Laureaci Pokojowej Nagrody Nobla

Laureaci Pokojowej Nagrody Nobla – osoby i organizacje, którym za działalność na rzecz światowego pokoju została przyznana przez Norweski Komitet Noblowski Pokojowa Nagroda Nobla. Wyróżnienie to ufundowane zostało testamentem szwedzkiego przemysłowca i wynalazcy dynamitu, Alfreda Nobla^[1]. Nadzór nad nagrodą sprawuje Fundacja Nobla. Pokojowa Nagroda Nobla jako jedyna ze wszystkich nagród Nobla przyznawana jest przez organizację norweską^[2].

Testament Alfreda Nobla

Pierwsza strona testamentu Nobla z 1895 roku

Druga strona testamentu Nobla z 1895 roku

Trzecia strona testamentu Nobla z 1895 roku

Czwarta strona testamentu Nobla z 1895 roku

Nominacja i wybór kandydatów

Pokojowa Nagroda Nobla jest przyznawana kandydatom (ludziom lub organizacjom), którzy

wykonali największą lub najlepszą pracę na rzecz braterstwa między narodami, likwidacji bądź ograniczenia stałych armii i udziału oraz promowania kongresów pokojowych^[a].

Zgodnie z wolą fundatora laureaci nagrody wybierani są przez pięcioosobowy Norweski Komitet Noblowski, którego członkowie są powoływani przez Storting^[1]. Nominacje kandydatów mogą być zgłaszane przez:

• parlamentarzystów lub członków rządów
• członków sądów międzynarodowych
• rektorów uniwersytetów, profesorów socjologii, historii, prawa i teologii oraz dyrektorów instytutów badań nad pokojem i instytutów badań polityki zagranicznej
• laureatów Pokojowej Nagrody Nobla
• członków zarządów organizacji, którym przyznano Pokojową Nagrodę Nobla
• obecnych i byłych członków Norweskiego Komitetu Noblowskiego
• byłych doradców tegoż Komitetu^[3].

Nominacje do nagrody przyznawanej w danym roku mogą być nadsyłane od września roku poprzedniego do 1 lutego roku jej wręczenia, jednak kandydatury zgłoszone (z powodów niezależnych od zgłaszającego) po tym terminie będą również rozważane, tyle że w następnym roku^[3]. Po otrzymaniu kandydatur Komitet ocenia działania kandydatów i przygotowuje krótką listę kandydatur, które będą rozważane w dalszych etapach prac. Krótka lista (zawierająca zwykle od 12 do 30 nazwisk^[3]) jest przedstawiana doradcom Komitetu. Ciało doradcze tworzy niewielka grupa profesorów uniwersytetów norweskich biegłych w dziedzinach związanych z Pokojową Nagrodą Nobla, oraz dyrektor i dyrektor naukowy Norweskiego Instytutu Noblowskiego. Doradcy mają kilka miesięcy na sporządzenie raportów, zawierających ich opinie na temat kandydatów. Komitet Noblowski ma prawo prosić o taki raport również ekspertów niebędących doradcami^[3].

Po przedstawieniu raportów doradców członkowie Komitetu debatują nad kandydatami z krótkiej listy. Komitet może prosić o pomoc w zbieraniu dodatkowych informacji na temat kandydatów doradców, zwłaszcza w sytuacji, gdy kandydat jest zaangażowany w bieżące sprawy polityczne^[3]. Ostateczny wybór laureata musi być dokonany najpóźniej na ostatnim posiedzeniu Komitetu przed ogłoszeniem nazwiska wyróżnionego (początek października)^[3], zwykle jednak Komitet ustala werdykt w połowie września^[3]. Wybór laureata dokonywany jest w głosowaniu większościowym^[3].

Nominacje oraz nazwiska nominujących oraz wszystkie informacje dotyczące nominacji – tak publiczne, jak i prywatne – pozostają tajne przez 50 lat. Klauzula tajności zabrania również informowania samych nominowanych, nawet w prywatnych rozmowach^[3].

