Loading AI tools
1. prezydent Indonezji (w latach 1945-1967) Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sukarno, także Bung Karno (ur. 6 czerwca 1901 w Surabai, zm. 21 czerwca 1970 w Dżakarcie) – pierwszy prezydent niepodległej Indonezji.
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
1. Prezydent Indonezji | |
Okres |
od 18 sierpnia 1945 |
Przynależność polityczna | |
Następca | |
Odznaczenia | |
Syn jawajskiego nauczyciela i jego baliskiej żony, urodził się w Surabai na wschodniej Jawie w Holenderskich Indiach Wschodnich (obecnie Indonezja). Pozwolono mu uczęszczać do szkoły holenderskiej. W 1916 zaczął naukę w szkole średniej w Surabai; spotkał tam Tjokroaminoto (przyszłego działacza niepodległościowego). W 1921 rozpoczął studia techniczne w Technische Hoogeschool w Bandungu.
Jako przywódca indonezyjskiego ruchu niepodległościowego, którego skrzydłem politycznym była Partai Nasional Indonesia (Narodowa Partia Indonezji), założona w 1927, wierzył, że z pomocą Japonii uda się mu uzyskać niezależność od Holandii. W 1929 aresztowany przez holenderskie władze kolonialne i skazany na dwa lata więzienia. Po wyjściu na wolność stał się osobą bardzo popularną, wręcz bohaterem narodowym. W latach 30. był jeszcze kilkakrotnie aresztowany i przebywał w więzieniu do 1942, kiedy Japończycy opanowali Jawę.
Po kapitulacji Japonii 15 sierpnia 1945 roku, Sukarno, Mohammad Hatta i Radjiman Wediodiningrat zostali wezwani na spotkanie przez marszałka Terauchiego, naczelnego dowódcę japońskich wojsk na południu w Sajgonie. W reakcji na to Sukarno zamierzał przyśpieszyć ogłoszenie niepodległości. Został wtedy porwany razem z Muhammadem Hattą przez bojówkę młodzieżową do Rengasdengklok na zachodniej Jawie. Po odzyskaniu wolności Sukarno i Hatta ogłosili powstanie Republiki Indonezji 17 sierpnia 1945.
Wizja konstytucji Sukarno zawierała tzw. Pancasila (z sanskrytu „pięć filarów“). Jego filozofia polityczna wspierała się na elementach socjalizmu, nacjonalizmu i islamu. To właśnie uważał za Panca Sila, założenia swojego programu przedstawił w mowie z 1 czerwca 1945. a były to: nacjonalizm (w narodowej jedności), internacjonalizm (niepodległy naród wśród równych sobie), demokracja reprezentatywna (wszystkie znaczące grupy mają być reprezentowane), sprawiedliwość społeczna (jako wpływ socjalizmu), wiara w Boga (ale z rozdziałem kościoła od państwa). Indonezyjski parlament, oparty na tych zasadach konstytucji okazał się bardzo nieefektywny w rządzeniu. Było to spowodowane głównie różnicami religijnym, społecznymi i etnicznymi.
