Lagerpetidae

Lagerpetidae – klad archozaurów z grupy Avemetatarsalia, najczęściej klasyfikowanych jako bazalne dinozauromorfy. W 1986 roku Andrea Arcucci ukuła nazwę „Lagerpetonidae” dla monotypowego taksonu o randze rodziny obejmującego gatunek Lagerpeton chanarensis^[1]. Nazwa ta nie była jednak stosowana przez większość innych autorów^[2]. W 2009 roku, w publikacji opisującej gatunek Dromomeron gregorii, Sterling Nesbitt i współpracownicy przekształcili „Lagerpetonidae” w Lagerpetidae i nadali tej nazwie definicję filogenetyczną, wedle której Lagerpetidae to klad obejmujący wszystkie zwierzęta bliżej spokrewnione z Lagerpeton chanarensis niż z Alligator mississippiensis, Eudimorphodon ranzii, Marasuchus lilloensis, Silesaurus opolensis, Triceratops horridus, Saltasaurus loricatus lub Passer domesticus. W analizie kladystycznej przeprowadzonej przez autorów klad ten wspierany był siedmioma jednoznacznymi synapomorfiami^[3].

Lagerpetidae
Arcucci, 1986
Dromomeron
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
(bez rangi)	Avemetatarsalia
(bez rangi)	dinozauromorfy?
(bez rangi)	Lagerpetidae
Rodzaje
Lagerpeton Dromomeron Ixalerpeton Kongonaphon

Spostrzeżenie, że Eucoelophysis i Silesaurus są grupami siostrzanymi^[4][5] oraz rozpoznanie Lagerpetidae jako kladu dowodzi, że bazalne dinozauromorfy były bardziej zróżnicowane, niż wcześniej sądzono i wyewoluowały w środkowym i późnym triasie w co najmniej kilka kladów^[3]. Ptaszyński (2000)^[6] opisał odkryte w Wiórach ślady, a następnie Brusatte, Niedźwiedzki i Butler (2011) opisali odkryte w Stryczowicach i Wiórach w województwie świętokrzyskim tropy pozostawione przez żyjącego we wczesnym triasie (wczesny olenek) bazalnego przedstawiciela kladu Dinosauromorpha, reprezentujące ichnorodzaj Prorotodactylus. Zdaniem Brusattego i innych (2011) tropy te dowodzą, że u wczesnotriasowego zwierzęcia występowały synapomorfie stóp wcześniej uznawane za obecne jedynie u Lagerpeton; autorzy interpretują to jako dowód na bliskie pokrewieństwo dinozauromorfa ze Stryczowic z Lagerpeton^[7]. Jeśli kolejne badania potwierdzą ich bliskie pokrewieństwo, będzie to oznaczać, że rodzina Lagerpetidae wyodrębniła się już we wczesnym triasie, zaledwie kilka milionów lat po wymieraniu permskim. Langer i współpracownicy (2013) potwierdzili, że odkryte w Polsce tropy pozostawiło zwierzę ogólnie przypominające budową stopy Lagerpeton, ale stwierdzili też występowanie istotnych różnic w budowie palców między zwierzęciem, które pozostawiło wspomniane tropy a Lagerpeton. Zdaniem autorów różnice te utrudniają identyfikację zwierzęcia, które pozostawiło ślady odkryte w Stryczowicach i Wiórach; nie wykluczają one jednak jego przynależności do Dinosauromorpha^[8]. Natomiast w ocenie Lucasa (2018) bardziej prawdopodobne jest, że ślady ze Stryczowic i Wiór zostały pozostawione przez przedstawiciela grupy Lepidosauromorpha^[9]. Kammerer i współpracownicy (2020) nie wykluczali, że tropy te zostały pozostawione przez archozaura z grupy Avemetatarsalia, ale w ich ocenie nie ma mocnych dowodów na to, że zostały one pozostawione przez przedstawiciela Lagerpetidae^[10].

Uproszczony kladogram dinozauromorfów według Martíneza i współpracowników (2016)^[11] oraz Cabreiry i współpracowników (2016)^[12]

Dinosauromorpha	Dinosauriformes   Lagerpetidae   Lagerpeton chanarensis  Ixalerpeton polesinensis  Dromomeron gregorii  Dromomeron gigas  Dromomeron romeri

Analizy filogenetyczne przeprowadzone przez Kammerera i współpracowników (2020) w oparciu o zmodyfikowaną macierz danych z analizy Nesbitta i współpracowników (2010)^[13] potwierdziły przynależność Lagerpetidae do Avemetatarsalia, ale nie dały jednoznacznej odpowiedzi w przedmiocie pozycji filogenetycznej Lagerpetidae w obrębie wymienionej grupy. Z analizy, w której nie był uwzględniony Scleromochlus wynika, że Lagerpetidae były bazalnymi dinozauromorfami; natomiast według analizy uwzględniającej Scleromochlus były one bazalnymi pterozauromorfami^[10]. Z kolei według analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Barona (2020) Lagerpetidae stanowiły grupę siostrzaną do kladu obejmującego pterozaury i grupę Dinosauriformes^[14].

