Lista największych państw w historii

Lista największych państw w historii – największe terytorialnie imperia i państwa jakie istniały na przestrzeni dziejów.

Polska (I Rzeczpospolita) w latach 1618–1621 zajmuje 99. miejsce w historii pod względem powierzchni.

Imperium	Głowa państwa[a]	Powierzchnia (mln km²)	Mapa	Lata	Ludność (w milionach)	% światowej populacji w danym okresie
11a	0	a	-9999	0	0
Brytyjskie imperium kolonialne	Jerzy V	35,8[1]		1922[b][2][3]	458 (w 1938)[4]	19.95% (458 mln na 2295 mln w 1938)
Wielki Ułus Mongołów	Kubilaj-chan	33,0[5]		1270	110,0 (w XIII w.)	25,64% (110 mln na 429 mln w XIII w.)
Imperium Rosyjskie	Aleksander II	23,7		1866[6]	176,4 w 1913	9,84% (176,4 mln na 1791 mln w 1913)
Związek Radziecki	Michaił Kalinin[c]	22,4		1945–1991	286 (1989)	5,4% (286 mln na 5291 mln w 1989)
Hiszpańskie imperium kolonialne	Karol IV	20,0		1740–1790[7]	68,2	12,26% (68,2 mln na 556 mln w XVII w.)
Rosja[d]	Władimir Putin	17,1		2022[8]	146,1	2,0% (142,9 mln na 7000 mln w 2011)
Chiny – Cesarstwo Qing	Qianlong	14,7		1790[6]	432,2 w 1851.[e]	36,6% (381 mln na 1.041 mln w 1820)
Kalifat Umajjadów	Jazid II[9]	13,0		720–732	62 (w wieku VIII)	29,5% (62 mln na 210 mln[10] w wieku VII)
Francuskie imperium kolonialne	Alexandre Millerand	13,5		1923–1938[7]	150,9 w 1938	6,0% (150,9 mln na 2295 mln w 1938)
Kalifat Abbasydów	As-Saffah	11,1		750	50 W 850	20,0% (50 mln na 250 mln w 850)
Portugalskie imperium kolonialne	Maria I	10,4		1815[7]
Kanada	Karol III	10		2005[f][11]	33,5	0,5% (33,5 mln[12] na 7000 mln w 2011)
Chińska Republika Ludowa[g]	Xi Jinping	9,9		od 1999[h]	1347	19,2% (1347 mln na 7000 mln w 2011)
Stany Zjednoczone	William McKinley	9,8		1898–1946[i]	141,4 w 1946	5,23% (141,4 mln na 2700 mln w 1950)
Cesarstwo Brazylii	Piotr I	8,7		1822–1825[j]	4	0,36% (4 mln na 1100 mln[13] w 1820)
Australia	Jerzy VI	8,2		1939[k]	22,3 w 2011	0,3% (22,3 mln na 7000 mln w 2011)
Persja – Imperium Achemenidów	Kserkses I	8,0		480 p.n.e.[14][15]	49,4 (w V w. p.n.e.)[16]	44,0% (49,4 mln na 112,4 mln[17] w 480 p.n.e.)
Japonia	Hirohito	7,4		1942[l][7]	134,8 w 1938	5,9% (134,8 mln na 2295 mln w 1938)
Cesarstwo Rzymskie	Trajan	6,5		115–117[18]	80,0 (w II w n.e.)[19][20]	35,9% (80,0 mln na 223 mln[21] w II w n.e.)
III Rzesza	Adolf Hitler	6,4[m]		1942	75,4 mln	3,3% (75,4 mln na 2295 mln w 1938)
Kaganat Turkutów	Bumyn	6,0		557[6]
Złota Orda	Tokta	6,0		1310
Królestwo Macedonii	Aleksander Macedoński	5,2		323 p.n.e.[6][22]
Imperium Osmańskie	Mehmed IV	5,2		1683[6]	39 w XVII w.	7,1% (39,0 mln na 556 mln w XVII w.)
Kalifat Fatymidów	Al-Mu’izz	5,1		969[6]