Nominowani bez wyróżnienia

Po wygaśnięciu klauzuli tajności Komitet Noblowski może ujawnić nazwiska osób nominowanych, które nie zostały wyróżnione Pokojową Nagrodą Nobla, wraz z danymi zgłaszającego i uzasadnieniem. Baza danych osób nominowanych jest dostępna na stronie internetowej Fundacji Nobla^[4]. Trzy najczęściej poszukiwane nazwiska to Józef Stalin, Mahatma Gandhi oraz Adolf Hitler^[5]. Kandydatura Stalina wysuwana była dwukrotnie, w 1945 i 1948, z jednakowym uzasadnieniem: Za wysiłki na rzecz zakończenia II wojny światowej. Gandhi jako pokojowy bojownik o poszanowanie praw człowieka nominowany był aż pięciokrotnie, przy czym ostatnia nominacja napłynęła do Komitetu krótko przed jego zabójstwem, w styczniu 1948 roku. Mimo że Komitet doceniał działania Gandhiego, jego działalność była krytykowana przez wiele osób związanych z ruchem pokojowym^[6]. W związku z ostatnią kandydaturą Komitet rozważał wyróżnienie pośmiertne^[6], jednak ostatecznie Komitet zdecydował nie przyznawać Nagrody za 1948 rok, z uzasadnieniem: brak odpowiedniego żyjącego kandydata^[b].

Kandydatura Hitlera została wysunięta w 1939 roku przez członka Stortingu, Erika Gottfrida Christiana Brandta, zadeklarowanego antyfaszystę. Nominację tę tłumaczył on jako ironiczną krytykę ówczesnej debaty politycznej w Szwecji. Była to jego odpowiedź na nominację Neville’a Chamberlaina zgłoszoną przez grupę parlamentarzystów, do której to nominacji Brandt odnosił się sceptycznie^[5]. W związku z tym, że krytyka przez nominację Hitlera nie została zrozumiana, w liście datowanym na 1 lutego 1939 Brandt wycofał tę nominację.

Na liście nominowanych w latach 1901–1956, którzy nie zostali uznani przez Komitet za godnych wyróżnienia, znajdują się ponadto nazwiska wielu polityków, artystów, działaczy społecznych oraz członków rodzin królewskich^[5]. Komitet podaje, że najczęściej zgłaszaną kandydaturą była Jane Addams. Od roku 1916 aż do 1931, w którym została wyróżniona napłynęło aż 91 nominacji jej osoby^[5].

Nagroda

Pokojowa Nagroda Nobla

Uroczystość wręczenia Pokojowej Nagrody Nobla w 2009 – przemówienie laureata (Barack Obama). Obecny jest król Harald V z małżonką Sonją oraz następca tronu, książę Haakon z księżną Mette-Marit

Dyplom Willego Brandta z 1971 roku

Medal Jimmy’ego Cartera

Dyplom Léona Bourgeois z 1920 roku

Uroczystość wręczenia Pokojowej Nagrody Nobla odbywa się 10 grudnia w Oslo, w obecności norweskiej rodziny królewskiej – na czele z monarchą panującym – i przedstawicieli rządu norweskiego, Stortingu i korpusu dyplomatycznego^[7]. Od 1990 roku uroczystość ta odbywa się w budynku ratusza w Oslo. W poprzednich latach ceremonia odbywała się w budynku Norweskiego Instytutu Noblowskiego (1901–1904), w Stortingsbygningen (1905–1946) oraz w auli Uniwersytetu w Oslo (1947–1989)^[7]. Tradycyjnie uroczystość zaczyna przemówienie przewodniczącego Komitetu Noblowskiego, który przedstawia postać laureata oraz wyjaśnia motywy, jakimi kierował się Komitet przyznając wyróżnienie. Po tym wprowadzeniu przewodniczący wzywa laureata do odebrania dyplomu i medalu, po czym wygłasza on przemówienie. Nagroda pieniężna nie jest wręczana podczas tej uroczystości^[7]. Tradycją jest również bankiet, który odbywa się w dniu wręczenia wyróżnienia, 10 grudnia wieczorem^[8]. W trakcie bankietu wygłaszane są trzy przemówienia: laudacja zastępcy przewodniczącego Komitetu Noblowskiego, mowa laureata oraz mowa przewodniczącego Stortingu. Przy stole honorowym umieszczonym w środku sali wraz z laureatem zasiadają: przewodniczący Komitetu Noblowskiego, stały sekretarz Komitetu, premier Norwegii, przewodniczący Stortingu oraz od 2006 roku, król i królowa Norwegii^[7].