Początkowo rząd Sukarno nie zamierzał tworzyć armii narodowej aby nie zaogniać stosunków z aliantami. W międzyczasie różne grupy milicji zostały zachęcone do przyłączenia się do BKR Badan Keamanan Rakyat (Ludowej Organizacji Bezpieczeństwa). W październiku 1945 BKR została przekształcona w TKR Tentara Keamanan Rakyat (Ludową Armię Bezpieczeństwa) w odpowiedzi na zwiększającą się obecność Holendrów w Indonezji, którzy próbowali przywrócić swoje władanie nad wyspami. W chaosie jaki wtedy zapanował udało się wojskom holenderskim schwytać Sukarno w grudniu 1948, ale zostali oni zmuszeni do jego uwolnienia po ogłoszeniu zawieszenia broni. Sukarno wrócił do Dżakarty 28 grudnia 1949. Jego rząd nie zyskał poparcia w całym kraju. Różne frakcje i regiony próbowały się usamodzielnić, dochodziło do starć wewnętrznych nawet w czasie walk z Holendrami. Przykładem może być lewicowa grupa działająca w Madium na wschodniej Jawie w 1948, z której większość członków osądzono i skazano, oraz rebelia skrajnych islamistów, która rozpoczęła się w 1949 roku[1]. W 1955 roku odbyły się wybory, w których zwycięstwo odniosła Nacjonalistyczna Partia Indonezji a bardzo wysokie poparcie otrzymała Komunistyczna Partia Indonezji[2]. Ze względu na kruchość rządów koalicyjnych, Sukarno w trakcie swoich rządów starał się równoważyć wpływy wojska, islamistów i komunistów na sytuację w kraju[2]. Występowały dalsze próby przeprowadzenia przewrotów wojskowych w 1956, łącznie z ruchem separatystycznym na Sulawesi wspieranym przez CIA, gdzie doszło do incydentu, w czasie którego amerykański pilot został zestrzelony i pojmany.
W 1955 roku obok prezydenta Egiptu Gamala Abdel Nassera, premiera Indii Jawaharlala Nehru i przywódcy Jugosławii był współtwórcą Ruchu Państw Niezaangażowanych. Konferencja założycielska ruchu odbyła się w Bandungu w dniach 18–24 kwietnia 1955 roku[3]. Wzięło w niej udział 29 państw, w tym 23 niepodległe i 6 stojących u progu niepodległości. Jak głosi oficjalna nazwa, była to „Konferencja solidarności krajów Azji i Afryki”. Bandung wiąże się ściśle z wojną w Indochinach, ponieważ narody kontynentu azjatyckiego miały obawy przed dalszą interwencją mocarstw i dlatego uczestnicy konferencji głosili hasło „Azja dla Azjatów”. Otwierając obrady, Sukarno stwierdził, że jest to: „pierwsza konferencja ludów kolorowych w historii ludzkości”[3]. W 1956 roku Sukarno otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Belgradzkiego.
Schyłek lat 50. określany jest jako okres tzw. demokracji sterowanej. 30 listopada 1957 miał miejsce zamach na niego podczas odwiedzin szkoły w Cikini w Dżakarcie. Sześcioro dzieci zostało zabitych, on sam nie odniósł jednak żadnych poważniejszych obrażeń. W grudniu ogłosił nacjonalizację 246 firm holenderskich. Od 1958 roku Sukarno prowadził politykę konfrontacyjną wobec Holandii, od której domagał się m.in. przekazania władzy nad Nową Gwineą Holenderską[4]. W lutym 1958 roku rozpoczęło się zwalczanie PRRI (Pemerintah Revolusioner Republik Indonesia) - buntowników w Bukittinggi. Byli oni mieszanką ruchów antykomunistycznych i islamskich otrzymując silne wsparcie od USA i Wielkiej Brytanii oraz Republiki Chińskiej. CIA zaopatrywało w broń i udzielało wszelkiej pomocy logistycznej ruchy powstańcze na Sulawesi i na Sumatrze aż do incydentu z zestrzelonym pilotem. Rebelia upadła pod koniec 1958 roku, a ostatnie oddziały partyzanckie zlikwidowano w 1961 roku[5]. W latach 50. nastąpiło zacieśnienie stosunków z Chinami i zwiększenia pomocy dla Indonezji z krajów bloku wschodniego. Również USA obawiając się przyłączenia Indonezji do bloku wschodniego zaczęły zwiększać swoją pomoc dla rządu Sukarno.
