Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kępa Wieloryb[2][3][4][5] – największa kępa w obrębie koryta Wisły w Warszawie. Położona jest w dzielnicy Wawer między Miedzeszynem a osiedlem Las[3]. Od strony prawego brzegu Wisły odcinają ją wysychające[4] starorzecza – łacha Stara Wisła[2].
Topole białe na Kępie Wieloryb | |
kępa wiślana | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Położenie | |
Powierzchnia |
ok. 178 ha[1] |
Obszary chronione |
Dolina Środkowej Wisły |
Położenie na mapie Warszawy | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |
52°11′38,767″N 21°06′43,423″E |
Z lotu ptaka wciąż jeszcze jest widoczny jej charakterystyczny kształt kępy[4] przypominający płetwala błękitnego[6][7]. Według niektórych źródeł nazwa pochodzi jednak od licznych szczupaków, które wpływały w łachę i na zalane wodą łąki na tarlisko w czasach, gdy Wisła nie była jeszcze uregulowana. Łowiący je miejscowi mieli wówczas mówić, że w kympie jest wielorybóf[8].
Według Państwowego Rejestru Nazw Geograficznych (PRNG) pomiędzy Kępą Wieloryb (Starą Wisłą) a Wałem Miedzeszyńskim w okolicach Kanału Nowe Ujście położona jest łąka Wieloryb. Jej punkt centralny położony jest na północ od kanału na środku obszaru pomiędzy nim, Starą Wisłą a wałem[9][uwaga 1]. Tuż na południe od kanału znajduje się z kolei łąka Cisie[9]. Na planie Warszawy obydwie nazwy są przesunięte nieco na południe od kanału[11].
Można też spotkać się z terminami Kępa Cisie i Kępa Wieloryb oraz Wyspa Wieloryb[12].
Z kolei nazwą „Stara Wisła” określa się również znajdujące się w rejonie Lisów po drugiej stronie Wisły dawne zakole Wilanówki o promieniu ok. 1 km[3].
Na planie Wisły ukazującym stan jej koryta w 1892 roku czyli kilka lat po rozpoczęciu regulacji rzeki, w miejscu Kępy Wieloryb zaznaczone są dwie wyspy – na północy podpisana nazwą „Wyspa bezimienna”, mocno wydłużona, na południu nie podpisana żadną nazwą, owalna. Druga wyspa jest częściowo przykryta planowanym uregulowanym korytem Wisły[13]. Jednak na rosyjskiej mapie Wisły z lat 1875-77 w rejonie tym naniesiona jest tylko jedna długa wyspa, a pomiędzy nią a prawym brzegiem Wisły kilka mniejszych wysepek[14].
Na Kępie można spotkać sarny, zająca, jeża, tchórza, kunę, piżmaka, wiele gatunków ptaków, płazów, owadów i innych bezkręgowców[3]. Wśród kilkudziesięciu gatunków ptaków chronionych unijną dyrektywą ptasią wymieniane są krętogłów, derkacz, muchołówki, bielik. Bieliki próbowały założyć gniazdo, ale zostały wypłoszone przez właściciela działki na Wielorybie (a raczej obok – patrz dalej), który rozpoczął budować pole golfowe[5]. W 1996 r. na kępie widziany był łoś[4]. Kępa jest porośnięta m.in. wikliną[3]. Według niektórych źródeł w czasach gdy Wisła nie była jeszcze uregulowana, wiosną przy wysokim stanie wody wpływały w łachę i na zalane płytką wodą łąki na tarlisko niezliczone ilości szczupaków[8].
Kępa położona jest na obszarze specjalnej ochrony ptaków (OSO) Natura 2000 „Dolina Środkowej Wisły” (PLB140004)[15][16][17][18] oraz Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 42/14.02.2007 r., poz. 870)[19][18].