Każdy laureat otrzymuje dyplom, medal oraz nagrodę pieniężną, której wysokość ustala co roku Fundacja Nobla (w 2017 było to 9 mln SEK)^[9][10]. Oryginalny dyplom, autorstwa Gerharda Munthe, zawierał motyw lwa widniejącego na herbie Norwegii. Miało to podkreślać związek pomiędzy Komitetem Noblowskim i Stortingiem. W latach 1970–1990 dyplomy były zdobione grafiką przygotowaną przez Ørnulfa Ranheimsætera. W 1991 roku podjęto decyzję o corocznej zmianie grafiki dyplomu, od tego też roku dyplomy są wypisywane ręcznie^[11]. Zmienność dyplomu nie dotyczy samego tekstu, który od 1901 roku brzmi:

Komitet Noblowski Stortingu, zgodnie z warunkami opisanymi w testamencie Alfreda Nobla z dnia 27 listopada 1895 odznaczył [imię i nazwisko laureata] Pokojową Nagrodą Nobla za rok...^[c][11]

W czasie uroczystości wręczenia Nagrody, laureaci otrzymują również medal. Został on zaprojektowany przez Gustava Vigelanda i był to jedyny medal stworzony przez tego artystę^[12]. Do 1980 roku medal wykonywany był z 24-karatowego złota i ważył 192 gramy. Od tamtego roku medal wykonywany jest z 18-karatowego złota i jest o 4 gramy cięższy. Średnica medalu pozostała niezmieniona i wynosi 6,6 cm. Na awersie medalu znajduje się podobizna Alfreda Nobla, na obwodzie zaś umieszczone jest jego imię, nazwisko oraz daty: narodzin i zgonu. Na rewersie umieszczony jest wizerunek trzech nagich mężczyzn obejmujących się wzajemnie i inskrypcja w języku łacińskim: Pro pace et fraternitate gentium (Dla pokoju i braterstwa między ludźmi). Na rancie medalu wyryte jest imię i nazwisko laureata, rok, w którym został on wyróżniony oraz napis w języku francuskim Prix Nobel de la Paix (Pokojowa Nagroda Nobla)^[12].

Statystyki

Do 2024 roku Pokojowa Nagroda Nobla została wręczona 105 razy, przy czym dwukrotnie wyróżnione zostały trzy osoby (w 1994 i 2011), 31 razy Nagrodę odebrało dwoje laureatów, zaś 69 razy wyróżniona była jedna osoba^[5]. Statut Fundacji Nobla przewiduje, że jeśli w danym roku wkład żadnego z kandydatów nie został uznany za godny wyróżnienia, Nagroda nie jest przyznawana, zaś środki na nią przeznaczone przekazywane są na kolejny rok. W latach 1901–2017 taka sytuacja miała miejsce 19 razy^[5]. Nagrodą wyróżnionych zostało łącznie 141 laureatów, w tym 111 to laureaci indywidualni, zaś 31 to organizacje^[13], przy czym wyróżnionych zostało 28 organizacji, gdyż Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża był wyróżniony trzykrotnie, a urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców dwukrotnie. Poza wspomnianymi organizacjami jeden z laureatów Pokojowej Nagrody Nobla, Linus Pauling, został również wyróżniony Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii za rok 1954^[14]. Wśród indywidualnych laureatów Pokojowej Nagrody Nobla znalazło się do 2023 roku 18 kobiet i 93 mężczyzn^[5]. Pierwszą kobietą wyróżnioną przez Komitet Noblowski była Bertha von Suttner, laureatka Nagrody za 1905 rok. Do 2015 roku jeden z laureatów odmówił przyjęcia Nagrody. Był to Lê Đức Thọ wyróżniony w 1973 wspólnie z Henrym Kissingerem za negocjacje w czasie konfliktu w Wietnamie. Odmowę uzasadnił naruszeniem warunków rozejmu przez Stany Zjednoczone^[15]. Trzech laureatów było w chwili wyróżnienia aresztowanych: Carl von Ossietzky (laureat za rok 1935), Aung San Suu Kyi (1991) oraz Liu Xiaobo (2010).

W 1961 roku Komitet zdecydował, że laureatem Nagrody za ten rok zostanie Dag Hammarskjöld, który zginął w katastrofie lotniczej 18 września tegoż roku. Jest to jedyny przypadek pośmiertnego wyróżnienia Pokojową Nagrodą Nobla^[5]. Od 1974 statut Fundacji Nobla zabrania wyróżniania pośmiertnego^[16]. W przypadku, gdy laureat zmarł przed wręczeniem, ale po ogłoszeniu werdyktu Komitetu, uznawany jest za wyróżnionego^[16].

Laureaci

Poniższa tabela zawiera chronologiczny spis osób odznaczonych Pokojową Nagrodą Nobla z podanym uzasadnieniem bądź dziedziną, za działalność w której laureat został wyróżniony.