Przypisy

1. Andrea B. Arcucci. Nuevos materiales y reinterpretacion de Lagerpeton chanarensis Romer (Thecodontia, Lagerpetonidae nov.) del Triasico Medio de La Rioja, Argentina. „Ameghiniana”. 23 (3–4), s. 233–242, 1986. (hiszp.).
2. Sereno, P. C. 2005. Lagerpetonidae. Stem Archosauria—TaxonSearch [version 1.0, 2005 November 7] (ang.) [dostęp 12 listopada 2016]
3. Sterling J. Nesbitt, Randall B. Irmis, William G. Parker, Nathan D. Smith, Alan H. Turner, Timothy Rowe. Hindlimb osteology and distribution of basal dinosauromorphs from the Late Triassic of North America. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 29 (2), s. 498–516, 2009. DOI: 10.1671/039.029.0218. (ang.).
4. Sterling J. Nesbitt, Randall B. Irmis, William G. Parker. A critical reevaluation of the Late Triassic dinosaur taxa of North America. „Journal of Systematic Palaeontology”. 5 (2), s. 209–243, 2007. DOI: 10.1017/S1477201907002040. (ang.).
5. Randall B. Irmis, Sterling J. Nesbitt, Kevin Padian, Nathan D. Smith, Alan H. Turner, Daniel Woody, Alex Downs. A Late Triassic dinosauromorph assemblage from New Mexico and the rise of dinosaurs. „Science”. 317 (5846), s. 358–361, 2007. DOI: 10.1126/science.1143325. (ang.).
6. Tadeusz Ptaszyński. Lower Triassic vertebrate footprints from Wióry, Holy Cross Mountains, Poland. „Acta Palaeontologica Polonica”. 45 (2), s. 151–194, 2000. (ang.).
7. Stephen L. Brusatte, Grzegorz Niedźwiedzki, Richard J. Butler. Footprints pull origin and diversification of dinosaur stem lineage deep into Early Triassic. „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”. 278 (1708), s. 1107–1113, 2011. DOI: 10.1098/rspb.2010.1746. (ang.).
8. Max C. Langer, Sterling J. Nesbitt, Jonathas S. Bittencourt i Randall B. Irmis: Non-dinosaurian Dinosauromorpha. W: S.J. Nesbitt, J.B. Desojo i R.B. Irmis (red.): Anatomy, phylogeny and palaeobiology of early archosaurs and their kin. The Geological Society of London, 2013, s. 157–186. ISBN 978-1-86239-361-5. ISSN 0305-8719.
9. Spencer G. Lucas: Late Triassic terrestrial tetrapods: biostratigraphy, biochronology and biotic events. W: Lawrence H. Tanner (red.): The Late Triassic World. Earth in a Time of Transition. Springer International Publishing, 2018, s. 351–405. DOI: 10.1007/978-3-319-68009-5_10. ISBN 978-3-319-68008-8.
10. Christian F. Kammerer, Sterling J. Nesbitt, John J. Flynn, Lovasoa Ranivoharimanana i André R. Wyss. A tiny ornithodiran archosaur from the Triassic of Madagascar and the role of miniaturization in dinosaur and pterosaur ancestry. „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”. 117 (30), s. 17932–17936, 2020. DOI: 10.1073/pnas.1916631117. PMID: 32631980. (ang.).
11. Ricardo N. Martínez, Cecilia Apaldetti, Gustavo A. Correa i Diego Abelín. A Norian lagerpetid dinosauromorph from the Quebrada del Barro Formation, northwestern Argentina. „Ameghiniana”. 53 (1), s. 1–13, 2016. DOI: 10.5710/AMGH.21.06.2015.2894. (ang.).
12. Sergio Furtado Cabreira, Alexander Wilhelm Armin Kellner, Sérgio Dias-da-Silva, Lúcio Roberto da Silva, Mario Bronzati, Júlio Cesar de Almeida Marsola, Rodrigo Temp Müller, Jonathas de Souza Bittencourt, Brunna Jul'Armando Batista, Tiago Raugust, Rodrigo Carrilho, André Brodt, Max Cardoso Langer. A unique Late Triassic dinosauromorph assemblage reveals dinosaur ancestral anatomy and diet. „Current Biology”. 26 (22), s. 3090–3095, 2016. DOI: 10.1016/j.cub.2016.09.040. (ang.).
13. Sterling J. Nesbitt, Christian A. Sidor, Randall B. Irmis, Kenneth D. Angielczyk, Roger M. H. Smith i Linda A. Tsuji. Ecologically distinct dinosaurian sister group shows early diversification of Ornithodira. „Nature”. 464 (7285), s. 95–98, 2010. DOI: 10.1038/nature08718. PMID: 20203608. (ang.).
14. Matthew G. Baron. Testing pterosaur ingroup relationships through broader sampling of avemetatarsalian taxa and characters and a range of phylogenetic analysis techniques. „PeerJ”. 8:e9604, 2020. DOI: 10.7717/peerj.9604. (ang.).