Indie – Imperium Maurjów	Aśoka	5,0		250 p.n.e[6]	50,0 w II w. p.n.e.	33,3% (50,0 mln na 150 mln w II w. p.n.e.[23])
Cesarstwo Meksyku	Augustyn I	4.9		1822
Imperium tybetańskie	Sadnalegs	4,6		800[6]
Persja – Imperium Timurydów	Timur	4,6		1405[6]
Indie – Imperium Wielkich Mogołów	Aurangzeb	4,6		1690[6]	175 w 1700	29,2% (175,0 mln na 600 mln[24] w 1700)
Cesarstwo Bizantyńskie	Justynian I Wielki	4,5		550	35 w VI w.	19,8% (35 mln na 177 mln[13] w 550)
Indie – Imperium Pala	Devapala	4,0		850	60 w 850	24,0% (60,0 mln na 250 mln w 850)
Państwo Heftalitów	Toramana	4,0		490
Persja – Imperium Afszarydów	Nadir Szah Afszar	4,0		1747
Persja – Imperium Seleucydów	Seleukos I	3,9		301 p.n.e.[6][22]
Turcja – Wielcy Seldżucy	Malikszah I	3,9		1080
Włoskie imperium kolonialne	Wiktor Emanuel III	3,8		1939–1940	51,9 w 1938	2,3% (51,9 mln na 2295 mln w 1938)
Indie – Imperium Kuszanów	Vasudeva I	3,8		200	42,37 w 140	19,0% (42,37 mln na 223 mln w 140)
Ilchanat	Oldżajtu	3,75		1310[6]
Holenderskie imperium kolonialne	Wilhelmina	3,7		1920–1940	60 w 1940	2,9% (60 mln na 2100 mln w 1940[13])
Indie – Imperium Ćolów	Rajadhiraja Chola	3,6		1050[25]
Imperium Chorezmijskie	’Ala ad-Din Muhammad II	3,6		1218
Persja – Imperium Sasanidów	Chosrow II	3.5		620[6]	78,0 (w VII w.)	37,1% (78,0 mln na 210 mln[10] w VII w.)
Indie – Imperium Guptów	Ćandragupta II	3,5		400[6]	58 w 400	26,36% (58,0 mln na 220 mln w 400)[26]
Chanat Czagatajski	Czagataj	3,5		1310–1350[6]
Persja – Imperium Safawidów	Isma’il I	3,5		1512
Niemieckie imperium kolonialne	Wilhelm II	3,5		1914	64,9 w 1914	3,7% 64,9 mln na 1753 mln w 1910)
Peru-Boliwia	Andrés de Santa Cruz	3,5		1835–1839
Indie	Fakhruddin Ali Ahmed	3,3		od 1975[n]	1166	16,7% (1166 mln na 7000 mln w 2011)
Sułtanat Delhijski	Kutb ud-din Mubarak Szach	3,2		1320	70 w 1330	18,91% (70,0 mln na 370 mln w 1330)
Kaganat ujgurski	Jaγlaqar	3,1		795[6]
Kaganat Chazarski	Zachariasz	3,0		850[6]
Ruś Kijowska	Jarosław I Mądry	3,0		1050[6]
Kaganat Karachanidów	Muhammad Toghan Khan	3,0		1025
Duńskie imperium kolonialne[o]	Chrystian VII	3,0		1800
Imperium Medów	Kyaksares	2,8		585 p.n.e.[6][22]
Królestwo Partów	Wonones I	2,8		1[6][22]
Argentyna	Julio Argentino Roca	2,8		od 1881[p]	40	0,6% (40 mln na 7000 mln w 2011)
Sutanat Ajjubidów	Saladyn	2,7		1190[6]
Kazachstan	Kasym-Żomart Tokajew	2,7		od 1991[q]	18,4 w 2017	0,24% (18,4 mln na 7530 mln w 2017)
Madżapahit	Hayam Wuruk	2,7		1389
Królestwo Indo-Greckie	Demetriusz II	2,5		150 p.n.e.
Królestwo Greko-Baktryjskie	Antymachos I Theos	2,5		184
Konfederacja Marathów	Ramaraja	2,5		1674–1820	150 w 1820	13,6% (150 mln na 1100 mln w 1820)