Rok	Wyróżniony[17]		Kraj[d]	Uzasadnienie
1901		Frédéric Passy[18]	Francja	„Passy był naturalnym wyborem na pierwszego laureata odkąd był jednym z głównych założycieli Unii Międzyparlamentarnej i organizatorów pierwszego Światowego Kongresu Pokojowego”[e][19]
		Henri Jean Dunant[20]	Szwajcaria	Założyciel Czerwonego Krzyża i inicjator Konwencji Genewskiej
1902		Élie Ducommun[21]	Szwajcaria	Pierwszy honorowy sekretarz Międzynarodowego Stałego Biura Pokoju w Bernie
		Charles-Albert Gobat[22]		Pierwszy sekretarz generalny Unii Międzyparlamentarnej[19]
1903		William Randal Cremer[23]	Wielka Brytania	„Za bycie pierwszym ojcem Unii Międzyparlamentarnej”[f][19]
1904		Instytut Prawa Międzynarodowego[24]	Belgia	„Za wysiłki mające na celu uformowanie ogólnych zasad studiów nad prawem międzynarodowym”[19]
1905		Bertha von Suttner[25]	Austro-Węgry	Honorowa przewodnicząca Międzynarodowego Stałego Biura Pokoju
1906		Theodore Roosevelt[26]	Stany Zjednoczone	Współtwórca różnych traktatów pokojowych
1907		Ernesto Teodoro Moneta[27]	Włochy	„Główny lider włoskiego ruchu pokojowego”[19]
		Louis Renault[28]	Francja	Profesor prawa międzynarodowego
1908		Klas Pontus Arnoldson[29]	Szwecja	Założyciel Szwedzkiej Ligi Pokojowej i Arbitrażowej
		Fredrik Bajer[30]	Dania	Honorowy przewodniczący Międzynarodowego Stałego Biura Pokoju
1909		Auguste Beernaert[31]	Belgia	Członek Stałego Trybunału Arbitrażowego
		Paul Henri d’Estournelles de Constant[32]	Francja	Założyciel i przewodniczący francuskiej grupy parlamentarnej arbitrażu międzynarodowego
1910		Międzynarodowe Stałe Biuro Pokoju[33]	Szwajcaria	„Za działalność łączącą społeczeństwa pokojowe w różnych krajach”[34]
1911		Alfred Hermann Fried[35]	Austro-Węgry	Założyciel czasopisma Die Friedens-Warte (ang. Journal of International Peace and Organization), pierwszego i najstarszego (wydawanego od 1899) pisma w obszarze niemieckojęzycznym, służącego jako forum dyskusji i prezentacji poglądów na tematy związane z utrzymaniem pokoju.
		Tobias Asser[36]	Holandia	„(...) był także członkiem Stałego Trybunału Arbitrażowego, jak również inicjatorem Konferencji Prawa Prywatnego Międzynarodowego”[g][19]
1912		Elihu Root[37]	Stany Zjednoczone	Inicjator różnych porozumień arbitrażowych
1913		Henri La Fontaine[38]	Belgia	Przewodniczący Międzynarodowego Stałego Biura Pokoju
1914	Nie przyznano
1915	Nie przyznano
1916	Nie przyznano
1917		Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża[39]	Szwajcaria	Za działalność na polu pomocy humanitarnej
1918	Nie przyznano
1919		Woodrow Wilson[40]	Stany Zjednoczone	Założyciel Ligi Narodów
1920		Léon Bourgeois[41]	Francja	Przewodniczący Rady Ligi Narodów
1921		Christian Lous Lange[42]	Norwegia	Sekretarz generalny Unii Międzyparlamentarnej
		Hjalmar Branting[43]	Szwecja	Szwedzki delegat w Radzie Ligi Narodów
1922		Fridtjof Nansen[44]	Norwegia	Twórca paszportu nansenowskiego dla uchodźców
1923	Nie przyznano
1924	Nie przyznano
1925		Austen Chamberlain[45]	Imperium brytyjskie	Współtwórca traktatu lokarneńskiego
		Charles Gates Dawes[46]	Stany Zjednoczone	Przewodniczący Alianckiej Komisji Reparacyjnej i twórca planu Dawesa
1926		Aristide Briand[47]	Francja	Współtwórcy traktatu lokarneńskiego
		Gustav Stresemann[48]	Niemcy
1927		Ferdinand Buisson[49]	Francja	Współzałożyciel i prezes Ligi Praw Człowieka
		Ludwig Quidde[50]	Niemcy	Uczestnik wielu konferencji pokojowych
1928	Nie przyznano
1929		Frank Billings Kellogg[51]	Stany Zjednoczone	Współtwórca paktu Brianda-Kelloga
1930		Nathan Söderblom[52]	Szwecja	Twórca ruchu ekumenicznego
1931		Jane Addams[53]	Stany Zjednoczone	Przewodnicząca Women’s International League for Peace and Freedom
		Nicholas Murray Butler[54]	Stany Zjednoczone	Propagator paktu Brianda-Kelloga
1932	Nie przyznano
1933		Norman Angell[55]	Wielka Brytania	Członek Komitetu Wykonawczego Ligi Narodów
1934		Arthur Henderson[56]	Wielka Brytania	Przewodniczący Konferencji Rozbrojeniowej Ligi Narodów
1935		Carl von Ossietzky[h][57]	Niemcy	Pacyfista i dziennikarz, więzień obozów koncentracyjnych