W latach 60. Indonezja popadła w konflikt z Malezją, wspartą przez Wielką Brytanię, względem której Indonezja zgłaszała pretensje terytorialne. Pogorszeniu uległy także relacje z Brunei po tym, gdy Indonezja wsparła tam nieudaną rewolucję. Indonezja w latach 60. wspierała antymalezyjskich, antykolonialnych i lewicowych partyzantów z Narodowej Armii Północnego Borneo (powstanie w Sarawaku)[6], a około 700–800 młodych Chińczyków, których dotknęły represje ze strony malezyjskiego rządu, uciekło do indonezyjskiego Kalimantanu, gdzie przeszli szkolenie militarne[7]. Indonezja, dzięki poparciu doradców prezydenta Johna F. Kennedy’ego – McGeorge Bundy’ego i Roberta Komera, zyskała wpływy handlowe w Nowej Gwinei Holenderskiej (Papua Zachodnia) oraz wprowadziła swój korpus wojskowy na wyspę. W 1962 roku z inicjatywy senatora Roberta F. Kennedy’ego, Indonezja, Holandia i przedstawiciele ONZ podpisali umowę dotyczącą przyszłości regionu, lecz w tym samym roku grono papuaskich działaczy ogłosiło niepodległość Zachodniej Nowej Gwinei, jednak rzeczywistą kontrolę nad wyspą sprawowała Indonezja, co zostało też poparte przez opinię międzynarodową[8][9].
W lipcu 1963 Zgromadzenie Narodowe ogłosiło go dożywotnio prezydentem. Ze względu na obawy interwencji ze strony Holandii, Wielkiej Brytanii lub Stanów Zjednoczonych, Indonezja rozpoczęła w 1957 roku proces zakupu broni z ZSRR i bloku wschodniego, z czym wiązały się silne wpływy radzieckich instruktorów i doradców wojskowych[4]. Gdy partia komunistyczna zaczęła zdobywać coraz większe poparcie, aż w końcu zagroziła rządowi nacjonalistów, USA wycofało swoją pomoc względem Indonezji[10]. W tym czasie pogorszył się stan jego zdrowia, lekarze postawili diagnozę choroby nerek. Gdy Sukarno znajdował się pod coraz większą presją utrzymania równowagi między wrogimi względem siebie siłami armii i komunistami, jego autorytet zmalał. W nocy 30 września 1965 sześciu czołowych generałów o poglądach antykomunistycznych zostało zabitych. O tę zbrodnię i próbę zamachu stanu została oskarżona partia komunistyczna. Armia i bojówki antykomunistyczne rozpętały nagonkę przeciw komunistom. Doszło w tym czasie do wielu zabójstw rzekomych, bądź rzeczywistych działaczy komunistycznych. Szacuje się, że od 0,5 miliona do 2 milionów (wciąż odkrywane są nowe masowe groby) Indonezyjczyków zostało wymordowanych przez żołnierzy, policję i popierających sprawcę terroru - Suharto. Celem zamachów z powodów ekonomicznych stała się także mniejszość chińska. Ponadto, więcej niż milion ludzi trafiło do więzień[11][12][13][14]. Doszło także do osłabienia wpływów Sukarno, który został zmuszony przez Suharto do ustąpienia ze stanowiska 11 marca 1966 i oddania mu całej władzy. Był w tym czasie przetrzymywany w areszcie domowym aż do śmierci w wieku 69 lat w 1970. Został pochowany w Blitar.
Jako dwudziestolatek ożenił się z kobietą o imieniu Inggit, starszą od niego o jedenaście lat. Siedemnaście lat później Sukarno, po stwierdzeniu, że jego małżonka jest bezpłodna, wziął ślub z modelką Fatmawati. Po powstaniu państwa ożenił się jeszcze z dwiema kobietami – Hartini oraz Japonką Dewi. Jego partnerką była także Yurike Sanger, z którą jednak się nie pobrali. Uważany za kobieciarza, krytykowany był przez konserwatywnych Indonezyjczyków oraz przez media zagraniczne (które nazywały go „lubieżnikiem” i „wielkim uwodzicielem”)[15].
Miał co najmniej ośmioro dzieci. Megawati Soekarnoputri, która była czwartym prezydentem z kolei, jest jego córką.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.