfred Egerton[23] | w uznaniu jego roli we wprowadzaniu nowoczesnej chemii fizycznej do rozwiązywania wielu problemów technologicznych | |
1948 | Franz Eugen Simon[24] | za wybitny wkład w osiągnięcie niskich temperatur i w badania właściwości substancji w temperaturze bliskiej zera bezwzględnego | |
1950 | Frank Whittle | za pionierski wkład w rozwój techniki odrzutowego napędu samolotów | |
1952 | Frits Zernike | w uznaniu wybitnych prac nad rozwojem mikroskopu z kontrastem fazowym (mikroskop kontrastowo-fazowy) | |
1954 | Cecil Reginald Burch[25] | za wybitny wkład do techniki wytwarzania wysokiej próżni i do rozwoju mikroskopii odbiciowej | |
1956 | Frank Philip Bowden[26] | w uznaniu jego wybitnego dzieła o charakterze tarcia | |
1958 | Thomas Ralph Merton[27] | W uznaniu jego wybitnych badań w spektroskopii i optyki | |
1960 | Alfred Gordon Gaydon[28] | w uznaniu dla jego wartościowych prac w dziedzinie spektroskopii molekularnej, a zwłaszcza jej zastosowania do badania zjawisk palności | |
1962 | Dudley Maurice Newitt[29] | w uznaniu dla wybitnego wkładu do inżynierii chemicznej | |
1964 | Hendrik Christoffel van de Hulst | w uznaniu wartościowych prac, dotyczących procesów rozpraszania w przestrzeni międzyplanetarnej, i za teoretyczne przewidywania dotyczące pochodzenia fal radiowych o długości 21-cm od wodoru międzygwiazdowego | |
1966 | William Penney[30] | w uznaniu jego wybitnego i niezwykle osobistego wkładu w rozwój energetyki jądrowej w Wielkiej Brytanii | |
1968 | Dennis Gabor | w uznaniu wybitnego wkładu w dziedzinie optyki, zwłaszcza za opracowanie zasad holografii | |
1970 | Christopher Hinton[31] | w uznaniu wybitnego wkładu do inżynierii i za pełnienie roli lidera zespołów zajmujących się projektowaniem technicznym w przemyśle chemicznym, elektroenergetyce i energetyce jądrowej | |
1972 | Basil John Mason[32] | w uznaniu wybitnego wkładu do meteorologii, a zwłaszcza fizyki chmur | |
1974 | Alan Cottrell[33] | w uznaniu wybitnego wkładu do metalurgii fizycznej, a zwłaszcza za rozszerzenie wiedzy o roli dyslokacji w pękaniu metali | |
1976 | Ilya Prigogine | w uznaniu jego wybitnego wkładu do termodynamiki procesów nieodwracalnych (zob. Termodynamiczna strzałka czasu według Prigogine'a) | |
1978 | George Porter | w uznaniu jego wybitnych badań bardzo szybkich reakcji chemicznych, zachodzących wskutek fotolizy błyskowej ( flash photolysis) | |
1980 | William Frank Vinen[34] | w uznaniu dla odkrycia kwantu obrotu w nadciekłym helu i dla rozwinięcia nowych technik precyzyjnych pomiarów wewnątrz ciekłego helu | |
1982 | Charles Gorrie Wynne[35] | w uznaniu dla unikalnego wkładu w projektowanie dużej gamy instrumentów optycznych, od dużych teleskopów do optyki komór pęcherzykowych | |
1984 | Harold Horace Hopkins[36] | w uznaniu jego wkładu w dziedzinie instrumentów optycznych (teorie i konstrukcje), w szczególności za wkład we wdrożenie szerokiej gamy nowych ważnych instrumentów medycznych, wartościowych w diagnostyce klinicznej i chirurgii | |
1986 | Denis Rooke[37] | w uznaniu dla wkładu w rozwój nauki o gazach przemysłowych | |
1988 | Felix Weinberg[38] | w uznaniu dla pionierskich prac w zakresie diagnostyki optycznej i elektrycznych aspektów spalania oraz za podstawowe badania problematyki ognia, silników odrzutowych i pieców | |
1990 | Walter Spear[39] | za odkrycie i zastosowania technik osadzania i charakteryzowania cienkich warstw amorficznego krzemu wysokiej jakości oraz wykazanie, że mogą one być stosowane jako użyteczne domieszki w urządzeniach elektronicznych, takich jak tanie ogniwa słoneczne, duże tablice z tranzystorów cienkowarstwowych, ekrany LCD TV | |