1936		Carlos Saavedra Lamas[58]	Argentyna	Przewodniczący Ligi Narodów, mediator w konflikcie między Paragwajem i Boliwią
1937		Robert Cecil[59]	Wielka Brytania	„Za jego wkład w prace Ligi Narodów”[19]
1938		Międzynarodowe Nansenowskie Biuro do spraw Uchodźców[60]	Szwajcaria	Organizacja międzynarodowa pomagająca uchodźcom założona przez Fridtjofa Nansena
1939	Nie przyznano
1940	Nie przyznano
1941	Nie przyznano
1942	Nie przyznano
1943	Nie przyznano
1944		Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża[61]	Szwajcaria	Za działalność na polu pomocy humanitarnej
1945		Cordell Hull[62]	Stany Zjednoczone	Jeden z głównych współorganizatorów ONZ
1946		Emily Greene Balch[63]	Stany Zjednoczone	Honorowa przewodnicząca Women’s International League for Peace and Freedom
		John Mott[64]	Stany Zjednoczone	Przewodniczący Międzynarodowej Rady Misyjnej oraz sekretarz generalny Związku Chrześcijańskiej Młodzieży Męskiej
1947		Friends Service Council(inne języki) oraz American Friends Service Committee(inne języki)[65]	Wielka Brytania  Stany Zjednoczone	Międzynarodowe organizacje pokojowe prowadzone przez kwakrów
1948	Nie przyznano
1949		John Boyd Orr[66]	Wielka Brytania	Sekretarz generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa
1950		Ralph Bunche[67]	Stany Zjednoczone	Za mediacje w Palestynie w 1948 roku
1951		Léon Jouhaux[68]	Francja	Członek zarządu Międzynarodowej Organizacji Pracy
1952		Albert Schweitzer[69]	Francja	Założyciel szpitala w Lambaréné w Gabonie
1953		George Marshall[70]	Stany Zjednoczone	Pomysłodawca Planu Marshalla, przewodniczący Amerykańskiego Czerwonego Krzyża
1954		Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców[71]	Szwajcaria	Międzynarodowa organizacja pomocy założona przez ONZ
1955	Nie przyznano
1956	Nie przyznano
1957		Lester Pearson[72]	Kanada	Przewodniczący 7. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ, za wprowadzenie sił pokojowych w czasie kryzysu sueskiego
1958		Dominique Pire[73]	Belgia	Założyciel i przewodniczący organizacji wspierającej uchodźców i przesiedleńców l’Europe du Cœur au Service du Monde
1959		Philip Noel-Baker[74]	Wielka Brytania	Za trwający przez całe życie wytężony wysiłek na rzecz międzynarodowego pokoju i współpracy
1960		Albert John Luthuli[75]	Południowa Afryka	Przewodniczący Afrykańskiego Kongresu Narodowego
1961		Dag Hammarskjöld[i][76]	Szwecja	Sekretarz generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych
1962		Linus Pauling[14]	Stany Zjednoczone	Za wysiłki na rzecz rozbrojenia i kampanię przeciwko próbom jądrowym
1963		Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża[77]	Szwajcaria	Za działalność na polu pomocy humanitarnej
		Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca[78]
1964		Martin Luther King[79]	Stany Zjednoczone	Działacz na rzecz praw obywatelskich i zniesienia segregacji rasowej
1965		UNICEF[80]	Stany Zjednoczone	Międzynarodowa organizacja pomocy założona przez ONZ
1966	Nie przyznano
1967	Nie przyznano
1968		René Cassin[81]	Francja	Przewodniczący Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
1969		Międzynarodowa Organizacja Pracy[82]	Szwajcaria	„Istnieje niewiele organizacji, którym udało się tak jak ILO przekształcić w czyn idee moralne, na których są zbudowane”[j]
1970		Norman Borlaug[83]	Stany Zjednoczone	Za prace w Międzynarodowym Ośrodku Uszlachetniania Kukurydzy i Pszenicy
1971		Willy Brandt[84]	Niemcy Zachodnie	Kanclerz Republiki Federalnej Niemiec, za Ostpolitik
1972	Nie przyznano
1973		Henry Kissinger[85]	Stany Zjednoczone	Za negocjacje w czasie konfliktu w Wietnamie
		Lê Đức Thọ[k][15]	Wietnam Północny
1974		Eisaku Satō[86]	Japonia	„Za rezygnację z opcji atomowej dla Japonii i wysiłki na rzecz pojednania w regionie”[19]
		Seán MacBride[87]	Irlandia	„Za duże zainteresowanie prawami człowieka”[19], współzałożyciel Amnesty International
1975		Andriej Sacharow[88]	Związek Radziecki	Za kampanię na rzecz praw człowieka
