Leon Pszonczak

Leon Tadeusz Pszonczak^{[uwaga 1]} (ur. 26 czerwca 1893 Lwowie, zm. w kwietniu 1940 w Charkowie) – kapitan administracji (piechoty) Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Leon Tadeusz Pszonczak

kapitan administracji
Data i miejsce urodzenia	26 czerwca 1893 Lwów
Data i miejsce śmierci	kwiecień 1940 Charków
Przebieg służby
Lata służby	1914–1940
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	Komenda Miasta Kraków
Stanowiska	kierownik referatu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Życiorys

Urodził się 26 czerwca 1893 we Lwowie, w rodzinie Jana i Heleny z Unoltów^[2]. Absolwent szkoły powszechnej i seminarium nauczycielskiego z maturą w Stanisławowie.

Przed wybuchem I wojny światowej był członkiem Polskiej Młodzieży Niepodległościowej i „Strzelca”, po wybuchu wojny wstąpił do Legionów Polskich. Otrzymał przydział do 2 pułku piechoty. Służył w nim aż do przejścia II Brygady na Ukrainę. Ukończył szkołę podchorążych w Zambrowie. Członek POW. Brał udział w rozbrajaniu wojsk austriackich w Krakowie i Bochni^[3].

Wstąpił do Wojska Polskiego w 1918 roku. Walczył z Ukraińcami pod Lwowem. W czasie wojny polsko-bolszewickiej służył w 4 pułku piechoty Legionów. Za wybitne zasługi bojowe w czasie wojny został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari.

Po zakończeniu działań wojennych pozostał w wojsku i w 1922 roku został zweryfikowany do stopnia porucznika piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku. Służył dalej w 4 pp Leg.^[4]. W 1924 roku został przeniesiony do 3 pułku piechoty Legionów. W 1925 roku został awansowany do stopnia kapitana piechoty ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1925 roku^[5].

Delegacja 20 pp wręcza prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu odznakę pułkową; Leon Pszonczak 2. z prawej

W 1928 roku służył w 15 pułku piechoty „Wilków” w Dęblinie. Na początku lat 30. został odznaczony Krzyżem Niepodległości i w 1932 roku służył w Krakowie w 20 pułku piechoty Ziemi Krakowskiej jako dowódca kompanii i adiutant pułku. W 1934 roku razem z ówczesnym dowódcą pułku podpułkownikiem Kazimierzem Brożkiem uczestniczył na Wawelu we wręczeniu prezydentowi Ignacemu Mościckiemu odznaki pułku^[6]. W 1937 roku został przeniesiony do Komendy Miasta Kraków.

W momencie wybuchu II wojny światowej Tadeusz Pszonczak był w stanie spoczynku. Po agresji ZSRR na Polskę dostał się do niewoli sowieckiej i przebywał w obozie w Starobielsku^[2]. Wiosną 1940 roku został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany w bezimiennej, zbiorowej mogile w Piatichatkach^[2], gdzie od 17 czerwca 2000 roku mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie^[7]. Figuruje na Liście Starobielskiej NKWD, pod poz. 2763^[3][2].

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. 2007-11-09: Pierwszy dzień uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”

5 października 2007 roku minister obrony narodowej Aleksander Szczygło – decyzją nr 439/MON^[8] – mianował go pośmiertnie na stopień majora^[9][10]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[11][12][13].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 5179 (1922)^[14]
• Krzyż Niepodległości – 6 czerwca 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[15]
• Krzyż Walecznych dwukrotnie
• Srebrny Krzyż Zasługi – 17 marca 1934 „za zasługi na polu pracy kulturalno-oświatowej w wojsku”^[16]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[2]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[2]

Zobacz też

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Charkowie

Uwagi

1. W sierpniu 1931 ogłoszono sprostowanie imion i daty urodzenia kpt. piech. Tadeusza Leona Pszonczaka z „Tadeusz Leon ur. 30 czerwca 1892” na „Leon Tadeusz ur. 26 czerwca 1893”^[1].

Przypisy

1. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 3 sierpnia 1931 roku, s. 258.
2. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 437.
3. Banaszek, Roman i Sawicki 2000 ↓, s. 235.
4. Rocznik Oficerski 1923 - Ministerstwo Spraw Wojskowych, Biuro Personalne, Warszawa 1923, s. 134, 431.
5. Rocznik Oficerski 1928 - Ministerstwo Spraw Wojskowych, Biuro Personalne, Warszawa 1928, s. 31, 216.
6. Zbiory NAC.
7. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. LXXIV.
8. Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2024-09-17] (pol.).
9. Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 53 [dostęp 2024-10-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
10. Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
11. Prezydent RP wziął udział w uroczystościach „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” [online], prezydent.pl [dostęp 2024-08-26] (pol.).
12. Harmonogram odczytywania nazwisk osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie [online], policja.pl, s. 1-4 [dostęp 2024-08-28] (pol.).
13. „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2023-09-15].
14. Dekret Naczelnika Państwa L. 11310 V.M. Adj. Gen. z 1922 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 6, s. 226)
15. M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199.
16. M.P. z 1934 r. nr 64, poz. 98.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Kazimierz Banaszek, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Warszawa: Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.