Lipinka (województwo pomorskie)

Lipinka (kaszub. Lëpënka, niem. Lindenau) – osada w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie malborskim, w gminie Nowy Staw na obszarze Wielkich Żuław Malborskich.

Lipinka

osada
Dom podcieniowy
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	malborski
Gmina	Nowy Staw
Liczba ludności (2008)	853[1]
Strefa numeracyjna	55
Kod pocztowy	82-230[2]
Tablice rejestracyjne	GMB
SIMC	0153531
Położenie na mapie Polski Lipinka
Położenie na mapie województwa pomorskiego Lipinka
Położenie na mapie powiatu malborskiego Lipinka
Położenie na mapie gminy Nowy Staw Lipinka
54°07′21″N 19°07′25″E[3]

Wieś została założona w 1321 przez Wernera von Orseln o obszarze 50 włók. W XIV w. postawiona została kaplica pw. św. Barbary, która rozebrana została w ok. 1820. Wieś królewska położona była w II połowie XVI wieku w województwie malborskim^[4]. W 1638 zbudowano kościół ewangelicki, który także został rozebrany na pocz. XIX w. W 1776 r. w starych księgach występują dwa nazwiska Dick i Friesen, odnotowano również pośród 316 mieszkańców 10 mennonitów. Układ przestrzenny wsi to owalnica o ukośnym położeniu płn.-wsch. – płd.-zach. z dwoma dużymi gospodarstwami po południowej stronie wsi i trzema po północnej. Do 1945 roku wieś nosiła nazwę Lindenau (Endersch, Schrötter) Lingenau (Gotha).

Krajobraz kulturowy wsi został całkowicie zatarty przez zabudowę domów dawnego PGR z lat 70. XX w. Zachowane jedynie dwa domy z dawnych zagród holenderskich, 1,5-kondygnacyjne, obecnie omurowane i przebudowane, zabudowania gospodarcze rozebrano. W południowej części wsi pomiędzy drogą a pozostałościami kolejki wąskotorowej można zauważyć cmentarz mennonicki.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego.

Zabytki

Według rejestru zabytków NID^[5] na listę zabytków wpisany jest dom podcieniowy nr 12, nr rej.: 181/N z 19.12.1961 (nie istnieje).

Dom podcieniowy z 1793 r. wzniesiony dla Jacoba Bestvadera, drewniany, zrębowy, o węgłach przesłoniętych deską imitującą pilaster, o oszalowanych pionowo szczytach, na ceglanej podmurówce, podcień ryglowy wsparty na 7 słupach i ryglowych ściankach, oszalowany w szczycie pionowo. Więźba dachowa krokwiowo-jętkowa; dach kryty dachówką holenderką; elewacja szczytowa 3-osiowa, szczyt dwupoziomowy, na dole 3-osiowy, wyżej półkolisty świetlik; elewacja zachodnia 6-osiowa, z wejściem na 3 osi i podcieniem na 2-4 os. Budynek został rozebrany.^[6]

Cmentarz mennonicki usytuowany po płd. stronie drogi

Cmentarz mennonicki usytuowany po południowej stronie drogi, założony na parceli zbliżonej do kwadratu; zachowana jest fragmentarycznie obsada obwiednia starodrzewem lip; widoczne są też mogiły oraz nieliczne obudowy grobów; zachowała się również część nagrobka rodziny Wiens z inskrypcjami z lat 1865 - 1885 w formie cippusa.

Nagrobek rodziny Wiens z inskrypcjami z 1865 - 1885

Zobacz też

Inne miejscowości o podobnej nazwie: Lipinka, Lipinki

Przypisy

1. Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowy Staw do roku 2011 z perspektywą na lata 2012 - 2015. nowystaw.pl. [dostęp 2015-01-30]. (pol.).
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 663 [zarchiwizowane 2022-10-26].
3. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 68609
4. Prusy Królewskie w drugiej połowie XVI wieku : suplement. Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2021, k. 1.
5. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 65 [dostęp 2020-03-22].
6. Schmid, 152-153; Lipińska, t. III, poz. 192, AG IV, BF.