1976		Elisabeth Williams[89]	Wielka Brytania	Założycielki Północnoirlandzkiego Ruchu Pokoju (później przemianowanego na Wspólnotę Ludzi Pokoju)
		Mairead Corrigan[90]
1977		Amnesty International[91]	Wielka Brytania	Międzynarodowa organizacja ochrony praw więźniów sumienia
1978		Anwar as-Sadat[92]	Egipt	„Za Porozumienie z Camp David”[19]
		Menachem Begin[93]	Izrael  Polska
1979		Matka Teresa z Kalkuty[94]	Indie	„Założycielka Zgromadzenia Misjonarek Miłości pracującego wśród najbiedniejszych z biednych”[19]
1980		Adolfo Pérez Esquivel[95]	Argentyna	Działacz na rzecz praw człowieka
1981		Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców[96]	Szwajcaria	Międzynarodowa organizacja pomocy założona przez ONZ
1982		Alfonso Robles[97]	Meksyk	Za działalność na rzecz rozbrojenia
		Alva Myrdal[98]	Szwecja
1983		Lech Wałęsa[99]	Polska	„Lider związku zawodowego „Solidarność”
1984		Desmond Tutu[100]	Południowa Afryka	Za pokojową walkę z polityką apartheidu
1985		Lekarze przeciw Wojnie Nuklearnej[101]	Stany Zjednoczone	Za zasługi na rzecz rozbrojenia
1986		Elie Wiesel[102]	Stany Zjednoczone	Przewodniczący amerykańskiej Presidential Commission on the Holocaust
1987		Óscar Arias Sánchez[103]	Kostaryka	„Za jego wysiłki na rzecz pokoju w Ameryce Środkowej, wysiłki, które doprowadziły do porozumienia podpisanego w Gwatemalii 7 sierpnia 1987 roku”
1988		Siły pokojowe ONZ[104]	ONZ	„Za ważny wkład w realizację jednego z podstawowych założeń ONZ”[105]
1989		Tenzin Gjaco[106]	Tybet	„Komitet pragnie podkreślić fakt, że w walce o wyzwolenie Tybetu Dalajlama konsekwentnie przeciwstawia się stosowaniu przemocy. Zamiast tego, opowiadał się za rozwiązaniami pokojowymi opartymi na tolerancji i wzajemnym szacunku w celu zachowania dziedzictwa historycznego i kulturalnego jego narodu”[107]
1990		Michaił Gorbaczow[108]	Związek Radziecki	„Za jego wiodącą rolę w procesie pokojowym charakteryzującym dzisiaj ważne części międzynarodowej społeczności”
1991		Aung San Suu Kyi[l][109]	Birma	„Za jej pokojową walkę o demokrację i prawa człowieka”
1992		Rigoberta Menchú Tum[110]	Gwatemala	„Za jej pracę na rzecz sprawiedliwości społecznej i pojednania etniczno-kulturowego opartego na poszanowaniu praw ludności tubylczej”
1993		Nelson Mandela[111]	Południowa Afryka	„Za ich wkład w pokojowe obalenie polityki Apartheidu i stworzenie fundamentów demokracji w Republice Południowej Afryki”
		Frederik Willem de Klerk[112]
1994		Szimon Peres[113]	Izrael  Polska	„Za ich wysiłki na rzecz pokoju na Bliskim Wschodzie”
		Icchak Rabin[114]	Izrael
		Jasir Arafat[115]	Palestyna
1995		Józef Rotblat[116]	Polska  Wielka Brytania	„Za ich wysiłki na rzecz umniejszenia roli odgrywanej przez broń jądrową w polityce międzynarodowej i, w dłuższej perspektywie, do wyeliminowania takiej broni”
		Konferencja Pugwash w Sprawie Nauki i Problemów Światowych[117]	Kanada
1996		Carlos Filipe Ximenes Belo[118]	Timor Wschodni	„Za ich pracę na rzecz sprawiedliwego i pokojowego rozwiązania konfliktu w Timorze Wschodnim”
		José Ramos-Horta[119]
1997		Jody Williams[120]	Stany Zjednoczone	„Za wysiłki na rzecz zakazu stosowania i wyeliminowania min przeciwpiechotnych”
		Międzynarodowa Kampania na rzecz Zakazu Min Przeciwpiechotnych[121]
1998		David Trimble[122]	Wielka Brytania	„Za ich wysiłki na rzecz znalezienia pokojowego rozwiązania konfliktu w Irlandii Północnej”
		John Hume[123]
1999		Lekarze bez Granic[124]	Francja	„W uznaniu pionierskiej pracy tej organizacji na kilku kontynentach”
2000		Kim Dae-jung[125]	Korea Południowa	„Za jego prace na rzecz demokracji i praw człowieka w Korei Południowej i Wschodniej Azji, a szczególnie pokoju i pojednania z Koreą Północną”
2001		Kofi Annan[126]	Ghana	„Za ich pracę na rzecz lepiej zorganizowanego i bardziej pokojowego świata”
		Organizacja Narodów Zjednoczonych[127]	Stany Zjednoczone
2002		Jimmy Carter[128]	Stany Zjednoczone	„Za dziesięciolecia jego niestrudzonych wysiłków w poszukiwaniu pokojowych rozwiązań konfliktów międzynarodowych, propagowania demokracji i praw człowieka i promowania rozwoju gospodarczego i socjalnego”