Belgijskie imperium kolonialne	Albert I	2,5		1922–1960[r]
Chanat Kara Kitajów	Yelü Zhilugu	2,5		1210[6]
Wielka Kolumbia	Simón Bolívar	2,5		1825–1831	2,6 w 1825	0,23% (2,6 mln na 1100 mln w 1825)
Sudan	Abdel Fattah Muhammad al-Maghrabi	2,5		1956–2011[s]	33 w 2009	0,5% (33 mln na 6820 mln w 2009)
Algieria	Ahmed Ben Bella	2,3		od 1962	41,3 w 2018	0,54% (41,3 mln na 7530 mln w 2018)
Chiny – Cesarstwo Jin	Taizong	2,3		1126[6]
Demokratyczna Republika Konga	Joseph Kasavubu	2,3		od 1963[t]-	81,3 w 2018	1,1% (81,3 mln na 7530 mln w 2018)
I Cesarstwo Francuskie	Napoleon I	2,1[u]		1811	30,3 w 1811	2,9% (30,3 mln na 1050 mln w 1811)
Sułtanat Mameluków	An-Nasir Muhammad	2,1		1300
Arabia Saudyjska	Abd al-Aziz ibn Saud	2,0		od 1932[v]	33 w 2018	0,43% (33 mln na 7530 mln w 2018)
Cesarstwo zachodniorzymskie	Flawiusz Honoriusz	2,0		395[w]	22[27] w IV w.	12,4% (22 mln na 178 mln w 400[13])
Emirat Saffarydów	Amr Ibn Lajs	2.0		900
Kalifat Almohadów	Muhammad an-Nasir	2,0		1200[6]
Państwo Inków	Huayna Capac	2,0		1527[6]
Skonfederowane Stany Ameryki	Jefferson Davis	2,0		1861–1865	9,1 w 1865	0,65% (9,1 mln na 1400 mln w 1865)
Związek Południowej Afryki	Jerzy VI	2		1949–1990 (aneksja Namibii)	35 w 1990	0,66% (35 mln na 5300 mln w 1990)
Indonezja	Sukarno	1,9		od 1945[x][q]	264	3,5% (264 mln na 7530 mln)
Chanat Syberyjski	Ibak-Irahim	1,8		1520
Libia	Idris I	1,78		od 1951[q]	6,4 w 2018	0,08% (6,4 mln na 7530 mln)
Królestwo Indo-Partów	Gondofares	1.5		50
Królestwo Indo-Scytów	Maues	1,5		90
Mongolia	Bogda Chan	1,5		od 1911[y]	3 w 2018	0,04% (3 mln na 7530 mln w 2018)
Imperium Nowoasyryjskie	Aszurbanipal	1,4		697 p.n.e.[6][22]
Songhaj	Askia Muhammad	1,4		1500[28]
Federacja Mali	Modibo Keïta	1,4		1959-1960	7,5 w 1960	0,25% (7,5 mln na 3000 mln w 1960)
Imperium Harszy	Harsza	1,35		625–648[6]
Etiopia	Haile Selassie I	1,3		1952–1993[z]	48 w 1990	0,9% (48 mln na 5300 mln w 1990)
Imperium Mali	Ko Mamadi	1,29		1312[29]	45 w poł XV w.	10,0% (45,0 mln na 450 mln[30] w poł w. XV)
Czad	François Tombalbaye	1,28		od 1960[q]	15 w 2018	0,2% (15 mln na 7530 mln w 2018)
Niger	Hamani Diori	1,26		od 1960[q]	21,5 w 2018	0.3% (21,5 mln na 7530 mln w 2018)
Aksum	Ezana	1,25		350[6]
Angola	Agostinho Neto	1,25		od 1975[q]	17	0,2% (na 7000 w 2011)
Imperium Frankijskie	Karol Wielki	1,2		814[6]
Zjednoczona Republika Arabska	Gamal Abdel Naser	1,18		1959–1961[aa]	32	1,07% (32 mln na 2982 mln w 1961)
Rzeczpospolita Obojga Narodów	Zygmunt III	1,15[31]		1618[ab]–1621	10	1,8% (10 mln na 546 mln w 1620[13])
I Państwo Bułgarskie	Symeon I	0,8		681–1018	4	1,6% (4 mln na 255 mln w 1000[13])