Znajduje się na niej nielegalne wysypisko gruzu[6][20]. Jesienią 2007 roku (lub na początku 2008 roku[7]) ciężarówki zaczęły bowiem zwozić na wspomnianą wyżej działkę ziemię zanieczyszczoną gruzem przygotowując teren pod budowę pola golfowego, w wyniku czego zostało zniszczonych 30 ha łęgów[5] (lub 38 ha terenu[7]). Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej (RZGW) zwolnił inwestora z zakazów tylko na niewielkiej części tego obszaru. Sprawą zainteresowały się Towarzystwo Przyrodnicze (TP) Bocian i Fundacja „Ja Wisła”[7]. Zwożenie gruzu wstrzymano w drugiej połowie lutego 2008 roku[potrzebny przypis].
Należy zwrócić uwagę, że ten położony w okolicach ulicy Droga Golfowa[6][7] teren lokalizowany przez wiele źródeł na Wielorybie tak naprawdę przylega tylko do kępy, ponieważ znajduje się na zewnątrz obszaru ograniczonego przez Starą Wisłę i Wisłę[11][21].
Już wcześniej były tutaj trzy hale namiotowe do gry w tenisa i paintball, przed laty zrzucano też nielegalnie gruz[5].
Od ostatniej dekady XIX wieku chłopi z Lasa, Kuligowa, Błot i Nowej Wsi na prawym brzegu Wisły oraz niektórych miejscowości na lewym zajmowali się masowo wyplataniem koszy wiklinowych. Jeden z historyków Wawra Henryk Wierzchowski w swojej monografii na temat Lasa pisze, że mieszkańcy tej miejscowości wykorzystywali wiklinę pochodzącą z ich własnych zasobów, z terenów wydzierżawionych od Zarządu Komunikacji Wodnej oraz wycinaną nielegalnie na pobliskiej Kępie Wieloryb. Wiklina z tej kępy była bowiem zarezerwowana i używana na faszynę tam na Wiśle[12].
Oprócz tego chłopi z Lasa wypasali na kępie bydło[12].
W wyniku rabunkowej eksploatacji kępa została wyniszczona i wiklinę musiano sprowadzać z odległych miejsc[12].
Mieszkańcy Lasa od dawnych czasów zajmowali się połowem ryb. Było to szczególnie łatwe na wiosnę po opadnięciu wód powodziowych. Wierzchowski nie precyzuje jednak, czy miało to miejsce w pobliżu kępy[12]. Według innych źródeł na wiosnę okoliczni mieszkańcy łowili szczupaki wpływające na tarlisko w łachę i na zalane łąki, skąd zresztą miałaby pochodzić nazwa kępy[8].
Ten położony w międzywalu Wisły teren jest zagrożony powodzią i regularnie zalewany falą powodziową[5].
Na Kępach Wieloryb i Cisie zbierali się spiskowcy w czasie rewolucji 1905 roku[12].
Podczas okupacji hitlerowskiej w trakcie II wojny światowej wyspa Wieloryb była jednym z miejsc, gdzie odbywały się konspiracyjne szkolenia wojskowe okolicznych strażaków[12].
Pod koniec wojny przez wyspę Wieloryb przeszły przez linię frontu do Miedzeszyna dwie grupy osób. Najpierw w nocy z 10 na 11 sierpnia 1944 grupa około[22] 30 harcerzy wawerskich[12][22][uwaga 2], bardzo dobrze uzbrojonych[22], potem 14/15 sierpnia około 200 mieszkańców okolicznych miejscowości, głównie mężczyzn. Obydwie grupy zebrały się wcześniej w Lasie. Kilka osób zginęło na minach i od pocisków[12], wśród harcerzy tylko jeden został ranny[22]. Harcerze po spotkaniu Rosjan byli wiele godzin przesłuchiwani przez NKWD[12][22], pozostali składali wyjaśnienia u władz sowieckich[12]. Niektórzy harcerze zostali aresztowani, po czym umieszczono ich w stodole we wsi Boryszew razem z żołnierzami AK, głównie 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty, którzy próbowali dostać się z pomocą do Warszawy. Potem wszystkich więźniów stodoły przewieziono na Majdanek w Lublinie (do byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego). Na Majdanku przetrzymywani byli wtedy żołnierze AK, volksdeutsche i Ukraińcy. Po wywiezieniu oficerów AK dalej na wschód przestano się nimi interesować. Wkrótce udało im się uciec z obozu[22]. Wrócili dopiero we wrześniu po oswobodzeniu Pragi i okolic[12][22].
|
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.