2003		Szirin Ebadi[129]	Iran	„Za jej wysiłki na rzecz demokracji i praw człowieka, zwłaszcza skupione na walce o prawa kobiet i dzieci”
2004		Wangari Maathai[130]	Kenia	„Za jej wkład w zrównoważony rozwój, demokrację i pokój”
2005		Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej[131]	Austria	„Za ich wysiłki zapobiegające używaniu energii jądrowej do celów militarnych i gwarantujące użytkowanie jej dla celów pokojowych w sposób możliwie najbezpieczniejszy”
		Muhammad el-Baradei[132]	Egipt
2006		Grameen Bank[133]	Bangladesz	„Za ich wysiłki na rzecz stworzenia warunków do ekonomicznego i społecznego rozwoju od podstaw”
		Muhammad Yunus[134]
2007		Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu[135]	Stany Zjednoczone	„Za ich wysiłki na rzecz budowy i upowszechniania wiedzy na temat zmian klimatu wynikających z działań człowieka i za stworzenie podstaw dla środków, które są niezbędne do walki z takimi zmianami.”
		Al Gore[136]
2008		Martti Ahtisaari[137]	Finlandia	„Za jego ważne działania w celu rozwiązania konfliktów międzynarodowych, które podejmował na kilku kontynentach i przez ponad trzy dziesięciolecia”
2009		Barack Obama[138]	Stany Zjednoczone	„Za jego nadzwyczajne wysiłki na rzecz wzmocnienia międzynarodowej dyplomacji i współpracy między narodami”
2010		Liu Xiaobo[h][139]	Chiny	„Za jego długą i pokojową walkę o podstawowe prawa człowieka w Chinach”
2011		Ellen Johnson-Sirleaf[140]	Liberia	„Za ich pokojową walkę o bezpieczeństwo kobiet i o prawo kobiet do pełnego uczestnictwa w budowaniu pokoju”
		Leymah Gbowee[141]
		Tawakkul Karman[142]	Jemen
2012		Unia Europejska[143]		„Za ponad sześćdziesięcioletni wkład w rozwój pokoju i pojednania, demokracji i praw człowieka w Europie”
2013		Organizacja ds. Zakazu Broni Chemicznej[144]	Holandia[m]	„Za szeroko zakrojone wysiłki na rzecz wyeliminowania broni chemicznej”
2014		Kailash Satyarthi[145]	Indie	„Za ich walkę z ciemiężeniem dzieci i młodych ludzi oraz o prawo wszystkich dzieci do edukacji”
		Malala Yousafzai[146]	Pakistan
2015		Tunezyjski Kwartet na rzecz Dialogu Narodowego[147]	Tunezja	„Za jego decydujący wkład w budowę pluralistycznej demokracji w Tunezji, po jaśminowej rewolucji 2011 roku”
2016		Juan Manuel Santos[148]	Kolumbia	„Za porozumienie pokojowe z FARC”
2017		Międzynarodowa Kampania na rzecz Zniesienia Broni Nuklearnej[149]	Szwajcaria	„Za swoją pracę w zwracaniu uwagi na katastrofalne konsekwencje humanitarne użycia broni jądrowej i ogromne wysiłki na rzecz wprowadzenia popartego traktatem zakazu posiadania takiej broni”
2018		Denis Mukwege[150]	Demokratyczna Republika Konga	„Za wysiłki mające na celu zaprzestanie używania przemocy seksualnej jako narzędzia wojny i konfliktów zbrojnych”
		Nadia Murad[151]	Irak
2019		Abiy Ahmed Ali[152]	Etiopia	„Za wysiłki w celu osiągnięcia pokoju i międzynarodowej współpracy, w szczególności za jego decydującą inicjatywę, by rozwiązać konflikt na granicy z sąsiadującą Erytreą.”
2020		Światowy Program Żywnościowy[153]	Włochy	„Za wysiłki w celu zwalczania głodu, za wkład w polepszanie warunków dla pokoju na obszarach dotkniętych konfliktem i za bycie siłą napędową wysiłków mających na celu zapobieganie użycia głodu jako broni w wojnach i konfliktach.”
2021		Maria Ressa[154]	Filipiny	„Za ich wysiłki na rzecz ochrony wolności słowa, która jest warunkiem wstępnym demokracji i trwałego pokoju.”
		Dmitrij Muratow[154]	Rosja
2022		Aleś Bialacki[155]	Białoruś	za dokumentowanie zbrodni wojennych, łamania praw człowieka i nadużyć władzy.
		Stowarzyszenie Memoriał[155]	Rosja
		Centrum Wolności Obywatelskich[155]	Ukraina
2023		Narges Mohammadi[156]	Iran	za walkę z uciskiem kobiet w Iranie oraz walkę na rzecz promowania praw człowieka i wolności dla wszystkich
2024		Nihon Hidankyō[157]	Japonia	za wysiłki na rzecz świata wolnego od broni jądrowej i za ukazywanie za pomocą relacji świadków, że broń jądrowa nigdy więcej nie może zostać użyta