Zobacz też

• Lista państw świata według powierzchni
• Imperium, nad którym nigdy nie zachodzi słońce

Uwagi

1. Osoba sprawująca urząd głowy państwa w momencie osiągnięcia przez dane imperium największego terytorium, lub powstania danego państwa w takich rozmiarach.
2. W 1922 Imperium Brytyjskie – metropolia (Wielka Brytania), kolonie, dominia, terytoria mandatowe. Dominia w tym czasie były de facto samorządnymi państwami powiązanymi z Wielką Brytanią unią personalną (wspólny król), po tym jak w 1919 zostały dopuszczone na równi z suwerennymi państwami do grona sygnatariuszy traktatu wersalskiego i członków założycieli Ligi Narodów. W 1922 Imperium Brytyjskie bez dominiów obejmowało 13,7 mln km² (co dawałoby mu 7. miejsce w rankingu).
3. Michaił Kalinin był symboliczną głową państwa ZSRR jako Przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej. Faktycznie przywódcą państwa był Józef Stalin jako sekretarz generalny KC KPR(b), WKP(b) i KPZR, oraz przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych, a potem Rady Ministrów ZSRR; oraz jako Marszałek (generalissimus) Związku Radzieckiego.
4. Rosja – jako Federacja Rosyjska powstała w 1991 po rozpadzie Związku Radzieckiego.
5. Liczba osób spisanych w 1851 wyniosła 432 164 047 zgodnie z Draft History of Qing.
6. Aneksja Wyspy Hans.
7. Chińska Republika Ludowa proklamowana w 1949 roku.
8. Od przyłączenia Makau do ChRL.
9. Amerykańskie Imperium kolonialne od zdobycia Filipin i Portoryko w wojnie amerykańsko-hiszpańskiej do uzyskania niepodległości przez Filipiny.
10. Wystąpienie Urugwaju.
11. 1939-(retroakcja) wejście w życie Statutu Westminsterskiego stwierdzającego niepodległość Australii. Wówczas państwo administrowało Terytorium Papui i Nowej Gwinei (wcześniej Papua oraz Nowa Gwinea Australijska).
12. 1942: apogeum podbojów Cesarstwa Japonii w czasie II wojny światowej – Japonia + terytoria mandatowe + obszary okupowane (Indochiny, Malaje, część Chin, Holenderskie Indie Wschodnie i niektóre wyspy Pacyfiku.
13. „Rzesza Wielkoniemiecka” łącznie z obszarami okupowanymi nie wcielonymi do III Rzeszy, np. komisariaty na zajętych obszarach Związku Radzieckiego.
14. Aneksja Sikkimu.
15. W skład duńskiego imperium kolonialnego wchodziły Dania, Norwegia, Islandia i Grenlandia.
16. Przyłączenie Patagonii.
17. Uzyskanie niepodległości.
18. Objęcie mandatu nad Ruanda-Urundi do uzyskania niepodległości przez Kongo Belgijskie.
19. Do czasu uzyskania niepodległości do powstania Sudanu Południowego.
20. Ostateczne przyłączenie (pokonanie secesji) Katangi.
21. I Cesarstwo Francuskie pod panowaniem Napoleona I łącznie z państwami zależnymi (Księstwo Warszawskie, Związek Reński, Hiszpania i Włochy).
22. Powstanie Królestwa Arabii Saudyjskiej.
23. Podział Cesarstwa Rzymskiego.
24. W latach 1976–2002 częścią Indonezji był de facto Timor Wschodni.
25. Niepodległość od Chin jako Mongolia Zewnętrzna.
26. Łącznie z Erytreą.
27. Zjednoczona Republika Arabska powstała 1 lutego 1958 roku w wyniku połączenia Egiptu i Syrii. 29 września 1961 w Syria w wyniku zamachu stanu, wycofała się z unii. Egipt zachował nazwę Zjednoczonej Republiki Arabskiej aż do 1971 roku.
28. Po rozejmie z Rosją w Dywilinie.