1992 | Harold Temperley[40] | w uznaniu jego obszernego i pomysłowego wkładu do matematyki stosowanej i fizyki statystycznej, szczególnie wkładu w badania fizycznych właściwości cieczy i rozwój algebry Temperley-Lieb[41] | |
1994 | Andrew Keller[42] | w uznaniu dla wkładu do nauki o polimerach, w szczególności za wyjaśnienie podstaw powstawania elementów krystalicznych, które są składnikiem wielu materiałów, opracowanie sposobów wytwarzania mocnych włókien i wyjaśnienie właściwości roztworów polimerów, leżących u podstaw tej technologii | |
1996 | Grenville Turner[43] | w uznaniu jego pracy nad datowaniem z użyciem izotopów argonu 40Ar/39Ar i rozwinięciem do wyrafinowanego poziomu techniki, która jest szeroko stosowana do datowania skał pozaziemskich i ziemskich | |
1998 | Richard Friend[44] | w uznaniu jego wiodącej roli w badaniach dotyczących elektroniki na bazie polimerów i optoelektroniki, które umożliwiają bardzo szybki postęp prac rozwojowych, mających na celu wytwarzanie tanich elastycznych plastikowych wyświetlaczy elektronicznych o różnych kształtach | |
2000 | Wilson Sibbett[45] | w uznaniu wyników naukowych i technologicznych badań laserów emitujących ultrakrótkie impulsy, ultrashort pulse laser (fs – 10 ps) | |
2002 | David King[46] | za szczególne zasługi dla fundamentalnego zrozumienia struktury i dynamiki reakcji na powierzchni ciał stałych | |
2004 | Richard Dixon | w uznaniu jego znacznego wkładu do spektroskopii molekularnej (zob. widmo pasmowe) i wiedzy na temat dynamiki fotodysocjacji | |
2006 | Jean-Pierre Hansen[47] | za pionierskie badania właściwości stopionych soli i gęstej plazmy, które otworzyły drogę do zrozumienia ilościowej struktury i dynamiki silnie skorelowanych cieczy jonowych | |
2008 | Edward Hinds[48] | za bardzo obszerne i innowacyjne badania materii w ultraniskich temperaturach (zob. ultrazimne atomy) | |
2010 | Gilbert Lonzarich[49] | za wybitne osiągnięcia w badaniach nowych rodzajów materii kwantowej, z wykorzystaniem innowacyjnej aparatury i technik | |
2012 | Roy Taylor[50] | za zasługi w dziedzinie techniki przestrajanych laserów i nieliniowej optyki włóknistej, w tym włókien Ramana i źródeł typu soliton i supercontinuum (zob. światłowód fotoniczny), co stało się podstawą odkryć o znaczeniu praktycznym | |
2014 | Jeremy Bauberg[51] | za wybitną twórczość w nanofotonice, badanie licznych nanostruktur, zarówno sztucznych jak i naturalnych, mających swoje wykorzystanie w rozwijaniu nowych zjawisk plazmowych związanych ze spektroskopią Ramana, wydajnością ogniw słonecznych i metamateriałowymi aplikacjami | |
2016 | Ortwin Hess[52] | za pionierskie badania w dziedzinie aktywnych nano-plazmatyków oraz optycznych metamateriałów z kwantowym przyrostem | |
2018 | Ian Walmsley[53] | za pionierskie badania nad kwantową kontrolą światła i materii za pomocą ultrakrótkich impulsów | |
2019 | Miles Padgett[54] | za nowatorskie badania nad optycznym pędem orbitowym zawierającym kątową formę paradoksu Einsteina-Podolskiego-Rosena | |
2020 | Patrick Gill[55] | za wkład w rozwój optycznych zegarów atomowych o znakomitej precyzji, bardzo stabilnych laserów oraz standardów częstotliwości dla fundamentalnej fizyki, przetwarzania informacji kwantowych, nauki o wszechświecie, nawigacji satelitarnej i obserwacji Ziemi | |
2021 | Carlos Frenk[56] | za odkrycie drogą złożonych symulacji komputerowych, w jaki sposób drobne fluktuacje we wczesnym wszechświecie doprowadziły do powstania dzisiejszych galaktyk |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.