Zobacz też

Zobacz w Wikiźródłach Teksty laureatów Nagrody Nobla

Zobacz multimedia związane z tematem: Pokojowa Nagroda Nobla

• organizacja międzynarodowa

Uwagi

1. (...) to the person who shall have done the most or the best work for fraternity between nations, for the abolition or reduction of standing armies and for the holding and promotion of peace congresses.
2. There was no suitable living candidate.
3. Det Norske Stortings Nobelkomite har i henhold til Reglerne i det af Alfred Nobel den 27de November 1895 oprettede Testamente tildelt [navn på prisvinner] Nobels Fredspris for [årstall].
4. Kraj podany na stronie internetowej Nagrody Nobla. Może różnić się od oficjalnej narodowości.
5. Passy was an obvious choice for the first prize since he had been one of the main founders of the Inter-Parliamentary Union and also the main organizer of the first Universal Peace Congress.
6. The „first father” of the Inter-Parliamentary Union.
7. The Laureate of 1911, Tobias Michael Carel Asser, was also a member of the Court of Arbitration as well as the initiator of the Conferences on International Private Law.
8. W chwili przyznania wyróżnienia laureat był aresztowany.
9. Nagroda nadana pośmiertnie, laureat zginął w wypadku lotniczym we wrześniu 1961 roku.
10. There are few organizations that have succeeded to the extent that the ILO has, in translating into action the fundamental moral idea on which it is based – z mowy wygłoszonej przez przewodniczącego Komitetu Noblowskiego uzasadniającej wybór laureata.
11. Laureat odmówił przyjęcia wyróżnienia.
12. W chwili przyznania wyróżnienia laureatka była aresztowana.
13. Organizacja ma swoją siedzibę w Hadze.